Halil İnalcık'ın kaleminden Kısa Osmanlı Tarihi

📔 Fatih Sultan Mehmed imparatorluğun gerçek kurucusudur. Fatih bildiğimiz temel özellikleriyle klasik Osmanlı idare rejimini kesin biçimde yerleştirmiştir. Başka bir deyimle Anadolu ve Rumeli'yi bir tek ülke halinde birleştirip, mutlak bir otorite altında imparatorluğu örgütleyen Fatih Sultan Mehmed olmuştur. Halil İnalcık 📔 Osmanlı'yı Türkle aynı tutan Batı, Türklere hayat hakkı tanımaz. Tarihin içinden gelen bir taassupla Türk milletini yok etmek ister. Halil İnalcık 📔 Uç geleneği ve aralıksız gazâ, yerleşmede ve Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunda gerçekte temel dinamik faktördür. Halil İnalcık 📔 I. Murad dönemi ( 1362-1389) imparatorluğa doğru gelişimde kritik bir dönemdir. Halil İnalcık 📔 Kendi iç değeri yanında, Osmanlı emperyal kültürü, bir prestij kültürüydü. Bir gayrimüslim için en arzu edilir şeylerden biri, giyimini ve yaşamını Müslüman Osmanlı'ya benzetebilmekti. Halil İnalcık 📔 Kanunî Süleyman bir rivayette, köylüyü insanların en hayırlısı saymıştır. Çünkü demiş, köylü, bütün insanları doyuran sınıftır. Halil İnalcık 📔 İstanbul'un fethi dönüm noktasıdır. Böylece Fatih bir anda İslam dünyasının en şanlı ve güçlü hükümdarı durumuna gelmiş ve kendi ülkesinde son derece büyük bir nüfuz ve otorite kazanmış bulunmaktaydı. Halil İnalcık 📔 İç oğlanlarından kumandan veya vali olarak taşraya çıkanlar, gittikleri vilayetlerde, padişah sarayını taklitle kendi saraylarını kurarlar ve Osmanlı saray üslubunu çevrelerinde yayarlardı. Halil İnalcık 📔 Kanuni Sultan Süleyman dönemiyle, Osmanlı kültürünün klasikleştiği, dış etkilere kapanmaya başladığı düşünülebilir. Osmanlı kültürü, gerçekte o zaman en büyük üstadlarını vererek, ideal şekillerine kavuşmuş bir kültür bilincine vardı ve artık dış alıntılara özenmedi ve kendi klasik şekilleri içinde kalıplaştı. Halil İnalcık 📔 Osmanlı, ekonomiyi yeni rasyonel düşünceye dayanan bir planla değil, uzun yıllar denenmiş gelenek ve usullerle idare etmeye çalışmıştır. Halil İnalcık 📔 15. yüzyıl tahrir defterlerinden anladığımıza göre göçmen Müslüman Türkler genellikle yeni köyler kuruyorlar, şehir ve kasabalarda ise ayrı mahalleler oluşturuyorlardı. Halil İnalcık 📔 Osmanlı imparatorluğu, ülkeyi ve halkı örgütleme bakımından, objektif bir kanun sistemi geliştirmiştir, İslam dünyasında, belki de ilk kez, devleti ve toplumu örgütlendiren genel kanunnâmeler koyan hükümdar Fatih'tir. Halil İnalcık 📔 Osmanlılar, Hint Okyanusu'nda Portekizlilere karşı bilinçli bir uğraşıya girişmişler, baharat ticaretini yeniden Kızıldeniz ve Basra Körfezi yollarına çekmeyi başarmışlardır. 1540'tan sonra Ortadoğu'ya gelen baharat miktarı 30 bin kantara yükselmiştir ki Portekiz eliyle Avrupa'ya sevk edilen baharat da bu miktardadır. Bu dönemde Osmanlı baharat ihracı Lizbon ve Amsterdam'da kaygı uyandırıyordu. Halil İnalcık 📔 İstanbul'un fethi büyük Osmanlı imparatorluğunun kuruluşunun başlangıcıdır. Aynı zamanda Yakın Doğu ve Avrupa tarihinde büyük değişiklilerin, dolayısıyla Yeniçağların başlangıcı da sayılmalıdır. Halil İnalcık 📔 Fethedilen toprakların Müslümanların veya onu temsil eden İslam devletinin vazgeçilmez ortak malı olduğu kavramı, İslam tarihinin ilk yüzyılında kesin kurumsal niteliğini kazanmıştır. Halil İnalcık 📔 Osmanlı döneminde şehirlerde ilk zamanlardan başlayarak merkezi yönetim âyân ve esnafı daima halk ile yönetim arasında aracı olarak kabul etmiştir. Yalnız müslümanlar arasında değil, Hristiyanlar arasında da zengin, sözü geçer kişiler veya papazlar yerel cemâatin hükümet karşısında temsilcisi sayılmışlardır. Halil İnalcık 📔 Devşirmenin geniş ölçüde uygulandığı dönemlerde yılda ortalama 3.000 devşirme oğlanı toplandığı hesap edilmiştir. Halil İnalcık 📔 Osmanlı beyliğinin kuruluşu ve bir imparatorluk halinde gelişimi, başlıca Osmanlı sultanlarının rakip devletler karşısında üstün bir askeri güce sahip olması ve onu geliştirmesi sayesinde olmuştur. Halil İnalcık 📔 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, hiç kuşkusuz, Anadolu ve Balkanlar'da bölge imparatorluğu konumundan dünya gücü durumuna yükselmiştir. O zamanki dünyada hiçbir önemli sorun yoktur ki Osmanlı politikası ilgilenmesin ve ağırlığını duyurmasın. Halil İnalcık 📔 Âyâna karşı II. Mahmud'un 1815'ten başlayarak, güçlü bir uğraşıya girdiğini görüyoruz. Bu sultan, merkezî hükümet emrindeki orduyu yeniden düzenleyip güçlendirdi. Avrupa'dan aldığı modern silahlarla, üstün bir kuvvet meydana getirdi ve böylece merkezi mutlak padişah otoritesini yeniden canlandırdı. Reformun ana amacı, merkezi devlet otoritesini yeniden kurmaktı. Yunanlıların ayaklanması ve bağımsız Yunan Devleti'nin kuruluşu (1830), imparatorluk yöneticilerine, devleti batılılaştırma ve Batılı devletler topluluğuna sokmanın kesin bir gereklilik olduğunu anlattı. Halil İnalcık