İstanbul'da açılan ilk tebhirhane: Gedikpaşa Tebhirhanesi

Tebhirhaneler, diğer adıyla bakteriyelojihaneler Osmanlı Devleti'nde salgın hastalık ile mücadele için tesis edilirdi. Eskiden günümüzde olduğu gibi aşı ya da farklı yöntemlerle hastalığın önüne geçme sistemi henüz gelişmemişti. Bulaşıcı hastalıkla mücadele için kullanılan en yaygın yöntem bu tür merkezlerdir. Tebhir buhar, buğu manası gelir. Tebhirhane ise buğu evi, buhar evi anlamını taşır. Teknik olarak tebhirhane iki ana bölümden meydana gelir. Birinci bölüm temiz bölüm iken, ikinci bölüm bulaşık bölümüdür. İki bölümü ayıran duvara bir 'etüv makinesi' yani dezenfekte amaçlı laboratuvar fırını yerleştirilir. Bu etüv makinesinin tebhirhanenin iki bölümü olan bulaşık ve temiz bölümlerine açılan iki kapağı bulunur. Bir yerden hastalık ihbarı geldiğinde tebhirhanede çalışan görevliler hastalığın bulunduğu yere özel arabalarla gider. Orada dezenfektanlı korunaklı özel elbiselerini giyinip, söz konusu evdeki bütün eşyaları toplayıp tebhirhaneye getirir. Taşınmayan eşyalar ise merkezin bulaşık bölümünden içeri alınır, etüv makinesinin içine giren eşyalar, 110 derece basınçlı su buharında bir buçuk dakika bekletilerek mikroplardan arındırılmış bir halde etüv makinesinin temiz bölümünden çıkartılarak tekrar ev sahibine teslim edilirdi. Bu anlamda Gedikpaşa Tebhirhanesi, imparatorluk topraklarında görülen kolera salgını karşısında İstanbul'da açılan ilk tebhirhane olma özelliğini taşır. 19. yüzyılın sonlarında baş gösteren kolera ile mücadele için açılan tebhirhaneler, uzun yıllar bu hastalıkla mücadeleye devam eder. Tesis, 1893 yılında içine yerleştirilen etüv makineleri, yani buharlı dezenfekte makineleriyle hizmete geçer. İstanbul halkının korkulu rüyası haline gelen kolera hastalığının hızı bu tebhirhanelerle kesilirdi. Gedikpaşa Tebhirhanesi'nde bulunan etüv makineleri de hastalığın bulaştığı evlerden getirilen eşyaları 110 derece sıcaklıktaki su buharı ile temizleyerek mikroplardan arındırılırdı. Tebhirhanenin içinde esas faaliyet alanının haricinde arabalık, ahır, müstahdem odaları ve samanlık bulunur. Gedikpaşa Tebhirhanesi yaptığı dezenfekte işlemleri ile sadece eşyaları mikroplardan arındırmaz, aynı zamanda okul, hastame gibi halka açık yerleri de ilaçlayarak İstanbul halkını salgın hastalıklardan korumaya çalışır. Gedikpaşa Tebhirhanesi bir yılda toplam 89.970 mekanı ve 182.631 parça eşyayı dezenfekte ederdi. Bu yoğun çalışmalarıyla 1970'li yıllara kadar gelen Gedikpaşa Tebhirhanesi, işlevini yitirmesi sebebiyle hizmet dışı kalır. Bina kısa bir süre bakırcı esnafı tarafından barınma amaçlı kullanılır. Nihayet binanın bulunduğu arsa satılır ve tarihi tebhirhane yıkılarak yerine bir iş hanı yapılır. Şu anda fiziki varlığından eser kalmayan Tebhirhane binasının yıllar önce hizmet verdiği yerde 'Belediye İş Hanı' isimli bir bina bulunmaktadır.