İslam tarihinin en başarılı tabibi Ebu Bekir er-Razi’den tavsiyeler

İslam tarihinin en başarılı hekimlerinden biri olan Ebu Bekir er-Razi, 865 yılında Rey'de doğdu. Batılıların Rhazes olarak adlandırdığı İslam âlimi, Hipokrat ve Calinus'tan (Galeni) sonra tıp ilmine yaptığı önemli katkılardan dolayı 'Arapların Galeni' unvanıyla anıldı. 💠 Kimya ile ilgilenirken gözlerinde oluşan rahatsızlıktan dolayı tıbba yönelen Razi, İslam medeniyetinin altın çağında yaşamış müstesna zekalardan biriydi. 🔍 İSLAM ALİMİ İBNÜ'L-BAYTÂR'IN DİLİNDEN ŞİFALI BİTKİLER 💠 Razi kendinden şöyle söz bahsederdi: 'Beni tanıyanlar bilir ki ilme karşı olan sevgim, tutkum ve bu yoldaki çalışmalarım gençliğimden beri aralıksız devam etmektedir. Okumadığım bir kitap, karşılaşmadığım bir ilim adamı bulunsa büyük bir zarara uğramam söz konusu olsa bile her şeyi bir kenara bırakıp mutlaka o kitabı okurum ve o âlimi tanırım. Bu alandaki sabırlı çalışmalarım neticesinde bir yıl zarfında müsvedde olarak 20.000 varaktan fazla yazı yazdım.' Onu anlatan kişiler ya bir kitabı istinsah ederken ya müsvedde yaparken ya da bunları temize çekerken gördüklerini söylerdi. 🔍 TIBBA YÖN VEREN İSLAM ALİMİ; İBN ZÜHR Yunan, Hint, İran ve İslâm tıbbı üzerinde araştırmalar yapan Ebu Bekir er-Razi, çağın en ünlü hekimi Câlînûs'tan beri hiçbir tabibin ulaşamadığı tıp bilgisine sahipti. 💠 Daha sonra Rey'e döndüğünde oradaki bîmâristanın başhekimliğine getirildi. Hem saray hekimi hem devlet işlerinde danışman olarak önemli görevler üstlendi. Hizmeti muntazam bir şekilde nöbetleşe yürütebilmek için hastaneye dâhiliye, hariciye, nöroloji, ortopedi ve göz hekimlerinden oluşan yirmi dört kişilik bir uzman kadrosu daha ilave etti. 🔍 KİMYANIN TEMELLERİNİ ATAN ÜÇ İSLAM ALİMİ Razi, hastaları önce asistanlara, sonra başasistanlara muayene ettirir, onların teşhiste güçlük çektikleri bir vaka olursa o zaman kendisi müdahale ederdi. 💠 Hastanelerde muayene, teşhis, ilaçların etkileri ve vakanın bütün seyri defterlere geçirilirdi. Tıp tarihinde kimyayı tıbbın hizmetinde kullanan ilk hekim olarak bilinir. 🔍 BATI'YA TEDAVİ METODLARINI ÖĞRETEN İSLAM ALİMİ Öğrencilerine, mezun olduktan sonra çalışmalarına devam etmelerini öğütledi. 💠 Hastalarını müzik ile tedavi eden ilk tabipti. Et-Tıbbu'r-rûhânî adlı eserinde melankolik hastaların meşgul edilerek ve oyalanarak tedavi edilmelerinin faydalarından söz eder. 💠 Ateşin, vücudun kendini savunma şekli olduğunu ilk defa ifade etti. 💠 Güneş çarpmasının kan dolaşımı ile ilgisini keşfetti. 💠 Çiçek hastalığı ile kızamığın ayrımını yapan ilk kişiydi. 🔍 MÜSLÜMAN BİLİM ADAMLARI VE BULUŞLARI Ebubekir Razi, Ahlaku't- tabib adlı eserinde bir hekimin nasıl davranması gerektiği ile ilgili ilkeleri ortaya koyarken düşüncelerini kendi hayatından anekdotlarla hem de Galen ve Hipokrat'ın sözleriyle destekledi. 💠 Kitabı okuyan kişiyle âdeta konuşuyormuş gibi kaleme alan Razi, eserinde okuyucuya birçok tavsiyede bulunup samimi bir dil kullandı. 💠 İşte İslam dünyasında tıp etiği alanında eser veren ilk âlimlerden biri olan Ebu Bekir er-Razi'nin hastalara ve hekimlere verdiği tavsiyeler... Bir hekimin hastalarıyla arkadaş gibi olması gerektiğini bilmelisin. Hekim, onların haysiyetlerini korumalı ve sırlarını sakınmalıdır. Özellikle hastasının sırrına titizlik göstermeli; çünkü bazı insanlar hastalıklarını en yakınlarından bile gizlemek isterler. Babasından, annesinden ve çocuklarından sakladıkları hastalığı, zorunlu olarak hekime anlatırlar. Hasta, kendisini tedavi eden hekime iyi davranacak olursa, o da onun sağlığının korunmasında ve hastalığının tedavisinde ciddiyet gösterecektir. Hekim Hipokrat: 'Muhtaç olmadan önce doktorunu bul, hazırla' derken ne kadar doğru söylemiştir! Bu konuda söylenen, 'sevdiğini tedavi eden hekimin davranışı gibi ciddi' atasözü buradan geliyor. Tedavide en önemli husus, hekimin kendisini hastasına adaması ve onu sevmesidir. Yavrucuğum, öyle hekimler vardır ki, insanlara karşı böbürlenip dururlar. Hele bir de hükümdarın veya bir başkasının özel hekimi iseler... Hekim, tedavi ederken Allah'a güvenmeli ve şifayı ondan beklemeli, kendi gücüne ve becerisine aldanmamalıdır. Bunun tersi bir davranışta bulunur, kendi gücüne ve tıptaki uzmanlığına güvenirse Allah onu şifadan mahrum eder. Hastanı her gün ziyaret etmeli ve başucunda oturup nabzını ölçmelisin. Sağlığı yerinde olan bir insanın nabzını ölçmemiş olan hekim, hastanınkini ölçemez. Tıpla ilgili konuları hastanın yanında konuşmaktan sakınmalısın. Ama hastanın kendisi veya refakatçisi soru sorarsa cevap vermelisin. Hasta açısından yemekler ne kadar kötü hazırlanırsa hazırlansın, sofrada: 'Şu yemek şu ve şu organlara zararlıdır' gibi hatırlatmalarda bulunmamalısın. Bununla birlikte şöyle bir uyarıda bulunman gerekir: 'Bir öğünde, hastanın sofrasında balıkla birlikte süt veya peynirle birlikte yumurta gibi, bir arada yenmesi sakıncalı olan besinler bulunmamalı'. Geçici bir süre devlet büyüklerini, aklı ve iradesi zayıf erkekleri, çocuk ve kadınları, sevdiği yemeklerden ayırmamalısın. Onları başlangıçta çok yememeleri için uyar; sonra yavaş yavaş vazgeçmelerini sağla. Böyle bir uygulama, hastaların gizlice çok yemelerini önleyecektir. Zira koruyucu hekimlikte zararlı beslenmenin önünü almak tıbbın önemli kısmını oluşturur. Hekime başvuran kimse, en samimi arkadaşıyla konuşuyor gibi, ona derdini anlatmalı. Böylece hekimle hastası arasında aracıya gerek kalmamış olur. Eğer hasta korku, çekingenlik veya gurur gibi duygulara kapılarak hekimle doğrudan diyalog kurmayacak olursa, bu durum onun telef olup gitmesine sebep olabilir. Hastaya müshil ve kusturucu ilâçlar verdiğin zaman, beslenme konusunda bir hata yapmasın diye yanından ayrılmaman gerekir. İşlenen hataların en büyüğü, hekimin azarından ve eleştirisinden çekinerek hatayı gizlemektir. Tedavi görürken yaptığı hatayı gizleyen hasta iki hata yapmış ve iki cinayet işlemiş sayılır. Damardan kan almak istiyorsan, önce hastanın nabzını ve idrarını kontrol etmen gerekir. Özellikle hastanın eski durumunu bilmiyorsan bunu yapmak bir zorunluluktur. Ama uzun zamandan beri kontrolünde bulunan ve hastalığının seyrini bildiğin birinin nabzına ve idrarına bakmadan da kan alabilirsin. Kanın çok miktarda olduğunu veya normal yoğunlukta bulunduğunu gösteren işaretler, kanın rengi veya damarların şişkinliği, ya da burun kanamasıdır. Bilmelisin ki, hırsızlar ve yol kesen şakiler, hekim olmadığı halde 'hekimim' diyenlerden çok daha iyidir. Çünkü hırsızların cana kastettikleri az görülmüştür, onlar mal alır. Oysa sahte hekimler hep can alır. Ayrıca, aç kaldığı veya muhtaç olduğu için hırsızlık yapmak zorunda kalan adam, ihtiyacı olmadığı hâlde sırf etrafa caka satmak ve 'falan adam tıp ilminde otorite' dedirtmek için hareket edenden daha iyidir. Bunların çoğu, bu davranışlarını dindarlığa ve hayatı kurtarma gayretine yorarlar. Oysa bundan vazgeçseler hem din, hem dünya, hem de ahiretleri için bir mükâfat olur. Bilmen gerekir ki, tıp sanatında -onur kırıcı olmamak şartıyla- alçakgönüllülük manevî bir süs ve ahlâkî bir güzelliktir. Hekim, halka karşı kırıcı olmamalı, tatlı diliyle, okşayıcı konuşmasıyla alçakgönüllü davranmalı. Bir hekim böyle yapabiliyorsa, o gerçekten başarılı bir hekimdir. Tıp sanatı ve hekimlerin değeri hakkında şu anlatacaklarımdan başka bir şey olmasa gene de yeter. Hekimler, başkalarının sahip olmadığı şu meziyete sahiptirler: 1. Her millet ve her din mensubu onların sanatının değerini görüş birliğiyle kabul etmişlerdir. Dostların ve yakın akrabaların bile bıkıp usandığı bir durumda, insanın bütün umudunu hekimlere bağlaması, hekimliğin değerini belirtmeye yeter. Zira bazı ağır hastalıklarda insan kendi ailesini ve çocuğunu görmek istemeyebilir, ama hekimi görmeye can atar. Hekimin ziyareti kendisine rahat ve huzur sağlar. Nitekim birçok hasta, hekimin ziyaretiyle bulduğu ruh huzurunu başka hiçbir zaman bulamadığım bana anlatmıştır. İnsanları aldatan bazı sahtekârlar, tıpkı kâhinlerin yaptığı gibi, tıpla ilgisi bulunmayan bazı şeyleri hastanın huzurunda sorarak seni yanıltabilirler; bunlara kargı dikkatli olmalısın! Sözgelimi bir bakıcı, hastanın genel durumuna veya nabzına baktığı zaman nesi varsa hepsini bilebilir. Hatta hastanın daha Önce yediği yemeği, tuttuğu isleri ve idrarlar arasındaki farkları haber verebilir. İşte bu davranış, tıp sanatına karşı yapılan en büyük sahtekârlıktır. Hokkabazların telkin ve etkisinde kalan halktan tıp sanatını anlamaları beklenemez. Her ne kadar iyi bir hekim, hasta hakkında bazı tahminlerde bulunsa da, dünkü gün ne yaptığını ve ne yediğini bütün ayrıntılarıyla bilemez ki. Tabibin malda mülk de gözü olmamalıdır. Hırslarını bir kenara bırakmalıdır. Tedaviden iyi netice almak için hasta ile sürekli diyalog halinde olup onunla mülakat yapmak gerekir. Hasta denek olarak kullanılmamalıdır. Cahil tabip insanı canından eder. Hırsızlardan daha kötüdür. Baştan beri anlattığımız bu hususlara dikkat eden bir tabip Allah'ın lütfu ve keremiyle başarılı olur. Hamda layık olan Allah'tır.

İslam tarihinin en başarılı tabibi Ebu Bekir er-Razi’den tavsiyeler

EBU BEKİR ER-RAZİ KİMDİR?