Havacılık tarihimize dair 20 ilginç bilgi ✈

Havacılık tarihimiz, 1910 yılında Harbiye Bakanı ve Genel Kurmay Başkanı olan Mahmut Şevket Pala'nın emri ve Genel Kurmay Başkanlığı'nda görevli Kurmay Yarbay Süreyya İlmen'in girişimleriyle başladı. 1911 yılında yapılan sınav sonucunda, Süvari Yüzbaşı Fesa Bey (Evrensev) ve İstihkâm Teğmeni Kenan Bey, Fransa'da bulunan Blériot Uçak Fabrikası'nın uçuş okuluna gönderildiler. 1912 yılının Nisan ayında eğitimlerini tamamlayarak ülkeye dönen Fesa ve Kenan Bey, ordumuzun ilk pilotları olarak isimlerini tarihe yazdırdılar. Ordumuz, Ekim 1912'de başlayan Balkan Savaşı'na 9 savaş ve 4 eğitim uçağı ile girmiş, savaşın başlarında başarı elde edememiş ve bunun sonucunda 4 uçak kaybedilmişti. Savunma hattına çekilen ordu, savaş süresince başarılı keşif uçuşları gerçekleştirmişti. İlk uzun mesafeli uçuş, Balkan Savaşı'nın ardından Pilot Teğmen Nuri Bey ve Edirne Telgraf Müfrezesinden Üsteğmen Hami Bey tarafından 24 Ekim 1913 günü yapılmıştır. Nuri ve Hami Bey, Prens Celalettin isimli Deperdussin tipi uçak ile Edirne-İstanbul uçuşunu gerçekleştirmişlerdir. Edirne-Babaeski-Çorlu-Çatalca rotasını takip eden uçak, 3 saat 5 dakikanın sonunda Yeşilköy'e inmiştir. Yüzbaşı Salim ve Yüzbaşı Kemal, Balkan Savaşı'nın ardından 29 Ekim 1913 günü Kırklareli'nden Yeşilköy'e dönmek için yola çıkmış ve Marmara Denizi'ni aşarak Manyas yakınlarına inmişlerdir. Havanın puslu olması ve alçak uçuş yapmak zorunda kalmaları sebebiyle erken iniş yapan ikili, ertesi gün Bandırma'dan Yeşilköy'e açık havada uçmuş ve Marmara Denizi'ni geçmişlerdir. Balkan Savaşı'nın ardından Donanma Cemiyeti, uçak ve gemi almak için büyük bir bağış kampanyası başlattı. Kampanyanın en büyük destekçilerinden biri ve Kadın Hakları Koruma Derneği'nin kurucularından olan Belkıs Şevket Hanım, dernek aracılığıyla 1. Kolordu Komutan Vekili Cemal Paşa'dan uçuş izni aldı. Belkıs Şevket Hanım, 30 Kasım 1912 günü, Fethi Bey'in kullandığı Osmanlı isimli Deperdussin uçağıyla İstanbul üzerinde uçtu ve bağış için hazırlanan propaganda kartlarını havadan attılar. Birinci Dünya Savaşı başladığında henüz havacılığa dair hedeflerimiz henüz gerçekleştirilmemiş ve Fransa'dan sipariş edilen uçaklar ülkeye gelmemişti. Türk ordusu savaşa yalnızca 7 pilot ve 6 uçakla katılmıştı. Savaş sırasında ise Almanya'dan sağlanan uçaklarla Tayyare Bölükleri kurulmuştu. Savaş sırasında 15 kara ve 3 deniz Tayyare Bölüğü'ne ulaşılmış ve Genel Karargâha bağlı Hava Kuvvetleri Genel Müfettişliği kurulmuştu. Kurulan müfettişliğin uçaksavar, topçu ölçme, sabit balon ve meteoroloji birlik ve kuruluşları vardı. Savaş bittiğinde ise ülkede 100'e yakın uçak bulunuyordu. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Yeşilköy Havalimanı, işgal güçlerinin denetimine girdi. Bu durum Türk Tayyare Bölüklerinin havalimanını boşaltmalarını gerektirdiğinden bölüklerin uçuşları engellendi. Hem personel hem de uçaklar Maltepe'de, uçuş yapılamayacak kadar küçük bir düzlüğe taşındı. Milli Mücadele'nin başlamasıyla personelin uçaklarla buradan kaçma girişimleri olduysa da başarıyla sonuçlanmamıştır. Daha sonra İngiliz birlikleri uçakları ve malzemeyi tahrip etmiş, kullanım dışı bırakmıştır. Bu olayın ardından personel kaçmış, Konya'da bir araya gelmeye başlamıştır. Konya'daki uçakların onarılmasıyla birkaç uçaklık bir Tayyare Bölüğü kurulmuş ve Pilot Yüzbaşı Fazıl Bey'in emrine verilmiştir. Savaş süresince Yunan ordusundan ele geçirilen, İtalya'dan ve Fransa'dan alınan uçaklarla 1921 yılında savaşa havadan da dâhil olunmuştur. Hem Birinci Dünya Savaşı'nda hem de Milli Mücadele'de pilot olarak görev alan Vecihi Hürkuş, Kurtuluş Savaşı'nın son uçuşunu yapmış ve Seydiköy Hava Meydanı'nı Yunan ordusundan geri almıştır. Savaş sırasında uçakların test sürüşlerinde ve tamir işlemlerinde yer alan Hürkuş, çok sayıda uçak tasarımı yapmış ve savaş sürecinde hayata geçiremediği projelerinin ilki olan Vecihi K-VI isimli uçağın yapımına 1923 yılında başlamıştır. Tasarım ve teknik çizimler tamamlandıktan sonra Hürkuş ve arkadaşları, Halkapınar Tayyare Atölyesi'nde Yunan uçaklarından aldıkları motor ile gövdesinden kanatlarına kadar tüm parçaları yerli malzemeler kullanılarak 14 ayda Vecihi K-VI'yı uçar hale getirmişlerdir. Vecihi K-VI'nın uçuş izni ve uçabilirlik sertifikası için teknik heyete başvurulmuş ancak heyette tecrübeli mühendis ve kontrol ekibi olmadığı için süreç uzamıştır. Heyet başkanının 'Vecihi, biz sana bu lisansı vermeyiz, uçağına güveniyorsan atla, uç bizi de kurtar' demesi üzerine Hürkuş, 28 Ocak 1925 günü, 15 dakikalık tecrübe uçuşunu başarıyla tamamlamıştır. Türk Tayyare Cemiyeti'nin kuruluşundan 6 ay sonra, ilk uçak fabrikası TOMTAŞ, 7 Eylül 1925 tarihinde kuruldu. TOMTAŞ, yüzde 51'lik hissesi Milli Müdafaa Vekâleti, yüzde 49'luk hissesi Alman JUNKERS firmasının ortaklığında anonim şirket olarak kurulmuştur. TOMTAŞ'ın ilk iki projesi, Kayseri ve Eskişehir'de birer uçak fabrikası kurmaktır. 1926 yılında, uçakların bakım ve onarımının yapılması amacını taşıyan Eskişehir Tayyare Fabrikası ile uçak imalatı amacını taşıyan ve dönemin en büyük tesislerinden biri olan Kayseri Tayyare Fabrikası inşa edilmiştir. Aynı süreçte Kayseri'de bir Makinist Mektebi kurulmuş ve personel, eğitim için Almanya'ya gönderilmiştir. 1927 yılında, Kayseri'de JUNKERS A-20, F-13 ve G-23 uçaklarının bakım, onarım ve revizyon işlemleri yapılmış, 5 adet A-20'nin montajına başlanmıştır. Tam tarihi bilinmese de fabrikada 30 adet A-20'nin montajının tamamlandığı bilinmektedir. Montajı tamamlanan uçaklar Eskişehir Hava Üssüne teslim edilmiş ve tecrübe uçuşları Vecihi Hürkuş tarafından yapılmıştır. Kurulduğunda dünyanın en büyük uçak fabrikalarından birine sahip olan TOMTAŞ, kısa bir süre sonra krize girmiş ve 3 Mayıs 1928 tarihinde kapatılmıştır. Havacılık tarihimizde ön plana çıkan bir diğer isim Nuri Demirağ'dır. Demirağ, yüzde yüz Türk malı bir uçak yapılması gerektiğini her platformda vurgulamıştır. Yerli uçak üretimi için kollarını sıvayan büyük girişimci Nuri Demirağ, Türkiye'nin ilk uçak mühendislerinden olan Selahattin Alan ile birlikte Beşiktaş'taki fabrikada, Alan'ın projesini çizdiği 'ND-36' adı verilen tek motorlu Türkiye'nin ilk yerli uçağını üretti. Aynı günlerde Türk Hava Kurumu da 10 tane eğitim uçağı siparişi vermişti. Bu siparişler yapılırken aynı zamanda bir de yolcu uçağı yapım çalışması sürüyordu. 1938 yılına gelindiğinde Nu.D. 38 adında çift motorlu altı kişilik bir yolcu uçağı yapımı başarıyla tamamlandı. Türkiye'de ilk kez yerli yolcu uçağı üretildi. 1941'de tamamen Türk yapımı olan ilk uçak İstanbul'dan Divriği'ye uçtu. Öte yandan büyük girişimci Nuri Demirağ, havacılık alanındaki çalışmalarına Türkiye'nin ilk yerli paraşüt üretimini yaparak devam etti. Eskişehir'de yapılan test uçuşu ise sonun başlangıcı oldu. Test uçuşu başarılı bir şekilde sona eriyordu ki iniş sırasında bir kaza gerçekleşti. Selahattin Alan piste inerken geride açılmış olan hendekleri göremeyince hendeğe çarpmış böylece hem uçak düşmüş hem de kendisi hayatını kaybetmişti. Uçak, pilot hatasından kaynaklanan bir sebeple düşmesine rağmen Türk Hava Kurumu aldığı kararla daha önceden verdiği siparişleri iptal ederek havacılık çalışmalarını sekteye uğrattı. Nuri Demirağ test uçuşlarının yeniden yapılması isteğini defaatle dile getirdi. Birkaç kez dönemin Cumhurbaşkanı İnönü'ye mektup yazmasına karşın İnönü'den olumlu bir karşılık alamadı.

Havacılık tarihimize dair 20 ilginç bilgi ✈

HAVACILIĞA DAİR İLK GİRİŞİMLER 1910’DA BAŞLADI