İslam uygarlığında müziğin kökenine dair ufuk açıcı 15 bilgi

20'nci yüzyıl sanatçıları ve şarkıcılarının, icra ettikleri sanatın büyük bir bölümünü 9'uncu yüzyılda yaşamış Müslüman sanatçıların oluşturduğunu biliyor muydunuz? Bu Müslüman sanatçılar, Kindî başta olmak üzere, müzik yazım sistemi, müzikal notalar kullanıyorlardı. O dönemde yaşayan Müslümanlar, müzik gamındaki notaları, harfler yerine 'solmizasyon' adı verilen hecelerle isimlendirdiler. Bu heceler bugün müzikte bildiğimiz do, re, mi, fa, sol, la, si temel gamını oluşturur. Bu notalar için 9'uncu yüzyılda kullanılan Arapça Dal, Re, Mim, Fa, Sad, Lam, Sin gamı ile günümüzde kullanılan gam arasındaki ses benzerliği son derece çarpıcıdır. Müslümanlar müzik aletlerini de oldukça geliştirdiler. Bundan bin yıl önce, Kindî ud çalgısının perdelerinin bağlanmasına ilişkin mufassal bir eser hazırlamış, bu eserde müziğin kozmolojik yan anlamlarına da değinmişti. Kindî, alfabetik müzik yazım sistemini bir sekizli için kullanarak Yunan müzisyenlerin çalışmalarını devam ettirmiş ve geliştirmişti. Kindî'den 70 yıl kadar sonra Farabi, keman ailesine mensup çalgıların atası olan rebabeyi ve sitarın yatay bir uyarlaması olan kanunu geliştirdi. Müzik hakkında beş eser kaleme almakla beraber, asıl şaheseri, müzik teorisi üzerine yazdığı Büyük Musiki Kitabı'dır. Bu eser, 12'nci yüzyılda İbraniceye ve Latinceye tercüme edildi. Farabi'nin ve bu eserinin etkisi 16'ncı yüzyıla kadar hissedilmeye devam edecekti. Bugün klasik müzik orkestralarında ve rock gruplarında kullanılan birçok müzik aletinin adı ve tasarımı Arap-Müslüman menşelidir. Lavta benzeri çalgılar uddan, rebab rebabeden, gitar kitaradan, naker ise keçi derisinden yapılan nakkare adlı davuldan türemiştir. Gezgin müzisyenler, tüccarlar ve seyyahlar sayesinde Avrupa'ya ulaşan Arap müziği, 800 yıllık Müslüman yönetimi boyunca İspanya ve Portekiz'in kültür ve sanat hayatını şekillendirdi. Bu etkinin en eski örneklerinden birisi Cantigas de Santa Maria koleksiyonunda bulunabilir. Kastilya ve Aragon Kralı Alfonzo X 'el sabio'nun (bilge) emriyle 1252 yılı civarında oluşturulan bu koleksiyon, Hz. Meryem hakkındaki dört yüz on beş dini şarkıdan oluşmaktadır. Müziğin Avrupa'da yayılmasında birçok kişi rol oynadı. Bunlar arasında, ezgili sesinden ve koyu çehresinden ötürü Ziryab, yani Karakuş lakabıyla anılan bir müzisyenden bahsedilir. Ziryab, Bağdatlı tanınmış bir müzisyenin yetenekli öğrencisi olup, müzik kabiliyeti ve bilgisi hocasını zamanla geride bıraktı. Bu sayede, dönemin Emevi halifesi tarafından Endülüs'e davet edilmişti. Ziryab, 822 yılında II. Abdurrahman yönetimindeki Kurtuba Sarayı'na yerleşti. II. Abdurrahman'ın sanata önemli yatırımlar yaptığı ve Endülüs'te kültürel bir hayatın yeni yeni yeşermeye başladığı göz önüne alınacak olursa, tam zamanında buraya geldiği söylenebilir. Burada sanatıyla refaha ve saygınlığa kavuşan Ziryab, 200 dinar aylık ve birçok imtiyazla saraydaki tüm eğlence faaliyetlerini yönetmeye başladı. Bu terfi, ona tüm kabiliyetini gösterme ve yaratıcılığını tüm engellerden kurtarmak için imkân sağladı. Böylece Ziryab, müzikte devrim niteliğinde çalışmalar yapmak için kolları sıvadı. Ziryab, dünyanın ilk konservatuarının Kurtuba'da kurulması; ahenk ve beste dersleri verilmesi; uda beşinci bir bam telinin ilave edilmesi ve Avrupa'ya getirilmesini sağladı. Aynı zamanda ahşap mızrap yerine akbaba teleğini kullanması; serbest metrik ve ritmik parametreler tanımlamak suretiyle müzik teorisinin tamamen yeniden düzenlenmesi ve bu şekilde yeni ifade biçimlerinin (müveşşeh, zecel ve nevbet süitleri) kullanılması gibi pek çok başarıya imza attı. Müzik tarihçisi Julian Ribera gibi birçok otorite, kontrpuan ve çoksesliliğin ilk kez 1000 yılı civarında Kurtuba konservatuarında geliştirildiğini söyler. 20'nci yüzyıl Fransız tarihçisi Henry Terrace ise Ziryab'ı şu sözlerle anlatır: 'Bu doğulunun (Ziryab) gelmesiyle birlikte Kurtuba'dan zevklerle dolu lüks bir hayat, rüzgâr gibi esmeye başladı. Ziryab'ın hayatı şiirle ve enfes lezzetlerle bezenmişti. Geceleri hizmetkârlarının çaldığı lavta eşliğinde beste yaparak geçiren bu adam, sanatına görülmemiş bir değer izafe etmiştir...' Bin yıl boyunca canlı kalan bu eşsiz değer sayesinde dünya, bugün birçok müzik türünün tadına varabilmektedir. Cihana hükmeden Osmanlı Devleti ise daimi askeri bandoya sahip ilk devletti. 1299 yılında kurulan meşhur Mehterhane bandosu, sultanla birlikte seferlere katılırdı. Savaş sırasında marşlar çalan mehter takımı askerlere cesaret verir, düşmanın yüreğine korku salardı. Seçkin askerlerden oluşan yeniçeri ordusunda da davul, zurna, klarnet, üçgen, zil, kös ve nakkare gibi enstrümanları çalan altı ila dokuz sıradan oluşan bando bulunurdu. Bunlar, develerin sırtında taşınırdı. Avrupalılar yeniçeri bandolarıyla hem savaş hem de barış zamanında karşılaşmıştı. Avrupa'da düzenlenen çeşitli diplomatik kabullerde Osmanlı-Türk usulü çalgılarla müzik yapılması adet haline gelmişti. 1683 yılında Viyana kapılarından mağlup ayrılan yeniçerilerin arkalarında bıraktığı müzik aletleri Avrupa'da askeri bandoların doğuşuna zemin hazırladı. Napolyon'un Fransız askeri bandosunda bile zil ve kös gibi Osmanlı savaş müziği çalgıları bulunmakta olup Napolyon'un Austerlitz Savaşı'nda (1805) elde ettiği zaferin kısmen bando trompetlerinin yarattığı psikolojik etkiye bağlı olduğu söylenir.

İslam uygarlığında müziğin kökenine dair ufuk açıcı 15 bilgi

MÜZİĞİN TEMELİ 9’UNCU ASIRDA ATILDI