İngiltere'nin Filistin Politikası

◾ Filistin ifadesi ilk kez milattan önce 1190'lı yıllarda kaleme alınmış bir kitabede geçer. Bu, Mısır Firavunu III. Ramses'in elde ettiği zaferlerini kayıt altına almak amacıyla yazdırdığı bir zafer kitabesidir. Bunun dışında, yine III. Ramses zamanından günümüze ulaşan birtakım papirüslerde de Filistin adını taşıyan kavim ile ilgili bilgilere rastlamak mümkündür. ◾ Belgelerde Palestler veya Purasatiler şeklinde geçen kavim, yelkenli gemilere sahip, M.Ö. 12. yüzyılda Ege'den göçen topluluklardan biriydi. İbrani kaynaklarında Peleshtin adıyla anılan kavmin yaşadığı topraklar için Peleshed ve Pelesheth ifadeleri kullanılır. Zaman içinde Filistin olarak dilimizde yer etti. KUDÜS VE FİLİSTİN KRONOLOJİSİ ◾ Filistin toprakları, üç semavi din için kutsal sayılan bir coğrafya. Dini merkez olmasının yanı sıra tarih boyunca jeopolitik konumunun sağladığı avantajlar sebebiyle devletlerin elde etmek istediği bir bölge oldu. Arap ülkelerinin tam orta noktasında yer alan Filistin, bu nadide konumu dolayısıyla bitmek tükenmek bilmeyen göç ve istilalarla karşı karşıya kaldı. ◾ Sahip olduğu kara yollarıyla ve dünyayla bağlantısını sağlayan deniz ticareti sayesinde yüzyıllardır önemini korumakta. Akdeniz kıyıları ve Şeria Nehri arasında kalan bu topraklar Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının buluşma noktası. ◾ Jeopolitik açıdan oldukça değerli olan bu bölge, yeni bir dünya düzeninin kurulduğu 19. yüzyıla gelindiğinde büyük devletlerin dikkatini çekmeye başlamıştı. Britanya, Fransa ve Rusya; Osmanlı'nın güç kaybetmesiyle birlikte bu bölge üzerinde pazarlıklar yaptı. ◾ Filistin, emperyalist devletlerin geliştirecekleri siyasi hamleler için stratejik bir öneme sahipti. Başta İngiltere olmak üzere Fransa ve Rusya'nın da destekleriyle bu topraklarda bir 'Yahudi yurdu' kurulması kararlaştırıldı. FİLİSTİN'İN İŞGALİNE SEBEP OLAN İŞGAL POLİTİKASI: SİYONİZM ◾ 19. yüzyılın ikinci yarısında Batı Avrupa'da sömürgeciliğin hız kazanmasıyla birlikte kapitalizm ortaya çıktı. Sanayide kaydedilen gelişmelerle birlikte İngiltere'nin başını çektiği birçok Avrupa devletinin ham madde ve doğal zenginliklere olan ihtiyacı arttı. ◾ Kapitalizmin bir sonucu olarak güçlenen devletler teknolojik açıdan kendilerinden geri kalmış ülkelerden yararlanmaya, onları sömürmeye başladılar. Hedef olarak belirledikleri ülkelere ulaşabilmek için ise dönemin en elverişli yolları Osmanlı topraklarına dahildi. İşte Filistin, İngiltere için güvenli olması gereken bir geçiş güzergahıydı. ◾ 1869 yılında Süveyş Kanalı'nın açılışıyla dünya deniz ticaretinde yeni bir evreye girildi. Orta Doğu'da bulunan kıyı şehirlerinin, bilhassa Filistin'in önemi iyiden iyiye arttı. İngiltere için zaten önemli bir konumda olan Filistin artık daha da değerli hale geldi. ◾ Temel hedefi en başından beri Filistin üzerinden Hindistan'a ulaşmak olan İngiltere, Mısır ve Kıbrıs'ı da kontrol altına alarak deniz üzerindeki güzergahını güvence altına aldı. FİLİSTİN - İSRAİL ÇATIŞMASI'NA DAİR BİLMENİZ GEREKENLER ◾ İngiltere'nin Filistin üzerinden Almanya'ya uzanan hayallerinin önündeki en büyük engel şüphesiz Almanya idi. O dönem Almanya da Filistin'de varlık göstermeye çalışan devletlerden biriydi. Üstelik Almanya, Berlin ve Bağdat arasında yapılması planlanan demiryolunun Basra'ya kadar uzatılması hususunda Osmanlı'nın iznini almıştı. Bu durum İngiltere'nin deniz yolları dışında sömürgeye açılan başka bir kapı demekti. Haliyle İngiltere tarafından hoş karşılanmadı. ◾ Almanya'dan Basra'ya ulaşan bir demir yolu aynı zamanda Basra körfezinde yürütülecek olan denizcilik faaliyetlerinin habercisiydi. Dolayısıyla Almanya İngiltere için iki farklı noktada tehdit oluşturmaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu'nun dünya savaşına dahil olacağı kesinleştikten sonra İngiltere, yanına güçlü bir devlet olarak Rusya'yı alır. Mart 1915'te gerçekleşen Rus-İngiliz antlaşması doğrultusunda İngiltere de Rusya'nın Boğazlar üzerindeki emellerini desteklediğini ilan etmişti. ◾ İngiltere ve Fransa arasında süregelen rekabet Orta Doğu'da da kendine yer bulmuştu. Fransa, sömürgelerine ulaşabilmek uğruna geliştirdiği politikalarda Suriye'ye kritik bir önem atfetmişti. Dünya genelinde yaşanan savaşlardan Suriye'yi alarak çıkmak, böylece güzergahları aksatmak istiyordu. ◾ Fransa'nın tüm bu planlarına rağmen İngiltere, Suriye ve Mısır'ı tek bir devlet haline getirerek Orta Doğu'yu kolaylıkla yönetilebilmesini hedeflemekteydi. Bunun için en kestirme yol ise Arap milliyetçiliğinin körüklenmesiydi, ancak Fransa bundan hiç memnun değildi. İngiltere ise Fransa'nın desteğini almadan bu bölgede var olamayacağının farkındaydı. Sonuç olarak Fransa ve İngiltere anlaşmaya varmak amacıyla masaya oturdu. FİLİSTİN DİRENİŞİNİ BESLEYEN GÜÇ ◾ Takvimler 16 Mayıs 1916'yı gösterdiğinde İngiltere ve Fransa arasında imzalanan Sykes-Picot antlaşması, bu devletlerin Osmanlı'yı kendi aralarında paylaştığı gizli bir ahitti. İlerleyen süreçte antlaşmaya Rusya da dahil olmuş, ancak Sovyet Rusya hükümeti antlaşmayı kamuya duyurdu. ◾ Antlaşmada alınan kararların başında Arap bir lider ile yönetilecek olan bağımsız bir Arap devleti veya Arap devletleri konfederasyonu kuruluşunun desteklenmesi geliyordu. Fransa; Filistin ve Suriye'nin kendi hakimiyetinde olmasını istemiş, ancak İngiltere sömürgelerine ulaşan yolda başka büyük bir devletin olmasına şiddetle karşı çıkmaktaydı. Sonuç olarak, Filistin hususunda anlaşamadıkları için buranın uluslararası bir bölge olması uygun görülmüştü. ◾ İngiltere, Filistin'de kurulması tasarlanan Yahudi yurduna destek veren ülkelerin başında geldi. Burada kurulacak olan siyonist bir devlet İngiltere'nin birçok açıdan çıkarlarına hizmet edecekti. İngiltere'nin neden böyle bir yapılanmayı desteklediğine, hatta siyonizmi devlet politikası olarak benimsediğine gelince bunun altında yatan birkaç sebep vardı. ◾ Filistin'de ipleri İngiltere'nin elinde olacak bir devletin varlığı İngiltere'nin işine gelecekti. Güzergahını garanti altına almış olacak, sömürgelerinin önünde hiçbir tehdit kalmayacaktı. Bununla birlikte hükümetin Yahudileri desteklemesi Yahudilerin mal varlığından yararlanacağı anlamına geliyordu ki bu oldukça çekici bir gerekçeydi. Ayrıca İngiltere, kozmopolit yapıya sahip imparatorluklar bünyesinde yaşamını sürdüren Yahudilerin sempatisi sayesinde bu devletler karşısında güç elde etmiş olacaktı. FİLİSTİN'DE KADIN VE ÇOCUK OLMAK ◾ İngiltere, Filistin'de bir Yahudi devleti fikrini ciddi bir şekilde destekliyordu. Siyonizmin lideri konumundaki Haim Weizmann, İngiltere Başbakanı Lloyd George'a Yahudi göçlerini desteklemesi durumunda İngiltere'nin Filistin üzerinde hayalini kurduğu her türlü aksiyonda onların yanında olacaklarını bildirmişti. ◾ İngiliz kabinesinde bulunan ve ülkenin politikalarında söz hakkı olan ilk Yahudi, dönemin ulaştırma bakanı olan Sir Herbert Samuel idi. Başbakan Lloyd George, Samuel'in önerilerinden etkilenmekteydi. Onlara göre Filistin'in İngiltere'nin hamiliğinde bulunması kritik derecede önemliydi. Böylece bölgedeki Hristiyanlar için öneme sahip yerler başka devletlerin hakimiyetinde olmayacaktı. ◾ İngiltere, Siyonist liderlerle gerçekleştirdiği müzakereler neticesinde 2 Kasım 1917'de Balfour Deklarasyonu'nu yayınladı. Dönemin Dışişleri bakanı James Balfour tarafından yürütülen müzakerelerde Yahudilerin birçok kesiminin fikirleri göz önünde bulundurulmuş fakat Filistin'de yaşayan Müslümanlara söz hakkı verilmemişti. ◾ Bu bildiriyle birlikte İngiltere, kendi çıkarları uğruna Filistin'de bir Yahudi devletine olan desteğini tüm dünyaya ilan etti. Böylece günümüze kadar ulaşan siyonist hareketlere meşruiyet kazandırıldı. FİLİSTİN HAKKINDA YAZILAN ŞİİRLER ◾ 1917'de ilan edilen bu bildiriye göre, Müslümanlardan ülkeyi terk etmeleri beklenmeyecekti. Bununla birlikte orada yüzyıllardır yaşayan Müslüman çoğunluğun sonradan gelen bir azınlığa tabi olması ve onların kanunlarına uyması söz konusu değildi. Bölgede yaşayan her din mensubu kendi dinini yaşamakta özgürdü. ◾ Deklarasyon metninde Yahudiler için bir devlet yerine 'ulusal anayurt' ifadesi geçmekteydi. Kurulması planlanan 'ulusal anayurdun' ise Amerikan ve Fransız hükümetleri tarafından destekleneceği garanti edilmişti. Ayrıca bildiride Filistin sınırları kesin bir şekilde belirtilmemişti. Böylece anlamda kapalılık sağlanmış ve metin yoruma açık hale gelmişti.

İngiltere'nin Filistin Politikası

Filistin isminin tarihçesi