Fransızların katlettiği Afrika mimarisi

🔴 Dünyanın en eski yapım geleneklerine ve mimari tipolojisine ev sahipliği yapan Afrika, özgün şehir yapılarının yer aldığı, orijinalliğini asırlar boyunca korumuş bir kıtadır. 🔴 Aynı zamanda söz konusu bu coğrafya, kadim değerlerini daima önemsemiştir. Öyle ki Cenne Camii gibi kendine has yapılar günümüzde dahi has özelliklerini korumaktadır. Kuzey Afrika'nın incisi: Fas 🔴 Dünyadaki en etkileyici mimari eserlere ev sahipliği yapan kara kıta, ibadet mekanlarından devasa yapılara, yaşam alanlarından toplanma merkezlerine kadar müthiş bir çeşitlilik barındırır. 🔴 Büyük Zimbabwe şehrinin yıkıntıları, Güney Afrika'daki Mapungubwe Krallığı, Kenya'daki Gedi kalıntıları ve Sudan'daki Meroe piramitleri gibi onlarca birbirinden eşsiz eser bu topraklarda belirir. 🔴 Aynı meridyen üzerinde bile farklı iklim özellikleri gösteren bu coğrafyada geleneksel Afrika mimarlığı, tasarım ve kullanılan malzeme açısından farklılık gösterir. 🔴 Kültürü, doğası, coğrafyası ile dünyanın diğer kısmından sıyrılan Afrika, yer altında olduğu kadar yer üstünde de insan eliyle oluşturulmuş yapıları ile oldukça zengin bir kıtadır. Güney Afrika'nın tarihi: Ümit Kalesi 🔴 Geçmişi, insanlık tarihinin yazılışı kadar eskilere dayanan Afrika, barındırdığı zenginliklerden dolayı pek çok emperyalist ülkenin gözünü diktiği bir bölge olur. 🔴 Başlarda Avrupa ile ticaret yaparak Batı dünyasıyla ilişkiler kursa da Afrika kıtası için 16. yüzyıl istilanın, yağmanın ve sömürünün başladığı yıllar olur. 🔴 Avrupalılar Afrika'nın toprakları, insanları, madenleri ve türlü zenginliklerini sömürmede amansız bir yarışa girer. Çünkü bu kıta doğa ile bir savaşa girmemişti. 🔴 Afrika kıtasının kuzeyinden güneyine, doğusundan batısına kadar her karışı istila edilir, kültürleri yok edilir, dini, dili ve mimarisiyle tamamen asimile edilir. Kuzey Afrika'da işgale karşı direniş hareketi: Senûsîlik 🔴 Bir dönem Osmanlı'nın barış ve güven içerisinde hükmettiği kıtada özellikle 19. yüzyıldan sonra Fransız istilası başlar. Afrika şehirleri de yapılanma olarak siyasi olaylardan etkilenir. 🔴 Gerek İslam'ın gerekse de Fransız hakimiyetinin altına girdikten sonra değişen kentlerde dışarıya doğru genişlemeler ve şehir merkezlerinde farklılıklar meydana gelir. 🔴 Osmanlı döneminde Afrika'da inşa edilen belediye binaları ve köprülerin fotoğrafları incelendiğinde şehirlerin, dışa doğru kentin özgün mimari yapısına zarar vermeyecek bir eklenmeyle geliştiği görülür. 🔴 Ancak Fransızlar bölgede güttükleri siyasi ideolojinin devamı olarak özellikle Tunus, Cezayir ve Fas'ta *kolonyalizmin paralelinde bir şehir yapılanmasına başvururlar. Kolonyalizm nedir? 🔴 Çoğunluğu Müslüman olan bu bölgelerde dini baskı uygulayan Fransızlar, şehir yapılarını Hristiyan kentlerine benzeterek köklü değişimler yapar. 🔴 Var olan eski kent dokusunu yıkıp, buralara yeni bölgeler ekleyerek şehirlerin adeta mayasına ve ruhuna zarar verirler. Böylece Kuzey Afrika'da yerel mimarisi ile göz kamaştıran kadim kentler karmaşa ve kaos hissi veren alûde bir yapıya bürünür. 🔴 19. yüzyılda hemen hemen çoğu şehirde karşımıza çıkan tipik meydan düzeni Afrika'nın kadim ve geleneksel şehirlerinde de uygulamaya çalışılır. 🔴 Paris'i ayaklanma ihtimaline karşın topların kolaylıkla yerleştirilebileceği bir düzende planlatan Napolyon, aynı düzeni sömürdükleri Afrika şehirlerinde de hedefler. Hitler'in sömürge mimarisi: Prora Oteli 🔴 Fransız kolonyal kentin ilk denemeleri, Afrika'nın kuzeyinde Cezayir'de gerçekleştirilir. 🔴 Mühendis subaylar, ordu için meydan oluşturmak amacıyla aralarında önemli anıtlar ve dini yapıların da bulunduğu kayda değer bir kentsel dokuyu yok eder. 🔴 Her ne kadar Cezayir halkı bu kentsel soykırıma karşı çıksa ve ayaklansa da bu çaba, El Cedid Camii'ni kurtarmaya yetmez. 🔴 El Cedid Camii önüne kilise mimarisine özgü bir cephe inşa edilerek Fransız yönetimi tarafından adeta 'kamufle' edilir, minaresi saat kulesiyle gölgelenir. Önüne Orleans Dükü heykeli yerleştirilmesiyle de yapının bir cami olarak algılanması neredeyse imkansız hale getirilir. Sömürge imparatorluğunun son varisi II. Elizabeth 🔴 Fransızlar halkın ayaklanmasının önüne geçmek için camiyi yıkmayacaklarını belirtirler. Nitekim ayaklanma durur, ancak yapı açıkça kiliseye dönüştürülerek cami hüviyetini tamamen yitirir. 🔴 Fransızlar Tunus'u ele geçirdikten sonra kentlerde yıkıcı değişiklikler gerçekleştirir. Yeni alanlar eklenerek özgün şehirler aslından koparılmaya çalışılır. 🔴 Şehir kapılarının ismi 'Fransa Kapısı' olarak değiştirilir ve pek çok bulvar 'Fransız Bulvarı' olarak adlandırılır. 🔴 Bahsi geçen şehirlerle sınırlı kalmayan Fransızlar, Beyrut'tan Trablusgarp'a kadar kentsel soykırıma imza atar. Halka tarihini, özünü, dilini, mimarisini unutturmak ve kendi köhne medeniyetlerini yerleştirmek için yapılan bu faaliyetler, tarihin kara lekesi olarak Afrika topraklarında varlığını devam ettiriyor. Sömürgecilik: Topraklara değil zihinlere pranga