Hayvanları korumak için kurulan ilk dernek: Himaye-i Hayvanat Cemiyeti

📌Gelişen çağ ve teknolojinin medeniyet seviyemizi yükselteceğini, bizi çevremizdeki canlılara karşı daha hassas ve duyarlı hale sokabileceğini düşünürüz. 📌Oysa tarihte biraz yolculuk yaparsak durumun hiç de böyle olmadığını, geçmiş zamanlardaki hassasiyetten uzaklaştığımızı gözlemleyebiliriz. (x) Avrupalı seyyahları şaşırtan Osmanlı'daki hayvan sevgisi İslam dini rehberliğinde hayata bakış ve bir yönetim anlayışı geliştiren Osmanlı medeniyeti, bundan yüzyıllar öncesinde Peygamber Efendimizin hayvanların yaşama hakları konusunda verdiği mesajları çok önemsiyordu. 📌Peygamberimiz, hayvanların keyfi bir şekilde öldürülmesini yasaklamanın yanında hayvanlara karşı merhametli olunması gerektiğini de buyurdu. 📌Dini, ahlaki ve fikri temeller üzerine kurulan Osmanlı medeniyeti, Peygamberimizin verdiği mesajları ilke haline getirerek hayvanlara verdiği değer bakımından takdire şayan bir duruş sergiledi. (x) İslâm'ın hadislerle süslediği hayvan sevgisi 📌Hatta öyle ki Avrupalı gezginler seyahatnamelerinde Osmanlı'nın kuşlara, sokak kedi-köpeklerine, yük hayvanlarına besledikleri sevgiden, onların bakımları için kurdukları vakıf ve tedavi merkezlerinden ve hayvanları korumaya yönelik çıkarttıkları kanunlardan sıklıkla bahsediyorlardı. (x) Osmanlı'da hayvan sevgisine dair detaylar 📌Türkler tarih boyunca hayvanlarla iç içe yaşayan ve onlara oldukça önemli ayrıcalıklar tanıyan, değer veren bir millet oldu. Bu değer neticesinde hayvanları koruyan bir dernek oluşturuldu. Türkiye'de hayvan severleri bir araya getiren ilk resmi dernek İstanbul'da 1912 yılında 'Himaye-i Hayvanat Cemiyeti' adı ile kuruldu. 📌Himaye-i Hayvanat Cemiyet, 4 Ekim 1912 tarihinde İstanbul'da kurulmuş bir hayvan hakları örgütüydü. İkinci Meşrutiyet'ten sonra sokak hayvanlarının kötü durumu ülkede hayvan haklarını korumaya yönelik birtakım teşebbüsleri de ortaya çıkarmıştı. 📌Son dönem Osmanlı tarihinde önemli bir rol oynayan bu dernek, Birinci Dünya Savaşı'nın patlak verdiği 1914'e kadar devam etmiş fakat sonrasında zorunlu olarak kapatılmıştı. Bugünkü adıyla Türkiye Hayvanları Koruma Derneği'nin yapı taşı olan Himâye-i Hayvânât Cemiyeti'nin tarihsel süreci nasıldı? (x) Osmanlı'da hayvan sevgisinin bir mesleğe tezahürü: Mancacılık 📌Sokak hayvanları, özelikle de sokak köpekleri, tarih boyunca İstanbul'un toplumsal hayatının önemli unsurlarından biri olmuştu. 1874 yılında İstanbul'u ziyaret eden Edmando de Amicis İstanbul adlı seyahatnâmesine şehirdeki sokak köpeklerinin çokluğu karşısında şaşkınlığını gizleyemiyordu. Şehirdeki başıboş köpek sayısı öylesine artmıştı ki artık köpeklerin 15-20 tanesinin birarada gezdiği görülüyordu. Osmanlı'nın son dönemlerinde şehir içinde başıboş dolaşan köpeklerin sayısı artmıştı. Bu artış nedeniyle köpeklerin durumları da günden güne kötüleşiyordu. 📌Fransız botanikçi ve gezgin Joseph Pitton de Tournefort, güncelerinde İstanbul halkının sokaklardaki bu köpekleri önemsediğinden, köpeklere yuva yapan ve uyumaları için altlarına saman seren hayır derneklerinin varlığından ve yalnızca köpeklere verilmek üzere et satan seyyar satıcılardan söz ediyordu. İstanbul'u ziyaret eden Mark Twain ise köpeklerin sefilliğinden, olumsuz koşullarda hayatlarını sürdürmek zorunda kaldıklarından bahsediyordu. 📌Köpekler Osmanlı döneminde kimi zaman sürgün edilmek zorunda bırakıldılar. Köpeklerin şehirden sürülmesine ilk kez İkinci Mahmud döneminde karar verildi. Sokak köpekleri Hayırsızada olarak bilinen Sivriada'ya götürülmüştü. 📌Şark Ekspresi'nin faaliyete geçmesi ile beraber ortaya çıkan trafik neticesinde köpek sürgünleri yeniden başladı. Çünkü köpekler kimi zaman kazalara neden oluyor kimi zaman da canlarını kaybediyorlardı. 📌Padişah 2. Abdülhamit döneminde İstanbul köpekleri en rahat dönemlerini yaşadılar. (x) Dünyanın ilk hayvan hastanesi: Gurebahane-i Laklakan 📌Fakat sonrasında gelen süreç, canlı dostlarımız için oldukça çetindi. Hayvanları içinde bulundukları olumsuz koşullardan korumak amacıyla 1912 yılında İstanbul'da, 'İstanbul Himâye-i Hayvânât Cemiyeti', 'Altıncı Daire-i Belediye' adıyla anılan Beyoğlu Belediyesi bünyesinde kuruldu. 📌O yıllarda Altıncı Daire-i Belediye diye anılan Beyoğlu Belediyesi bünyesinde kurulan cemiyetin nizamnamesine göre cemiyetin iki temel görevi vardı: Dernek hayvanlara yapılan zulmü bitirmek ve iyi muameleyi özendirmek ve özellikle çocuklar arasında iyilikseverlik ve yardımlaşmayı yaymak gibi amaçlarla kurulmuştu. ↪Dernek konu ile ilgili çeşitli gazete ve dergilerde didaktik metinler yayımlayarak halka hayvan sevgisini aşılamayı da hedeflemişti. Derneğin amaçlarına hizmet eden kişileri ödüllendirmek de ilkeleri kapsamındaydı. 📌Derneğin yönetim kurulunda, son dönem Osmanlı tarihinin önemli isimleri yer almaktaydı. Osmanlı aydını köpeklere karşı gösterilen kötü muamelere daha fazla göz yummak istemedi. 📌Derneğin başkanı Ayan Meclisi üyesi ve eski sadrazamlardan Hüseyin Hilmi Paşa; ikinci başkanları Şura-yı Devlet Reisi Said Halim Paşa ile Teşrifat-ı Umumiye Nazırı İsmail Cenani Bey; kâtipleri Ayan Meclisi üyesi Baserya Efendi ile Şura-yı Devlet üyesi Yusuf Razi Bey, veznedarı Türkiye Millî Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Sir H. Babington'du. 📌İstanbul Himaye-i Hayvanat Cemiyeti'nin hayvanları korumaya yönelik çalışmaları, cemiyet üyelerinin taahhüt ettikleri aylık ödemeler ve yine üyelerin cemiyete hibe ve hediye ettikleri parayla finanse ediliyordu. 📌Üyelik aidatı olarak 'bila tefrik-i cins ü mezheb', yani din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin senede büyüklerden en aşağı on, küçüklerden de beş kuruş vermeyi kabul eden herkes cemiyete üye olarak kabul ediliyordu. 📌Himaye-i Hayvanat Cemiyeti'nin kurulduğu dönemden sonra köpeklere yapılan zulümler, işkenceler ve kıyımlar azaldı. 1911 yılından sonra kayıtlarda hiçbir köpek itlafı rastlanmaması cemiyetin başarıya ulaştığını göstermektedir. 📌Cemiyetin kuruluş amacıyla başarılı bir yol izledi. Kurulan dernek Birinci Dünya Savaşı patlak verince kapanmak zorunda kaldı. Himaye-i Hayvanat Cemiyeti adıyla hayvanları korumak için kurulan ilk dernek olarak tarih sahnesindeki yerini aldı.

Hayvanları korumak için kurulan ilk dernek: Himaye-i Hayvanat Cemiyeti

OSMANLI'DA HAYVANLARA KARŞI OLAN HASSASİYET