Geçmişten günümüze Türk okçuluğu

OK VE YAYIN TARİHİ 🔸 İnsanoğlu, barınabilmek, düşmanlardan kendini korumak ve yiyecek ihtiyacını giderebilmek için her dönem çeşitli araç gereçlere başvurur. Kullanılan aletlerden biri de Türk dünyası ile özdeşleşen ok ve yaydır. 🔸 Ok ve yay, insanların yakınına ulaşamadığı canlıları hedef alabilmek amacıyla kullandığı menzilli bir silahtır. İlk çağlarda beslenme ihtiyacını gidermek amacıyla hayvanları avlamak için kullanılır. Zamanla savaş silahı haline gelir ve uzaktaki düşmanı hedef almak için tercih edilir. OK VE YAYIN KULLANIM AMACI 🔸 Yayın düşmanlara karşı kullanılma düşüncesi insanların yerleşik hayata geçtiği dönemlerde somutlaşır. Çünkü artık devreye mülkiyet kavramı girer ve bölgelerini savunma ihtiyacı oluşan toplumlar, savaş olgusu ile karşı karşıya kalır. 🔸 Okçuluğun savaş meydanında kullanılmaya başladığı döneme dair en önemli delil, İspanya'da bulunur. Bu kanıt, Levante bölgesinde bulunan mağara duvarlarında milattan önce 18 binli yıllara ait resimlerdir. 🔸 İnsanlık ile yaşıt ok, böylece toplumların tarih sahnesindeki yönünü belirleyen bir araca dönüşür. Medeniyetlerin varlığını sürdürmesi, devletlerin gelişmesi, çökmesi, dosta güven düşmana korku salması için en önemli unsur olur. Dünya tarihinin en ilginç savaşı TARİHTEKİ EN ESKİ YAY VE ÖZELLİKLERİ 🔸 Ateşin icadının ardından belki de en büyük buluş olan aletin ilk ne zaman ortaya çıktığı konusunda net bir bilgi yoktur. Ancak araştırmacılar tarafından bulunan en eski yay örneği, Danimarka'da bulunan 8 bin 500 yıllık Holmegaard isimli yaydır. 🔸 Dünyada kullanılan ilk yaylar işlemesi kolay, esnek ve bir o kadar da sağlam ağaç parçasının yontulması ile yapılır. Yay formu verilen ağacın iki ucu, kiriş adı verilen ip ile birleştirilir. Bu iplerin üretiminde geyik bağırsağı, bitki lifi ya da işlenmemiş deri kullanılır. 🔸 Eski dönemlerde insanların ve toplumların, birbirine korku salmak için elindeki en büyük kozu hiç şüphesiz ki silahlarıdır. Hayatta kalabilmek için organize olan topluluklar, dönemin en mühim keşfi ok ve yayı geliştirerek güçlü bir araca dönüştürür. 🔸 Ok ve yay, insanın kas kuvvetiyle bükülürken üzerinde enerji biriktiren ilk buluş olma özelliği taşır. Yay ne kadar gerilirse ok da o derece uzağa ulaşır. En önemli unsur, yay gövdesinin ulaşabileceği en yüksek dayanıklılık seviyesine gelmesidir. 🔸 Bunu keşfettikten sonra insanlar, yayların boyunu uzatmaya başlar. Böylece üzerinde daha fazla enerji birikmesini ve okun daha uzağa isabet etmesini sağlar. Artık yaylar, insan boyuna ulaşacak noktadadır ancak zamanla çok uzun yaya sahip olmak, kullanışsız bir silah kullanmak anlamına gelir. Yani dönemin mucitleri için yeni bir keşif zamanı yaklaşır. Bizans'a karşı zafer kazandıran taktik 🔸 İlk Çağ Mezopotamya uygarlıklarından biri olan Asurlulardan günümüze ulaşan duvar resimlerine bakıldığında yay teknolojisinde yaşanan gelişmelerin milattan önce 2 bin 500'lü yıllarda gerçekleştiği anlaşılır. Çizimler detaylıca incelendiğinde ham maddesi hala ağaç olan yay boylarının kısaldığı açıkça görülür. 🔸 Daha kullanışlı ve güçlü olmasının sırrı, yay gövdelerinin sırt kısmında hayvan tendonu kullanılarak sinir sırtlı yaylar üretilmesidir. Sonraki dönemlerde ise yayın karın bölgesine boynuz yapıştırılması ve böylece daha kuvvetli kompozit yaylar yapılmasıdır. 🔸 Yayı geliştiren Asurluların ardından Hititler, at arabalı okçuları geliştirir. Milattan sonra 500 yıllarında ise Romalılar, yayı omuza doğru çekme tekniğini geliştirerek göze çekme uygulamasına başlar ve bu durum hedef isabetinde daha sağlıklı sonuçlar alınmasını sağlar. TÜRK OKÇULUĞUNUN BAŞLANGICI: İSKİTLER 🔸 Ok ve yayın savunma aracı olarak mükemmel hale ulaşması, bozkırın ortasında yaşamını idame ettirmeye çalışan ve güçlü savaşçı olma özelliği ile bilinen Türkler tarafından gerçekleştirilir. Orta Asya Türk kavimleri, bulunduğu coğrafyanın şartlarından dolayı ok ve yayı kendilerine yoldaş edinir. 🔸 Şöhretleri tüm dünyayı saran Türk okçuluğu dendiğinde akla ilk gelen milattan önce 8. yüzyıldan 3. yüzyıla kadar Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'daki Tanrı Dağları arasındaki İskitler olur. Dönemin en iyi okçuları olmaları nedeniyle tam 500 yıl boyunca dillerden düşmeyen bir üne sahiptiler. 🔸 Türk olup olmadıkları konusunda tartışmalar bulunsa da aralarında Türklerin bulunduğu karışık bir kavim olduğu konusunda tarihçiler hemfikirdir. Bu nedenle Türk okçuluğunun başlangıcı olarak İskitler kabul edilir. Eski Orta Asya kültürleri İSKİT YAYI 🔸 Doğdukları andan itibaren kadın erkek fark etmeksizin her İskitli, okçuluk talimine başlar. Yayı vücudunun bir parçası haline getirene kadar da bu çalışmalarını sürdürür. İyi okçu olmalarının yanı sıra kendilerine özgü yay tasarımı geliştirirler. Onu diğer yaylardan ayıran özellik, 'm' şeklinde kullandıkları kıvrımlı yapısı ve bu sayede en yüksek gerilimi elde etmeleridir. Neredeyse Asurluların üç katına ulaştırdıkları okların menzili 300'ün üzerindedir. İskitlerin okçuluktaki başarısının sırrı buradan gelir. 🔸 Asurluların tek iskelete sahip yaylarının aksine İskit yayları, üç parçadan oluşur. Bunların sağlam şekilde birleşmesi için o dönemde mersin balının hava kesesinden elde edilen tutkal kullanılır. İskit yayının ana gövdesinde, yapıştırıcıyı daha iyi emme özelliğine sahip ılgın ağacı tercih edilir. İmal edildikten sonra İskit yayı, kurutulmak üzere bir yıl bekletilir. Böylece ortaya tam 200 yıl boyunca kullanılabilecek devrim niteliğinde İskit yayı çıkar. BİLGİ NOTU OKÇULUĞUN ZİRVESİ: ASYA HUN İMPARATORLUĞU 🔸 Türkler, tarih boyunca at üstünde ok atmalarıyla bilinir. Eyerin iki yanına asılı ayağa destek sağlayan binicilik malzemesini keşfetmeleri ile at üzerinde savaşma dönemi başlar. Bu sayede ok atışlarındaki isabetleri keskinleşir. 🔸 Milattan önce 220 yılında Çin'in kuzeybatısında hüküm süren Türkleri tek bir çatı altında toplayan Teoman, dünya tarihine yön verecek ilk Türk devletini kurar. Hun İmparatorluğu olarak anılan devletin kuruluşunda en önemli unsur ise atlı okçular olur. 🔸 Hunların yay teknolojisinde yaptığı yenilikler, onları başarıdan başarıya götürür. Yaylar, boyları 105 ile 140 santim arasında değişen kompozit türlerdir. Kabzası düz, kasan başları uzun, içe doğru keskin bir şekilde kıvrıktır. Oldukça gergin ve kuvvetli olan araç, boynuz, ağaç, tutkal ve sinirden üretilir. KARTAL SAVAŞÇILARI 🔸 Atalarından aldıkları mirası bambaşka bir seviyeye taşıyan Hunların yayları, düşmanları tarafından sihirli silahlar olarak anılır. Hatta 'Kartal Savaşçıları' olarak adlandırılan ordusu, Asya Hun İmparatorluğunun tarihte az rastlanır derecede yıkıcı bir güç olmasını sağlar. 🔸 Kartal savaşçıları, eyer üzerinde dönerek atış yapma konusunda oldukça mahirdir. Part atışı denen stil, kovalamaca sırasında düşmanın sinirlerini yıpratmak ve tuzağa çekmek için sıklıkla tercih edilir. Bu atış, Türklerin imzası gibidir. 🔸 Teoman'ın en çok güvendiği birlik olan Hun okçuları, mesafe tanımaksızın düşmanlarını hedef almaları ile meşhurdur. Öyle ki oklarını yönelttiği kişinin kurtulma ihtimali oldukça düşüktür. Bu elit savaşçılar, Çinlilere karşı hiç yenilmemiştir. Hatta Çin Seddi'nin bu yenilmez savaşçıların akınlarına karşı yapıldığı rivayet edilir. Türklerin tarihi başkenti Ötüken METEHAN DÖNEMİ'NDE OKÇULUK 🔸 Teoman'ın oğlu Metehan'ın tarih sahnesine çıkmasıyla Hun Devleti büyür ve güçlenir. Bu başarının sırrı, askeri alanda yaptığı yeniliklerdir. Yay çekip ok atan bütün Asya kavimlerini tek çatı altında toplayan Metehan'ın kaynaklara göre 300 bin okçusu bulunur. 🔸 Metehan, okçulukta yaptığı yenilikler ile yeni stratejiler geliştirir. Bunlardan biri ıslık oklarıdır. Ordusunu oldukça güçlü hale getirdiği bu icat, temrenine delikler açılarak yapılan oktur. Atıldığı zaman deliklerden geçen hava ıslığa benzer bir ses çıkarır. Tarihe damga vuran icadı ile okçulara atış yaptığı yönü gösterirken düşmanın yüreğine de korku salar. SELÇUKLU DÖNEMİ OK YAĞMURU 🔸 26 Ağustos 1071'de Türk tarihinin dönüm noktalarından biri yaşanır. Anadolu'nun kaderinin belirlendiği Malazgirt Savaşı'nda 200 bin kişilik Bizans Ordusu'nun bozguna uğratılmasını sağlayan, Türk ordusunun karşı koyulamaz savaş taktikleridir. 🔸 Sultan Alparslan önderliğinde at sırtında 50 bin Türkmen'den oluşan Selçuklu ordusu, Romen Diyojen'in paralı askerlerine karşı savaşını atlı okçuları ile yaptığı kusursuz taktik sayesinde kazanır. Tarihi kaynaklara 'tir baran' olarak geçen ok yağmuru, Türk savaş stratejisinin önemli bir parçasıdır. Durmadan üsü üste ok atılması ile gerçekleşen bu olayda gündüz, adeta geceye döner. Rivayete göre Türkler, bir dakikada tam 20 ok atar ve hatta yetenekli savaşçılarda bu sayı 30'a kadar çıkabilir. Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi OKÇULUĞUN KİTABINI YAZAN MEMLÜKLER 🔸 Mısır, Suriye ve Hicaz'da hüküm süren Müslüman Türk devleti Memlükler, okçuluğu akademik bir zemine oturtarak bir ekole dönüştürürler. Hatta kaleme aldıkları 'Kitab fi'ilm an-nuşşab' okçuluk literatüründe tüm dünyaca kabul gören en önemli eserlerdendir. 🔸 Müslüman ordularda asker olarak yetiştirilen topluluk, İslam dünyasının gladyatörleridir. Profesyonel askerlerdir ve savaşçı yetenekleri sayesinde zamanla iktidar olurlar. Askeri tecrübeleri ile yay teknolojisinde farklı bir boyuta ulaşan Memlükler, yangın okunu icat eder. Bir oktan çok daha öte olan yangın oku, düşmana korku salar. Ucunda yer alan alev topu, düştüğü yeri yakıp kül eder. Savaş esnasında düşmanın böyle bir yangını söndürmesi oldukça zordur. Memlüklerin dahice gerçekleştirdiği bu strateji etkileyicidir. OSMANLI'DA OKÇULUK 🔸 Türkler, 10. asırdan itibaren kitleler halinde Müslümanlığı seçer ve Türk-İslam kimliğini benimseyerek kadim bir medeniyet haline gelir. Ustaca kullandıkları yayları ve savaş becerileri ile kısa zamanda dönemin siyasi lideri olur. Selçuklu ve Memlüklüler ile yükselip Orta Çağ'a damga vuran Türk devletleri, ilerleyen zamanlarda bir cihan imparatorluğu haline gelen Osmanlı'ya dönüşür. 🔸 1299 yılında Oğuz boylarından Kayı tarafından temelleri atılan Osmanlı, çok hızlı şekilde büyüyerek Balkanlara genişler. Kuruluşundan yüz yıl sonra çok önemli bir kırılmanın eşiğine gelir. Burada, asırlardır uzmanı oldukları okçuluk, devletin seyrini belirleyecek büyük bir rol oynar. 1396'da Avrupa'dan birçok devletin katıldığı 100 bin kişilik haçlı ordusu, Niğbolu Savaşı ile Türkleri Balkanlardan kovmak ister. 12 soruda Yıldırım Bayezid'in hayatı EN UZUN MENZİLLİ YAY 🔸 Niğbolu Savaşı, Osmanlı'nın Avrupa karşısındaki üstünlüğünü ok ve yay ile gösterdiği dönüm noktasıdır. Kağıt üzerinde oldukça güçlü olan haçlı ordusu, Osmanlı Sultanlarının dördüncüsü olan Yıldırım Beyazıt'ın okçuları ile uyguladığı eşsiz stratejisi ile bozguna uğrar. 20 bin Osmanlı okçusu, üç saat içerisinde tüm Fransız birliğini yok ederek düşmanın korkulu rüyası olur. 🔸 Bu başarının arkasında dönemin en güçlü uzun menzilli silahı Osmanlı yayının da oldukça büyük bir etkisi vardır. İyi eğitimli Osmanlı okçuları, 500 metrenin üzerinde atışlar yapar. Hatta efsaneleşmiş Osmanlı kemankeşleri Tozkoparan İskender ve Bursalı Şücai, 800 metrenin üzerinde menzil atışları yaparak arşivlere geçecek rekorlar kırar. GELENEKSEL OSMANLI YAY ÖZELLİKLERİ 🔸 Geleneksel Osmanlı yayının en önemli özelliği, atlı okçuların rahatça kullanabilmesidir. İskitlerden bu yana yaklaşık 3 bin yıldır atlı okçular için kısa yaylar üretmeyi başaran Türkler, tüm dünyaya nam salar. 🔸 Tek dezavantajı bir buçuk yıl gibi uzun bir sürede yapılması olan Osmanlı yayı, en iyi malzemeler kullanılarak özenle yapılır. Hatta yayların üzerine yapan ustanın adı ve yapılış tarihi yazılır. Böylece usta, ürettiği yayın kalitesinden sorumlu olur. 🔸 Ustalar için sabır işi olan yay, kabza ve yay kolları olmak üzere üç parçadan meydana gelir. Her aşamasında uzun bir bekleme süresi bulunur. Öyle ki yay yapım süreçleri için uygun mevsimler bile belirlenir. Ağacı yontmak için güz, parçaları birleştirmek için kış, sinir döşemek için yaz ve kirişlemek için ilkbahar tercih edilir. Eski Türklerde Terken unvanı