I. Mahmut’un yaptırdığı kütüphane neden Nuruosmaniye olarak anılıyor?

Sultan I. Mahmut kütüphane yapı türüne önem vererek Osmanlı padişahları arasında en çok kütüphane yaptıran sultan oldu. Yirmi beş yıllık iktidarlığı süresince döneminde toplam on iki adet kütüphane yaptırdı. Kendi adına Ayasofya, Fatih ve Galatasaray I. Mahmut Kütüphanesi ile inşasını başlanan ancak ölümünden sonra tamamlanan Nuruosmaniye Kütüphanesi dahil, dört müstakil kütüphane kurarak Süleymaniye Camisi içindeki kütüphaneyi yeniden düzenletmiş, Revan Köşkü'nü ise kütüphaneye dönüştürmüştü. I. Mahmut, döneminin en büyük külliyesini yaptırmak için ferman buyurdu ve külliyenin inşası başladı. I. Mahmut'un yaptırdığı külliye döneminin en büyük eserlerinden biri olacaktı. Padişah bünyesinde bir cami, medrese, imaret, muvakkit odası, sebil ve türbe yapılacak olan külliyeyi inşaat aşamasında sık sık ziyaret etti. Hatta öyle ki bu külliyenin üzerine çok titreyen padişah zaman zaman işçilere mükafatlarda bulundu. I. Mahmut, saltanatının son yıllarında İstanbul'da yaptırmaya başladığı külliyesinde büyük bir kütüphane kurmayı planladı. Külliyenin içine bir kütüphane inşa edilecek ve I. Mahmut, kendi kitaplarını bu kütüphaneye bağışlayacaktı. Nitekim buraya konulacak koleksiyonun bazı kitaplarını da hazırlatmıştı. Padişah bu kitaplara kendi mührünü vurarak bizzat hazırlığını yapıyordu. Külliyenin yapımı altı yıl sürdü, fakat padişahın ömrü üzerine titrediği bu yapıyı görmesine müsaade etmedi. 1754 yılının Aralık ayında vefat eden padişah, kardeşi III. Osman'ın fermanıyla tamamlamak için ömrünün vefa etmediği külliyeye değil, Yeni Camii Türbesi'ne defnedildi. I. Mahmut'un ölümüyle 1754 yılında yerine geçen kardeşi III. Osman, bu hayır eserini tamamlatarak kendi adına izâfeten Nûr-ı Osmânî adını koydu ve kütüphanesini de kendi ismiyle açtı. Hatta öyle ki bununla da kalmayan III. Osman, I. Mahmut'un vakfettiği kitapların üzerindeki vakıf kayıtlarını ve mühürleri kazıtarak kendi mührünü koydurdu. III. Osman, abisinin vefatı üzerine bu davranışlarda bulunurken vefatından sonra aynı muamelelere maruz kalacağını bilmiyordu. Nitekim gün geldi ve devran döndü, III. Osman da bu dünyadaki vadesini doldurdu. Vefatından sonra tahta yeni çıkan padişah III. Mustafa, ise III. Osman'ın Nuruosmaniye Türbesi'ne defnedilmesine müsaade etmedi. Rahşan Tekşen'in Kırk Bir Kere İstanbul eserinde nakledildiğine göre, III. Osman, I. Mahmut'un yanına defnedildi. Ve o günden sonra bu türbeye defnedilmek hiçbir padişaha nasip olmadı. I. Mahmut tarafından 19 Ocak 1749 temeli atılarak inşasına başlan, Nuruosmaniye, külliyede iç avluya inşa edilmiş, konum itibariyle gözlerden ırak bir yazma eserler kütüphanesidir. Modernleşme ile Osmanlı'ya giren barok mimari, Nuruosmaniye Kütüphanesi'nde de göze çarpan unsurlar arasında yer alıyordu. Nuruosmaniye Kütüphanesi geleneksel Osmanlı kütüphane binaları özelliğine göre altta bir bodrum üzerine kurulmuş olup üstte okuma salonu ve kitap deposu bulunmaktadır. Kütüphanenin halk kesimi okuyucusu ve padişah için ayrı olmak üzere iki kapısı bulunmaktadır. Osmanlı döneminde yalnızca padişahların girebildiği kapalı, günümüzde hala kapalıdır. Bu kapı üzerinde ise Rahşan Tekşen'in çalışmasında aktardığına göre, 'Beşikten mezara dek ilim arayınız' Hadis-i Şerif'i yer almaktadır. Okuma salonundan girilen kitap deposunun kapısı üzerinde kütüphanenin açılış tarihini veren bir kitâbe de mevcuttur. 1800'li yıllara kadar rahlelerin üzerinde okuma yapılan kütüphane, yine o dönemlerde kitapların muhafazası adına bakır mangallarla ısıtılırdı. Kitapların muhafazası 'Hazine-i kütüb' olarak adlandırılan bölümde gerçekleşmekteydi. Kütüphanede vaktiyle 18 muhafızın çalışması, döneminin en zengin kütüphanesi olduğunun en önemli kanıtlarındandır. Nuruosmaniye Kütüphanesi, III Osman'ın koydurduğu kitaplarla Tanzimat'a kadar sayı bakımından geçilemeyen 18.yüzyılın en zengin kütüphanesi oldu. Açılışında 5031 ciltlik bir koleksiyona sahip olan kütüphanede sonraki yıllarda yapılan sayımlarda bu sayının pek artmadığı görülmektedir. 1905 yılında yapılan bir sayımda 152 kitabın kaybolduğu anlaşılmıştır. Muhtelif şahıslarca bağışlanan doksan üç eserle birlikte kütüphane koleksiyonunda mevcut yazma eserlerin sayısı bugün 5048'e ulaşmıştır.

I. Mahmut’un yaptırdığı kütüphane neden Nuruosmaniye olarak anılıyor?

Birinci Mahmut’un yaptırdığı kütüphaneler