Evliya Çelebi'nin şahit olduğu ameliyat

47 ÜLKE 257 ŞEHİR 🔸 Çok gezen mi bilir yoksa çok okuyan mı? Bu sorunun cevabı tartışılır ancak dünyaca ünlü meşhur seyyahlarımızdan olan Evliya Çelebi ömrü boyunca tam 47 ülke ve 257 şehir gezmiştir. 🔸 Bu da onu fazla bilge bir insan kılmıştır. Her bir ülkenin tarihi, yaşanmışlığı onun hafızasında bir bilgi olarak yer edinmiş ve kalemi vasıtasıyla büyük eseri Seyahatname'ye aktarmıştır. Zamanı aşan seyyah: Evliya Çelebi EVLİYA ÇELEBİ VE SEYAHATNAMESİ 🔸 Asıl ismiyle Derviş Mehmed Zillî, 70 yılı aşkın bir ömür yaşamış ve hayatının 50 yılını seyahatlerde geçirmiştir. Çelebi'nin yaşadığı dönemde Osmanlı, çok geniş coğrafyalarda hüküm sürmektedir. 🔸 Çelebi tam 26 milyon kilometrekare yüz ölçümüne sahip bu toprakları gezmiştir. 10 ciltlik Seyahatnamesi'nde; Anadolu, Rumeli, Suriye, Irak, Mısır, Girit, Hicaz, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Transilvanya, Moldovya, Avusturya, Macaristan, Polonya, Almanya, Hollanda, Bosna-Hersek, Dalmaçya, Güney Rusya, Kırım, Kafkasya, İran, Mısır, Habeşistan ve Sudan'ı anlatmıştır. EVLİYA ÇELEBİ KİMDİR? 🔸 Seyahatnamesi ile tarihe damga vuran Evliya Çelebi, 25 Mart 1611 yılında İstanbul Unkapanı'nda dünyaya gelmiştir. Derviş Mehmed Zillî, nüfuslu biri olduğunu belirtmek için eserinde dünyaya geldiğinde evlerinde yetmiş kadar ulema ve meşâyih bulunduğunu söylemiştir. Meşâyih ne demek? Meşayih sözcüğü, çoğul bir kelimedir ve şeyhler manasına gelmektedir. 20 maddede seyyah-ı alem Evliya Çelebi kimdir? SEYYÂH-I ÂLEM 🔸 Seyyâh-ı âlem, doğumundan ölümüne kadar 6 Osmanlı padişahı zamanında yaşamıştır. Bu padişahlar sırasıyla; I. Ahmed, I. Mustafa, II. Osman, IV. Murat, I. İbrahim, IV. İbrahim'di. Gençlik yılları IV. Murat. 🔸 Evliya Çelebi, Osmanlı'nın duraklama olarak adlandırılan döneminde yaşam sürmüştür. Çelebi, Seyahatname adlı eserinde kendinden; nedim-i beni âdem Evliya-yı bî-riyâ yani 'dünya gezgini, insanoğlunun dostu' olarak bahseder. EVLİYA ÇELEBİ VE YABANCI DİLLERİ 🔸 Evliya Çelebi, ana dili olan Türkçe haricinde Farsça ve Rumca; babasının arkadaşı Simyon Usta'dan ise Latince ve Yunanca öğrenmiştir. 🔸 Derviş Mehmed Zillî, seyahatlerine yardımcı olması bakımından köyleri tahrir etmek ve vergi toplamak gibi görevleri kabul etmiştir. Aynı zamanda elçi kafileleri ile yolculuk yapma fırsatı yakalamış ve bunu değerlendirmiştir. Evliya Çelebi'nin hac yolculuğu EVLİYA ÇELEBİ'NİN SEYYAH OLMA SERÜVENİ 🔸 Evliya Çelebi'nin nasıl seyyah olduğu hep merak edilen ve araştırılan bir husus olmuştur. Çelebi, evlerine yakın olan Ahi Çelebi Camii'ne ara ara gidermiş. Bir gece rüyasında kendini, Ahi Çelebi Camii'nde görür. Rüyasını şöyle anlatır: 'İstanbul'da evimde bir gece uykuya dalmıştım. Birden kendimi Yemiş İskelesi yakınında bulunan Ahi Çelebi Camii'nin içinde gördüm. Caminin içi nur yüzlü bir cemaatle dolup taşmıştı. Bunların kim olduklarını anlayamadığımdan yanımda bulunan zata dayanamayarak sordum. 'A Sultanım mübarek isminizi buyurur musunuz?' O zat okçuların piri Ebu Vakkas oğlu Sa'd olduğunu söyledi. Derhal elini öptüm.Yine 'Sizin yanınızdaki zatlar kimdir?' diye sual ettiğimde 'Onlar Sahabe-i Kiram ve Ensar hazretleridir' dedi. 'SEYAHAT YA RESULALLAH' 🔸 Çelebi cümlelerini şöyle devam eder; Bu zatlar sıra ile Hazreti Ebubekir, Hazreti Ömer, Hazreti Osman ve Hazreti Ali idi. Bunları doya doya seyredip taze can buldum. Mihrapta ise kâinatın efendisi Hazreti Peygamberimiz (SAV) oturmaktaydı. Biraz sonra yanımda oturmakta olan Ebu Vakkas oğlu Sa'd hazretleri elimden tutup beni Peygamber Efendimizin (SAV) huzuruna götürdü ve dedi ki 'Sadık aşığın, Evliya kulun şefaatini diler.' Ben de derhal Hazreti Peygamber'in (SAV) mübarek ellerinden öptüm. Fakat heybetlerinden çok korkarak titredim ve heyecandan kendilerine 'Şefaat ya Resulallah' diyeceğim yerde 'Seyahat ya Resulallah' deyiverdim. Efendimizin yüzünde tatlı bir tebessüm belirdi. 'O zaman seyahatlerimin hayırlı olması için Fatiha' buyurdular. Bundan sonra sıra ile Ashab-ı Kiram'ın ellerini öptüm ve onlar da bana 'Âlemlerin seyyahı ve mübarek bir kul olasın' diye dua ettiler.' Oğuzların göç ve fetihlerine ışık tutan seyyah: İbn Fadlan AÇIK BEYİN AMELİYATINA ŞAHİT OLDU 🔸 Çelebi sabah olunca rüyasını tabir ettirir. Rüya tabircisinden 'Sen büyük bir seyyah olacaksın. Sana seyahat buyurulmuş' sözlerini işitince de seyahatlerine bu vesileyle başlar. 🔸 Böylece şehir şehir, ülke ülke gezer ve pek çok olaya tanık olur. Şahit olduğu hadiselerden biri de bir ameliyattır. Peki, Çelebi nasıl bir ameliyata tanık olmuştur? 🔸 Seyyâh-ı âlem'in yolu bir gün Kırım'a düşer. Bu güzide şehirde Şifa Yurdu denen yerde, açık beyin ameliyatına şahit olmuş bunu da Seyahatnamesi'ne aktarmıştır. ŞİFA YURDU HASTANESİ 🔸 Evliya Çelebi, Raba Suyu isimli savaşta kralın bir akrabasının başına kurşun saplandığını ve bu kurşunun çıkarılmasının oldukça zor olduğunu söyler. 🔸 Seyyahın aktardığı bilgilere göre kral, yakınının bir an önce iyileşmesini eğer aksi olursa Şifa Yurdu adı verilen hastaneyi kapattıracağını söylemesi üzerine bir doktor hastayı ameliyata alır. Türk lehçelerinde 'seyahat' 🔸 Çelebi ise 17. yüzyılda karşılaştığı bu olayı meşhur eserinde şöyle anlatır; 'Hasta getirilip dört ayaklı bir sedir üzerine çırılçıplak yatırılır. Başı, burnu tamamen şişmişti. Hemen hekimbaşı tüm herkesi kovup bir yardımcısı ve hasta ile sıcak, camlı bir odada kaldı. Yaralıya bir fincan safran gibi bir su içirince adam kendinden geçip bayıldı.Hekim odanın içinde bir mangal ateş yakıp bir köşeye koydu. Hemen o an yaralının vücudunu hekimin yardımcısı kucağına aldı. Cerrah, yaralının başına bir tasma kayış bağladı. Keskin bir usturayı eline alıp yaralı adamın önüne oturdu. İki kulaklarına kadar adamın başının derisini çizip sağ kulağı yanından deriyi biraz yüzdü. Kafa kemiği bembeyaz belli oldu ancak hiç kan akıtmadı.' 🔸 Çelebi anlatımına şöyle devam eder: 'Hemen cerrah yaralının kulağından ileri şakak dedikleri yerden kafayı biraz delip bir demir mengene sokup mengenenin burmasını burdukça adamın kafası derisi çizilen yerden takke kadar kafası kalkmaya başlayıp yaralı adam biraz hareket etti. Sonra yine mengeneyi burdukça adamın kellesi açılıp kelle içinde beyni belli olup kellenin içi kulaklarına dek sulu kan ve bazı sıvılar ile dolup beyni yanında kurşun orada durur. 5 dirhem çakmaklı bir tüfek kurşunu imiş, beyninin zarı yanında kırmızı kana bulanmış durur. Cerrah hemen acele ile kurşunu aldı, sarı bir sünger gibi bir şeyle de kurşunun bu kadar zamandan beri durduğu yerdeki uyuşuk kanları ve sarı sulu karışımları tamamen süngerle aldı.' Seyahat ile ilgili en güzel 35 söz 'Hemen yine acele ile kafatasını yerine koyup tepesinden ve çenesi altından yassı kayışlarla sağlamca sarıp meydana bir kutu getirip koydu. Başının kesilen yerlerini birbirine yakın getirip o kutunun içinde iri atlı karınca dediklerinden birini demir bir cımbız ile alıp adamın kesilen yerlerine karıncanın başını koydu, hemen aç karınca iki deriyi birden ısırınca cerrah karıncanın belinden makas ile kesip karıncanın başı iki deri kenarlarını ısıra kaldı. Onun yanına bir karıncayı daha öyle koydu. Kısacası bir kulaktan bir kulağa kadar 80 adet karıncaya yaralı başın derilerini ısırtıp merhemler sürüp sarıp sarmalayıp yaralı adamı döşek üzerine dayadı, iki yanlarına 60 yastıklar koyup adamın kellesinde olan kurşun deliğine bir fitil sokup onun da üzerine merhem sürüp sardı.' 🔸 Böylece 51 yıl boyunca, 7 iklim ve 18 padişahlık gezen Evliya Çelebi ömründe, bir kafa tası ameliyatına da tanıklık etmiştir. Sonrasında bunun gibi tıp ile alakalı vakalara, Seyahanamesi'nde yer vermiştir.