İbn Haldun'da "Toplum" meselesi

🔸 İbn Haldun'un babası Muhammed, ailesinin siyasetteki gücüne rağmen siyasete girmemiş ve ilim, eğitim ve öğretim alanlarına yönelmiştir. Bu sayede, ilk bilgilerini babasından alan İbn Haldun, Kur'an'ı ezberleme ve kıraat ilmini öğrenme gibi temel eğitimleri aldı. Ayrıca, dönemin önde gelen alimlerinden Arap dili ve edebiyatı konusunda dersler alarak, babası başta olmak üzere çeşitli alimlerden fıkıh öğrendi. 🔸 Kuzey Afrika'da siyasi çalkantıların yaşandığı bir dönemde yaşayan İbn Haldun, hayatının önemli bir bölümünü bu coğrafyada siyasi görevlerde bulunarak ve seyahat ederek geçirdi. İBN HALDUN KİMDİR? İBN HALDUN'UN HAYATI... 🔸 İbn Haldun, yaşadığı dönemde İslam topluluklarının devletleşememe sorunuyla boğuştuğu ve siyasal hayatın çalkantılı olduğu bir ortamda eğitim aldı. Ailesinin sahip olduğu konum sayesinde iyi bir eğitim almasının yanı sıra önemli bürokratik görevler de üstlendi. 🔸 İslam dünyası, o dönemde devletleşme bakımından güçsüz bir konumdaydı ve genellikle yönetilen, yöneten olmaktan çok uzak bir durumdaydı. Hanedanlıklar arasında ise istikrarlı bir yönetim bulunmuyordu, sürekli mücadele içindeydiler. İbn Haldun, çağdaşlarından farklı olarak bağımsız bir düşünür olarak nitelendirildiğinde, sosyal-siyasi görüşleri bu zorlu şartlar altında şekillendi. 🔸 İbn Haldun'un düşünce yapısına göre, toplumu oluşturan temel unsurlardan biri yardımlaşmadır. İnsanın tek başına tüm ihtiyaçlarını karşılayamayacağını belirten İbn Haldun, iş birliği ve imece anlayışının insanın gelişimine ve toplumun oluşumuna katkı sağlayacağını savunmuştur. 🔸 Olaylara toplumsal olgular perspektifinden yaklaşan İbn Haldun, Platon'un aksine ideal toplum veya ideal devlet gibi kavramlara odaklanmamış, ahlaki veya dini yargılara girmemiştir. İbn Haldun ile Platon'un 'ideal devlet' düzeninin ortak noktası şudur: İnsanların tek başlarına birbirlerine yetememesi temellidir. Bu da zaruri olarak bir arada olmayı gerektireceği için yardımlaşma odaklı bir toplum düzeni kurulmasıdır. İBN HALDUN DÜŞÜNCESİNDE İHTİYAÇLAR VE BOŞ ZAMAN 🔸 Toplum yapısını çevresel koşullar temelinde inceleyen düşünür, olayları kendi olgusal akış süreci içinde değerlendirerek ideal durum üzerine odaklanmamıştır. 🔸 İbn Haldun'a göre, toplumla ilgili konular rastlantısal gelişim veya bireysel iradeye bağlı değildir; bunun yerine gözlemleme ve kıyaslamalarla toplumsal çözümlemeler yaparak insanların toplum haline gelmelerini zorunlu olarak görmüştür. 🔸 İbn Haldun, toplumun yapısını ve yaşamını birçok faktörün etkilediğini belirtir. Bu faktörlerin en önemlisi iklim şartlarıdır; iklimin insanları fiziksel, ruhsal ve ahlaki olarak etkileyerek toplumun ve devletin yapısına etki ettiğini savunur. 🔸 Bir diğer etken de insanın yaşadığı coğrafyadır. İbn Haldun, insan karakterinin yaşadığı coğrafyaya bağlı olarak şekillendiğini vurgular. Bu düşünce, fiziksel koşulların özellikle iklimin, insan karakterine etkide bulunduğunu savunan düşünce akımının bir parçasıdır. İBN HALDUN'UN DÜŞÜNCESİNDE MUSİKİ 🔸 İbn Haldun, toplumsal yaşamda bireylerin sürekliliğini sağlamanın gerekliliğini üç temel sebebe bağlar: Beslenme ihtiyacı, güvenlik ve 'üns' olarak tanımladığı dostluk ihtiyacı şeklindedir. 🔸 İnsanlar, İbn Haldun'un bahsettiği ihtiyaçlarını ancak bir araya gelerek toplumu oluşturmasıyla karşılayabilirler. Bu nedenle toplum halinde yaşamaya mecburdurlar ve medeniyet, bu üç ihtiyaca cevap verdiği için zorunlu bir yapıdır. 🔸 İbn Haldun, insanların birbirleriyle aynı güçte savaş araçlarına sahip olması durumunda, toplumu bir arada tutacak unsuru sorgulayarak, 'İnsanları birbirinden koruyacak şey nedir?' sorusu üzerinde durmuştur. İbn Haldun'un cevabı ise üstün güçle donatılmış ve güçlü bir asabiyete sahip olan 'Devlet' olmuştur. 🔸 Ona göre, toplumsal kargaşayı önleyen tek üstün güç devlettir. İbn Haldun, devletin yokluğunun kan dökülmesine ve insanların tamamen yok olmasına neden olduğunu savunarak, bu düşüncesi, Thomas Hobbes'un ortaya koyduğu 'Toplum Sözleşmesi' kavramını akla getirmektedir. İnsanların bir arada kaos olmadan yaşayabilmek için daha üstün bir olgunun etrafında toplanmalıdır ki bu da 'Devlet' yapısıdır. İBN HALDUN DÜŞÜNCESİNDE COĞRAFYA VE ŞEHİR 🔸 İbn Haldun'a göre devletin oluşumunda temel taşları, özellikle mali ve askeri güçlerin sağlam bir temele dayanması oluşturur. 🔸 Devlet, geniş bir ihtiyaç yelpazesini karşılayabilecek mali güce sahip olmalıdır. Aynı zamanda askeri güç, devletin hem güvenliği açısından kritik bir rol oynar hem de devlete bağlı bireylerin güvenini sağlar. İbn Haldun, devletin ömrünün bu iki gücün bozulmasıyla sona ereceğini savunur. 🔸 Devletin varlığını sürdüren bir diğer önemli unsur da asabiyettir. Ancak her asabiyet, devlet kurma potansiyeline sahip değildir. 🔸 İbn Haldun'a göre, devletin oluşabilmesi için halkı egemenliği altına alan, vergi toplayan, sınırlarını belirleyen ve koruyan, kendi gücünün üstünde bir güce sahip olan bir asabiyetin varlığı gereklidir. DÜŞÜNCE TARİHİNE YÖN VEREN MÜSLÜMAN FİLOZOFLAR *Asabiyet kavramı nedir?: İbn Haldûn'a göre asabiyet, 🔸 İbn Haldun, yönetim açısından da bir sınıflandırma yaparak yasanın önemini vurgular. Bu perspektiften bakıldığında, devletin dayandığı güçlerin yanı sıra etkili bir yönetim anlayışının da devletin sürdürülebilirliği için kritik olduğunu belirtir. 🔸 İbn Haldun, devleti canlı bir organizma gibi görmekte ve onun da insanlar gibi doğup büyüyerek gelişip, sonunda ölümle döngüsüne girdiğini savunmaktadır. İnsan vücudundaki sistematiğin devlette de bulunması gerektiğini öne sürer. Ona göre devlet, bir çalışma düzenine sahip olmalı ve bu düzeni kanunlar aracılığıyla sağlanmalıdır.

İbn Haldun'da "Toplum" meselesi

İbn Haldun kimdir?