Halil İnalcık'ın dilinden Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler

🔳 Ortaçağ toplumunda emek, topraktan daha önemlidir. Bu politika, İslâmî âmân ve zimmet prensiplerinde ifadesini bulmuştur. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı İmparatorluğunun her bakımdan gerçek kurucusu İstanbul Fatihi Sultan Mehmed'dir. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı İmparatorluğunu 600 yıl boyunca bu kadar geniş bir alanda, çeşitli kavimler üzerinde idareci durumuna getiren bu bürokratik sistemdir. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı arşivleri bir dünya imparatorluğunun arşividir. Dünyanın en büyük ve en önemli arşivlerinden biridir. Osmanlı İmparatorluğunun bıraktığı arşiv vesikalarının 150 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı kuşatmalarında İslâm kanununa göre üç kez teslim olma teklifi yapılması zorunluydu. Halil İnalcık 🔳 Baştan aşağı tarih, insanoğlunun bir dramıdır. Halil İnalcık 🔳 Mehmed, çelebiler arasında Timur'a karşı gelmiş tek sultandır ve Boğaz'daki kontrolü dolayısıyla İmparator 11. Manuel ile dostluğu, başarılarında önemli rol oynamıştır. Halil İnalcık 🔳 İslâmlaşma, gerçek bir kültürleşme, Türk toplumu ile kültürce özdeşleşme sonucunu vermekteydi. Rumeli'de Müslüman olma, Türk olma anlamına geliyordu. Halil İnalcık 🔳 Sultan İbrahim, dışı samur kürk, düğmeleri değerli taşlardan bir elbise icat etti, değeri 8000 guruş (yaklaşık 6 bin altın) idi. Devlet büyüklerinin padişaha samurdan elbise sunmaları ferman olundu. Halil İnalcık 🔳 Gayrimüslimler, şehrin Pazar kesiminde Müslümanlarla eşitlik içinde faaliyette bulunmakta, klasik dönemde loncalarda onlarla birlikte oturup çalışmakta, eğlenmekteydiler. İstanbul ve Anadolu'da Rum nüfusunun Osmanlı idaresinde yüzyıllarca varlığını koruması bir olgudur. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı Devleti 600 yıllık varlığını kendi bürokratik sistemine borçludur. Osmanlı Devleti, dünyanın en ileri bürokratik vasıtalarına, zengin arşivlere sahipti. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı hükümdarı bir ülkeyi fetihten önce de yerli halka, özellikle başta ruhban ve halkın ileri gelenlerine, İslâm hukukunun âmân ve zimmet güvencelerini vaad eder, böylece onları kazanmaya çalışırdı. Halil İnalcık 🔳 Kosova Savaşı Osmanlı İmparatorluğu'nun Rumeli'de kuruluşunu mühürleyen kesin bir savaştır. Halil İnalcık 🔳 Osmanlılar, Luther'in ve Luthercilerin mücadelelerini ilgiyle izlemekteydi. Kayda değer ki, Avrupa'da Protestanlığın yayılışı ile köylü isyanlarının yayılışı aynı dönemdedir. Halil İnalcık 🔳 Osmanlılar, Luther'in ve Luthercilerin mücadelelerini ilgiyle izlemekteydi. Kayda değer ki, Avrupa'da Protestanlığın yayılışı ile köylü isyanlarının yayılışı aynı dönemdedir. Halil İnalcık 🔳 Almanya'da 'Türk korkusu' (Türkenfurcht) bir gerçekti; bir Osmanlı istilası, yakın bir tehlike olarak hissediliyordu. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı döneminde Türkmen boylarına verilen toplu bir terim de genel Yörük adıdır. Osmanlı bürokratları, Şaha bağlı Kızılbaş Türkmenlerden ayrı bir ad kullanma kaygısıyla kendi Türkmenleri için toptan Yörük adını kullanmışlardır. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı padişahları Orta-Asya geleneğini devam ettirmiş, sık sık ava çıkmışlardır. Av, padişah veya şehzâde için çeşidi yönlerden öğretici talimdir: Ata binip silah kullanma, emrindeki kalabalık maiyetini emirle örgütleme, belli durumlarda belli taktik kullanılması öğrenilmelidir. Halil İnalcık 🔳 Sultan Abdülhamid 1886'da Söğüt ve Domaniç bölgelerine bir heyet gönderir. Heyet, Ertuğrul'un annesinin mezarını bulacaktır. Domaniç'te, Çamlıca köyünde Ömer Ağa adında bir ihtiyar, heyete deri üzerine yazılmış bir belge getirir. Belgede, Hayme Ananın mezarının Çarşamba köyünde olduğu yazılıdır. Heyet oradaki mezarları ziyaret eder, Kur an okuyarak gezerken bir mezardan 'işaretler gelir, mezar kendini belli eder'. Mezar kazıldığında bir sanduka bulunur. Halil İnalcık 🔳 Zaviyeler erken dönemde yerleşmede ve yollarda güvenlik konularında birinci derecede hizmet görmektedir. Zaviye etrafında güvenle oturan ve hizmet görenler zamanla çoğalıp köy durumuna gelir. Fethedilen bölgelerde Osmanlı yerleşmesi, kolonizasyon süreci böyle işler. Halil İnalcık 🔳 Avrupa kıtasında Osmanlı ilerlemeleri geliştikçe, İslâm-Hıristiyanlık tartışmaları kızışacak ve 1461'de Papa II. Pius, İstanbul fâtihi Sultan Mehmed'e hitaben yazdığı Epistola ad Machmetam adlı ünlü risalesinde, Hıristiyanlığın üstünlüğünü ispat etmeye çalışacak; sultanı Hıristiyan olmaya çağırarak, 'böylece Hıristiyanlar üzerinde egemenliğini meşrulaştıracaksın' diyecektir. Halil İnalcık 🔳 Kanuni'den beri, özellikle müfti Ebussuûd etkisiyle, devlet işlerinde ve atamalarda şeriatın, dolayısıyla şeyhülislâmların rolü kesinleşmiş bulunuyor; isyancı yeniçeriler ve devlet adamları hareketlerine meşrûluk kazandırmak için daima şeyhülislâmın fetvasına ve desteğine bağımlı oluyordu. Halil İnalcık 🔳 20. yüzyılda 'İstiklâl-i Osmânî' yılı ve gününün tespiti çabalan Osmanlı Batılılaşma akımının bir sonucudur. Nasıl tüm Avrupa hanedanları, bu arada Osmanlılardan ayrılan Balkan devletleri 'bağımsızlık günü' tespit etmiş ve o günü bir bayram olarak kutlamaktaysa, Osmanlı Devletinin de neden bir 'istiklâl' günü olmasın? Özetle, H. 699 yılının Osmanlı Devletinin kuruluş tarihi savı bir mitolojidir. Halil İnalcık 🔳 Yeni Müslümana giysileri için devlet gelirinden 'Nev-müslim akçası' diye bir akça verilir, pazarda gezdirilerek kutlanırdı. Halil İnalcık 🔳 Abdülhamid, kendi aşireti saydığı Karakeçili gençlerinden Ertuğrul alayım teşkil ettirmiş, Alman İmparatoru'na da Karakeçilileri 'akrabalarım' diyerek takdim etmiştir. 2009'da yayınlanan bir eserde Karakeçililer Kayı Boyu ile özdeşleştirilmiştir. Halil İnalcık 🔳 Tarihte büyük Haçlı Seferlerinin başlaması Süleymanşah, Ebul-Kasım ve Çaka gibi önderler kumandasında Türkmenlerin genel saldırısıyla doğrudan ilişkilidir. Halil İnalcık 🔳 Hıristiyan devşirme oğlanlarının Müslüman yapıldığı doğrudur. Fakat İslâm fıkhı, belli bir yaş altında çocuğun masum, yani bir dini seçme yeteneği bulunmadığını söyler. Doğrudur, esasında Müslümanlar ve Müslüman devleti, İslâmiyeti yaymayı kutsal bir ödev olarak benimsemiştir. Ama bunun için doğrudan doğruya zorlama söz konusu değildir. Zorlama yerine vaat ve teşvik yolu seçilmiştir. Halil İnalcık 🔳 Osmanlı fetihlerinde akın ve yağma dönemiyle, köylü için çift hane sisteminin, timar düzeninin yerleştiği dönemi birbirinden ayırmak gerekir. Uç beyleri birinci aşamayı, merkeziyetçi bürokrasi ise ikinci aşamayı temsil eder. Halil İnalcık 🔳 Luther, 1530'da yazdığı 'Libellus de ritu et moribus Turcorum' adlı risalesinde Türkleri Hıristiyanlarla karşılaştırıp onların alçakgönüllülükleri, basit yaşamları ve onurlu olmaları gibi faziletlere sahip olduklarını kabul eder (Luther, Kur'an'ı çevirisinden okumuş ve İslâmiyetin doğru bir din olmadığını ispata çalışmıştır). Luther, bugün tarihçilerin kabul ettikleri bir noktayı da belirterek, 'Doğu Avrupa'da köylünün yaşam koşullan o kadar kötüdür ki, onlar bazen Türkleri kurtarıcı gibi karşılamışlardır' demiştir. Transilvanya köylüsünün efendilerine karşı 1437-1438'de isyanları sırasında, II. Murad'ın kuvvetleri bu memleketi istilâ etmiş, bir dirençle karşılaşmamıştı. Salzburg ve Würzburg'dan birçok köylünün Türk tarafına kaçtığı, birçok Alman askerinin Osmanlı ordusuna katıldığı biliniyor. Halil İnalcık 🔳 İlk Osmanlılar bu dönemde birçok kamu hizmetini vakfa bağladı. Yerleşme üzerinde özellikle vakıf kayıtları aydınlatıcıdır. Babadan çocuklara geçen vakıflar, bizi Osman beyliği (1288-1324), Orhan (1324-1362) dönemine kadar götürür. Halil İnalcık