İngiliz seyyah Lady Elizabeth Craven ve İstanbul seyahati

1750 yılında İngiltere'de dünyaya gelen Lady Elizabeth Craven, 17 yaşındayken Lord Craven'le evlenir. 13 yıllık bir evlilik ve 6 çocuktan sonra eşinden ayrılarak uzun bir seyahate çıktı. Sonra küçük Alman hükümdarlarından Karl Alexander von Brandenburg-Ansbach'la evlenir. İlk eşinden ayrıldığında çıktığı seyahatinde Lion, Marsilya, Cenevre, Piza, Floransa, Polonya, Venedik, Viyana, Petersburg, Moskova üzerinden Kırım'a gitti. Buradan da 1786 yılında deniz yoluyla İstanbul'a geçti. Gezdiği yerlerden eşi Karl Alexander'a seyahat mektupları gönderdi. İlginç bir hayat hikâyesi olan Lady Craven, aynı zamanda Lady Mary Montagu'yla birlikte İstanbul'u ilk gören ve anlatan kadın seyyahlardandı. I. Abdülhamid zamanı İstanbul'unun Kaptanıderyası Cezayirli Hasan Paşa ve haremini görmeye gitti. İstanbul'da yaklaşık 75 camiyi gezmek için aldığı bir izin sayesinde, tahtırevanla Ayasofya'yı ve belirtmediği bazı diğer camileri gezer. Craven 1789'da yazdığı mektuplardan oluşan seyahat yazısında dünyanın başkenti olması gereken o şehrin (İstanbul'un) görülmesi gerektiğini yazar. İstanbul'dan 25 Haziran'da deniz yoluyla ayrılıp, Varna ve Bükreş üzerinden Viyana'ya döner. Bu seyahatin notları, 1789 yılında Londra'da A Journey though the Crimea to Constantinople ismiyle yayımlandı. Seyahatnamesini oluşturan mektupları Türkiye ismiyle 1939 yılında Reşat Ekrem Koçu tarafından Türkçeye aktarıldı. 'Beyoğlu ve İstanbul sokakları gayet dardır. Araba ile geçilmez. Her katta pencereler yolun üzerine doğru çıkar. O suretle ki evin katları yükseldikçe evlerin üst katlarında oturanlar, yolun iki kenarındaki iki evden uzanıp el ele tutuşabilirler. Türk dört adımlık bir yere dahi atla gider. Kayıktan çıkan bir adamın dört esir tarafından yed ile bir ata birkaç saniyelik bir yol için bindiğini kendim gördüm.' 'Sokağa çıktığımda elçinin tahtırevanına biniyorum. Tahtırevan ile beraber altı Türk gidiyor, evvela iki Yeniçeri daima önde gitmede, yol açmaktadır. Fakat sokağa daima böyle merasim ile çok çıkacağımı sanmıyorum. Sahilde ise elçimin kayığını daima bana hazırlanmış buldum. Londra'nın kira arabaları gibi İstanbul'un da kayıkları var. Hepsi de pek latif bir şekilde yapılmış oymalar, altın yaldızlar, nakışlar içinde hafif ve güzel.' 'Türk kayıkçılar mükemmel kürek çekiyorlar. Öyle ki çoğu genç ve güzel bu kayıkçıların canlılığı ile şehir sekenesinin umumi ataleti tezat teşkil ediyor. Ben şilteye uzanıp çubuk ile iş gören nalbant gördüm. Öylelerini gördüm ki deniz kenarında oturuyor gökyüzünde uçurtmaları yahut da kayıklara binip dolaşan çocukları seyrederek sabahtan akşama kadar koca bir günü geçiriyorlar.' 'İstanbullular için yeni bir şey olmayan çok korkunç bir hadiseye şahit oldum. Kaptan Paşa'nın donanma ile beraber Mısır'a gidişini seyretmek için Boğaz'a gitmiştim. Ertesi gece İstanbul'da müthiş bir yangın çıktı. Galiba bu yangını Kaptan Paşa'nın taraftarları çıkartmış, maksatları da gözdesinin İstanbul'da bulunduğu sırada, şahsının emniyet altında bulunmadığını Padişah'a anlatmak içinmiş. Bu çeşit manevralar burada olağan şeylermiş. Sabahın üçüne kadar yangını izledim. Evler kibrit gibi yanıyorlardı. Yangın müthiş bir karışıklığa sebep olmuştu. Deniz kenarında çıktığı halde Yeniçeriler söndürmek için pek o kadar gayret göstermediler. Altmıştan fazla ev yandı.' 'Buradaki ulu çınarların güzelliğini anlatamam. Bu dere boyunda erkeklerden ayrı olarak kadınlar da görünüyor. Kadınlar buraya kira arabalarla geliyorlar. Bu Türk arabaları yaysızdır. Bir gün bunlardan bir tane kiralayıp bir kır gezintisine çıkmıştım.'

İngiliz seyyah Lady Elizabeth Craven ve İstanbul seyahati

LADY ELİZABETH CRAVEN KİMDİR?