Fatih Sultan Mehmet'in kılıcının sırrı neydi?

◾ Tarih boyunca aslında bir savaş aleti olan kılıcın Türk sanatındaki yeri ve önemi diğer sanat eserlerinden farklı değil. Kılıca en fazla itibar edenler içinde Osmanlılar ön plandadır. ◾ Cengâverlikte maharet sahibi olan Osmanlı padişahları ustaca kılıç kullanmalarıyla şöhret kazanmışlardır. Öyle ki Topkapı Sarayı'nda sergilenen en önemli eserlerden biri de Fatih Sultan Mehmed'in kılıcıdır. ◾ Fatih'in törenlerde kullanmak için İstanbul'u fethettikten sonra yaptırdığı kılıç, 7 kilo ve 125 santimdir. Çelik, som, demir ve altından yapılan kılıcın üzerinde sultana güç ve kuvvet vermesi için yazılmış bir de dua yer alır. FATİH'İN ÖLÜMÜNDEKİ SIR ◾ Kılıç üzerinde yazan yazı ve ayetlerin manası ise şöyledir: Bismillahirrahmanirrahim. 'Hak dinin bağlarını parıltılı ve açık harfli ayetlerle ve keskin ve parlak kılıçlarla güçlendiren yüce Allah'a hamd olsun. Salat ve selam, en güzel fasih sözlerle vasfedilen Hazret-i Muhammed ve ehli beytine olsun. Allah'ım! Dinin erkânlarını yüceltmek için mücadele eden gazi ve mücahitlerin sultanı, cihat için çekilen keskin kılıç olan Sultan Murad Han'ın oğlu Mehmed Han'a güç kuvvet ver ve kılıcının kınını şeriat düşmanlarının boynunda, kaleminin mürekkebini de âlemlerin rabbinin inayetinde eyle. O, Sultan Osman Han'ın oğlu Orhan Han'ın oğlu Murat Han'ın oğlu Bayezid Han'ın oğlu Mehmed Han'dır. Allah onların mezarlarının toprağını, gazilerin kılıçlarından akan saf su ile sulasın ve kılıçların gölgesi altında olan cenneti de mekânları eylesin! Âmin Ya Rabbel alemin.' KILIÇLA HUTBE GELENEĞİ ◾ İstanbul'un Fethi kararı Ulu Cami'de alınmıştır. Sultan Mehmet Han, Edirne'de bu kararı aldıktan sonra Cuma namazını burada kıldırır. ◾ Hutbeyi kılıçla okur, buradan 'Bismillah' der yola çıkılır, İstanbul'un Fethi müyesser olur. Osmanlı'ya 92 yıl başkentlik yaptığı dönemde şehzadelerin tahta çıkma törenleri ve kılıç kuşanma merasimleri de Ulu Cami'de yapılmıştır. AVNİ MAHLASIYLA FATİH SULTAN MEHMET KILIÇ KELİMESİNİN KÖKENİ ◾ Kelime bütün Türk lehçelerinde hemen daima kılıç, nâdiren de kılınç ve kilic, kilis, kiliş gibi şekillerde görülür. Arapça'da genellikle kök itibariyle 'helâk etmek' anlamını taşıyan seyf, Farsça'da ise -kılıcın yanı sıra Osmanlıca'da da şemşîr kelimesi kullanılır. ◾ Eskiden beri kahramanlığın, bağımsızlığın ve gücün temsilcisi sayılan kılıç, Doğu'da da Batı'da da umumiyetle soylular ve rütbeli askerlerle kumandanlar tarafından taşınmıştır. ◾ Kılıçlar düz ve eğri olmak üzere ikiye ayrılır. Bunlardan düzlerin iki, eğrilerin bir tarafı keskindir. Eğri kılıçların diğerlerinden daha kısa ve kavsinin içi keskin olanlarına yatağan, gittikçe enlileşerek daha ağır bir silâh görünümü olanlarına da pala denir. FATİH SULTAN MEHMET'İN YADİGARLARI ◾ Kılıç, tutulan yeri olduğu için kabza adı verilen sap ve üzerine genellikle ustasının veya sahibinin adı işlendiği için namlu (taban) denilen kesici kısımdan meydana gelir. Kabza ile namlu arasında rahat tutmayı sağlayan ve vuruş sırasında elin kaymasını önleyen sipere balçak adı verilir; bazı kılıçlarda balçağın bir köprü gibi geriye doğru kıvrılarak kılıç kılıca çarpışmalarda eli darbelerden koruyan kısmına balçak kavsi veya kabza siperi denir. ◾ Eğri kılıçlarda namlu sırtı ile keskin ağzın birleştiği yere yakın kesiminde silâhın saplanabilmesi için yalman (Arapça'da zübâb) denilen, çift tarafı keskin sivri bir bölüm bulunur. Namlu ahşap üstüne genellikle deri kaplı bir kılıfa (kın) sokularak muhafaza edilir ve kılıç bir kayışla bele veya omuza asılarak taşınır. FATİH SULTAN MEHMET'İN TÜRBESİNDEKİ SIRLAR OSMANLI KILIÇ ÖRNEKLERİ ◾ Topkapı Sarayı Müzesi Hırka-i Saâdet Dairesi'nde ikisi Hz. Peygamber'e, biri Hz. Dâvûd'a (AS) ve diğerleri Hulefâ-yi Râşidîn ile ashaba izâfe edilen yirmi kadar kılıç bulunmaktadır. ◾ Müzelerimizde yer alan eğri kılıçların en eskileri Memlükler dönemine aittir. Osmanlıların Mısır'ı fethiyle ele geçirilen ve Topkapı Sarayı Müzesi'nde muhafaza edilen kılıçlardan Sultan Kalavun'a ait olanının uzunluğu kabzasıyla birlikte 91,5 santimetredir; kabza ve balçağı 18. yüzyılda yenilenmiştir. ◾ Muhammed b. Kalavun'un kılıcının üzerindeki yazı ve tezyinat da daha sonraya aittir. Sultan Kayıtbay'a nisbet edilen kılıçlar arasında eğrilerden başka düz ve zırh delici tığ tipinde miğvel olanlar da vardır. ◾ Bazı Memlük kılıçlarında maden sanatının diğer örneklerinde de görüldüğü gibi iri yazılar dikkat çeker. Bazılarının kabza, balçak ve tabanlarında birbiriyle uyumlu arabesk motifler yer alır. FATİH SULTAN MEHMET'İN DEHASININ ÜRÜNÜ: RUMELİ HİSARI ◾ İslam dünyasında Übülle (Irak), Dımaşk ve Busra, Yemen, Kirman, Kum, Horasan, İsfahan, Kahire, Tuleytula (Toledo), İşbîliye (Sevilla) ve Gırnata (Granada) kılıçları tanınmıştı. ◾ En meşhur kılıç ustaları Türkler'den ve İranlılar'dandı. Özellikle Türkler'in çeliğe su vermedeki maharetlerinden Çin kaynakları da söz eder. FATİH SULTAN MEHMET İSTANBUL'UN FETHİNDEN SONRA ŞEHRİ NASIL İMAR ETTİ? OSMANLI KILIÇ ÖZELLİKLERİ ◾ Osmanlı kılıçları genelde eğri, ilk İslam kılıçları gibi çift ağızlı düz, yılankavî, miğvel, yatağan ve pala olmak üzere değişik tiplerdedir. ◾ Asıl Türk kılıcı denilen eğri kılıçların en eski örneklerinden biri İstanbul'un fatihi, meşhur komutan Fâtih Sultan Mehmed'e aittir. Kılıcın kabzası mors dişindendir. ◾ Kalın sırtlı ve hafif eğri namlusunda uca kadar uzanan enli bir kan oluğu bulunmaktadır. Namlunun bir yüzünde altın kakma kıvrık dal ve başka bitkisel bezemeler, diğer yüzünde celî sülüs hatla yazılmış besmele, hamdele, dua ve salâtüselâm içeren bir metinle Fatih'in Osman Gazi'ye kadar giden dedeleri zikredilerek künyesi yazılmıştır. ◾ Fatih'e ait kılıçlar arasında düz, geniş namlusu çift oluklu ve üçgen şeklinde sivri uçlu olanın kabzasıyla birlikte uzunluğu 104,5 santimetredir ve namlusunun kabzaya yakın kısmı simetrik bir şekilde altın ve gümüş kakma bitki motifleriyle süslenmiş, olukların içine padişahın adı, kelime-i tevhid ve bazı hadisler yazılmıştır. ◾ II. Bayezid'e ait olanın 90 cm. uzunluğundaki namlusunun üzerinde dört sıra kan oluğu ve kabzaya yakın bir yerinde sultanın adı ile bir zafer duası bulunmaktadır. Kılıcın hafif eğri kabzası ile balçağı yekpâre demirdendir ve altın kakma bitkisel motiflerle süslüdür. ◾ Daha çok tören ve kabul günlerinde kullanılan tezyinatlı kılıçlar hazinedarbaşı tarafından işlenmek üzere bazı ustalara verilirdi. Kılıç imal edilen yerlere kılıçhane veya Dımaşk'ın bu konudaki şöhretinden dolayı Dımışkīhâne deniliyordu. ◾ Evliya Çelebi'nin verdiği bilgilerden şemşîrkâr adı verilen kılıç ustalarının ticânî, mağribî, zivzikî, tırâzî denilen türlerde kılıç yaptıkları anlaşılmaktadır. ◾ Ateşli silâhların yaygınlaşması sebebiyle XVIII. yüzyıldan sonra Osmanlılar'ın kılıç imalâtı eski kalitesini kaybetmiş, zamanla törenlerde üniformaların bir aksesuarı olarak kullanılmaya başlanmış ve bu gelenek günümüze kadar sürmüştür. (TDV, İslam ansiklopedisi, Nebi Bozkurt)