Eski Türklerde Terken unvanı

ESKİ TÜRKLERDE UNVAN 🔸 Eski Türk devlet teşkilatında hükümdarlar, bilgelikleri ile 'kağanlık' unvanına, eşleri ise katunluk makamına yükselirken hanım sultanlar aynı zamanda 'İl Bilge Katun' sıfatına sahip olurdu. 🔸 Zamanla hükümdar ve hatunların unvanlarında farklılıklar meydana geldi. 🔸Türk devletlerinin en yüksek makamındaki kişinin sıfatı 'kagan' ve eşi 'katun' iken bir müddet sonra hakan, han, sultan, hükümdar, padişah, şah gibi hitap şekillerine dönüştü. 🔸 Hükümdarın eşine verilen İl Bilge Katun unvanı yerini terken, sultan, bige, begüm gibi sanlara bıraktı. ↪ Böyle bir değişimin nedeni, Türklerin girdikleri kültür çevreleri ve inançların tesirinden kaynaklanır. Osmanlı'nın namlı Valide Sultanı: Hatice Turhan TERKEN KAVRAMI 🔸 Terken, Türk hakanlarına, eşlerine ve kızlarına verilen bir unvandı. Bu sıfat zamanla sadece hükümdarın eşleri ve kızları için kullanıldı. ↪ 'Hatun' kelimesi ile birlikte kullanımı yaygın olan bu unvan, Arapça kaynaklarda 'türkan hatun' şeklinde ifade edilse de doğru okunuşu 'terken' şeklindedir. 🔸 Edebiyatımızın ilk siyasetnamesini kaleme alan Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig adlı eserinde terkeni, bir hükümdarlık unvanı şeklinde zikretti. 🔸 Selçuklu ve onun varisi olarak görülen Harezmşahlarda 'terken' unvanlı kişilere sıkça rastlanır. 🔸 Harezmşahlardaki terken kavramı, Osmanlı döneminde hanedan mensubu kadınlar için kullanılan 'hanım sultan' ile aynı manaya gelir. Türklerin ilk kadın generali: Kurmancan Datka SELÇUKLU DEVLETİ 🔸 Selçuklu, Türklerin İslami devirde kurdukları en büyük devletlerden biriydi. Bu devleti meydana getiren hanedan, Oğuzların Kınık boyuna mensuptu ve adını Oğuz Devleti'nin ordu kumandanı Selçuk Bey'den aldı. 🔸 1040-1308 yılları arasında hüküm süren Selçuklu'yu kuran Oğuz Türkleri, devlet yönetiminde söz sahibiydi. ↪ Nizamülmülk, İmam Gazali, Ömer Hayyam, Kaşgarlı Mahmud, Ahmed Yesevi gibi önemli isimler, bu dönemde yetişti. Selçuklu tarihi hakkında bilinmesi gereken terimler SELÇUKLU'NUN TERKEN HATUNU 🔸 Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Selçuklu'nun en önemli hanımlarından biri Melikşah'ın eşi Terken Hatun'du. ↪ Adı bilinmediğinden sadece unvanıyla Terken Hatun olarak anılır. 🔸 Terken Hatun, Batı Karahanlılar'ın kurucusu ve ilk hükümdarı İbrahim Tamgaç Han'ın kızıydı. 🔸 Türk tarihi boyunca hatunlar, her anlamda söz sahibiydi. Ancak Selçuklular zamanında bu gelenek güçlenerek arttı. Öyle ki Terken Hatun, siyasi olaylarda aktif rol almasıyla ün saldı. HAREZMŞAHLAR 🔸 En bilinen terken hatunlardan biri de Harezmşahlara mensuptu. 1097-1231 yılları arasında hüküm süren bu Türk devleti, adeta Selçukluların varisi konumundaydı. Atası ise Selçuklu'ya mensup Türkmen devlet adamı Anuş Tegin'di. HAREZMŞAHLARIN TERKEN HATUNU 🔸 Tarihin en bilinen kadın sultanlarından bir diğeri de Harezmşahlar Devleti'nin hükümdarı Alaeddin Muhammed Tekiş'in eşi Terken Hatun'du. 🔸 Alaeddin Muhammed Tekiş, Terken Hatun ile Kıpçak, Uran, Kanglı gibi Türk boylarını kendisine bağlamak amacıyla evlendi. 🔸 Vav TV'de yayınlanan Yön Veren Kadınlar programında konuşan Doç. Dr. Gülseren Azar Nasırabadı, Terken Hatun ile ilgili şu ifadeleri kullandı: 'Sultan Alaaddin Tekiş, Terken Hatun ile evleniyor. Kendisi Han Cengşi'nin kızı olabilir veya Akran Han'ın kızı olabilir. Farklı kaynaklarda farklı rivayetler var ama Kanglı Kıpçaklardan gelen önemli bir Türk liderinin kızı olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla Terken Hatun'un kendi kabilesinden dolayı bir gücü var. ' 🔸 Terken Hatun ile evliliklerinin ardından Kanglı Kıpçaklar, yoğun bir şekilde Harezmşahlara intisap etti. Harezmşahlar ordusuna alınan bu gruplar, aynı zamanda devletin yapısını ve karakterini derinden etkiledi.