İstanbul'da az bilinen 10 Hamidiye Çeşmesi

Beşiktaş'ta Yıldız Hamidiye Camii'nde bulunan saat kulesinin, camiye doğru sağ tarafında bulunmaktadır. Fransa'da dökülen yeşil renkli nefis Hamidiye Çeşmesi, Sultan II. Abdülhamid Han tarafından dünyaca ünlü Val d'Osne'ye yaptırılmıştır. Çeşmenin ön tarafında Sultan II. Abdülhamid Han'ın tuğrası bulunmaktadır. Yan tarafında ise yapım tarihi olan 1900 tarihi görülmektedir. Yıldız Camii'nin avlusunda dünyanın en kıymetli döküm şaheserlerinden biri olan ve Sultan II. Abdülhamid'in zekâsının tezahürü olarak yer alan çeşmeyi, II Abdülhamid önce, ahşaptan kendi eliyle yapmış daha sonra da devrin en seçkin dökümhanesinde bizzat sipariş vermiştir. Sultan II. Abdülhamid Han'ın, Hamidiye Suyu'nu bu eşsiz çeşmelere bağlatarak geçmişten günümüze gelen su hizmetine imza atmıştır. Topkapı Sarayı'nda, Selam Kapısı girişinin sağındaki süs havuzunun yanında yer almaktadır. 1889 yılında yaptırılan Hamidiye Çeşmesi, sonradan bu bölgeye getirilmiş olup orijinal yeri hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Alman İmparatoru II. Wilhem'in 1898 tarihinde İstanbul'a gerçekleştirdiği ziyaretin Topkapı Sarayı programında günümüzde Hamidiye Çeşmesi'nin bulunduğu yerdeki Cellat Çeşmesi'ni görüp de olumsuz bir kamuoyu oluşturmasın düşüncesiyle bu bölgeye Hamidiye Çeşmesi yerleştirilmiştir. Çeşmenin üst kısmında motiflerle süslü madalyonunun içinde Sultan II. Abdülhamid Han'ın tuğrası bulunmaktadır. Hamidiye Çeşmesi, cellat tarafından kafası vurulan kişinin başının sergilendiği Seng-i İbret yanında, Sultan II. Abdülhamid Han'ın Topkapı Sarayı'na armağanı olarak yer almaktadır. Sultan II. Abdülhamid Han'ın ikametgâhı olan Yıldız Sarayı'nın bahçesinde, Yaveran Dairesi'nin duvarına bitişik olarak 1903 yılında inşa edilmiş pek zarif bir Hamidiye Çeşmesi'dir. Tahta çıkışının 25. yıl dönümünde İstanbul'da birçok yere Hamidiye Çeşmesi yaptıran Sultan II. Abdülhamid, Yıldız Sarayı bahçesine de 30 kadar Hamidiye Çeşmesi inşa ettirmiştir. Bu çeşmelerden birkaç tanesi mimar Raimondo D'Aronco tasarımıdır. Raimondo D'Aronco, Yıldız Sarayı için toplam 6 adet çeşme tasarlanmış, fakat hepsini gerçekleştirememiş. Saray içerisinde bulunan diğer çeşmelerden farklı bir anlayışa sahip olan çeşme, geleneksel Osmanlı çeşmelerinin bir örneği gibi inşa edilmiştir. Yıldız Hamidiye Camii tarafından saraya girildiğinde, Yaveran Dairesi duvarına dayalı olarak Hamidiye Çeşmesi'nin hat yazıları Hattat Sami Efendi tarafından yazılmıştır. Üç çeşmesi olan ve tezyinatıyla göz kamaştıran çeşmenin üst kısmında, Sultan II. Abdülhamid Han'ın tuğrası bulunmaktadır. 1877 yılında Sultan II. Abdülhamid Han tarafından, Sirkeci Demirkapı'da surlara bitişik olarak yaptırılmıştır. Askerlik Dairesi bitişinde bulunan çeşme, askerler için yaptırılmış ve bu durum inşa kitabesinde belirtilmiştir. Kitabesinin üzerindeki rozetin içinde ince bir ay ve ortasında tuğra bulunmaktadır. Tuğranın yer aldığı alınlığın altında üç bölümden oluşan inşa kitabesi yer almaktadır. Celi talik yazı hattıyla devrin önemli hattatlarından Abdülfettah Efendi tarafından mermere yazılmıştır. 19. yüzyılın barok süslemelerine sahip olan çeşme, yakın zamanda restore edilmiştir. Şehzadeliği döneminde Kağıthane'yi sıklıkla ziyaret eden Sultan II. Abdülhamid Han, Sadabad Camii yanındaki mesire alanına 1891 tarihinde dört yüzlü bir meydan çeşmesi yaptırtmıştır. Kâğıthane Köyü Çeşmesi olarak da bilinen meydan çeşmesi, Kâğıthane mesiresine gelen misafirler ve böğle halkının istifade etmesi için mesire alanın tam ortasına yaptırılmıştır. Dört yüzlü meydan çeşmesi formunda inşa edilen çeşmenin, inşa kitabesi Şair Feyzi tarafından hazırlanıp, Hattat Nuri Efendi tarafından yazılmıştır. Yıldız Fotoğraf Albümleri'nde yapıldığı yılları ait fotoğrafı bulunan çeşme, akantüs yaprakları, deniz kabukları ve istiridye kabartmalarının hakim olduğu süslemeleriyle göz kamaştırmaktadır. Bu çeşme yakın zamanda kaldırılıp, bulunduğu yer yeşil alana dönüştürülmüştür. Farklı yerlerde bulunan mermer aynaları ve kitabesi ise Atiye Sultan Sarayı önüne, orijinale benzer yeni bir çeşme yaptırılarak yıllar sonra tüm parçaları bu çeşmede toplanmıştır. Çeşme günümüzde kullanılabilir durumdadır. Beşiktaş Maçka'da, İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi karşısında, Maçka Parkı teleferik girişinde yer almaktadır. Sultan II. Abdülhamid tarafından 1896-1901 yılları arasında İtalyan Mimar Raimondo D'Aronco'ya yaptırılan çeşme, açılış merasiminin fotoğraflandığı 1901 yılında Tophane Nusretiye Camii önünde yer almaktaydı. 1957 yılında Henry Prost'un yol genişletme çalışmalarından nasibini alarak özgün yerinden sökülmüş ve Maçka Parkı'nda günümüzdeki yerine taşınmıştır. Kitabesine bakıldığında tarihini veren manzum tarih metnini, Üsküdarlı Şair Ahmed Talat Bey söylemiştir. Kitabesi ise aklam-ı sitte ve talik yazı üstadı, devrin en önemli hattatı Sami Efendi tarafından celi talik yazısıyla mermere kabartma olarak yazılmıştır. Dört yüzlü meydan çeşmesi olarak barok üslupta tasarlanan çeşmenin, ince silmelerle hareketlendirilmiş cephelerinden iki yüzü dar, diğer iki yüzü ise daha geniş olarak karşılıklı iki cephe biçiminde düzenlenmiştir. Çeşme, Osmanlı mimarisinde eklektik üslupla yapılan özgür bir eser örneğidir. Günümüzde Maçka Parkı girişinde yer alan çeşmenin, özgün yerine taşınmasına yönelik çalışmalar bulunmaktadır. Beşiktaş'ta Barbaros Bulvarı'ndan Palanga Caddesi'ne dönüldüğünde sağda bulunan Orhaniye Askeri Lojmanları'nın sınırları içerisindedir. Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılan çeşme, Yıldız Sarayı'na su temin etmek için yapılan suyolu üzerinde bulunmaktadır. Bugün şehir şebekesine bağlı olan çeşme, yapıldığında Hamidiye Suyu'nun Balmumcu deposundan, Yıldız yönüne giden ana koldan beslenmekteydi. Şair Muhttar'a ait olan 10 beyitlik kitabe, Hattat Abdülfettah Efendi tarafından talik hattıyla yazılmıştır. Kitabesinde, 1306 tarihinde yaptırıldığı ifade edilmektedir. Çeşme kitabesinin 3, 6, 9 ve 12. beyitlerinde ebced hesabıyla inşa tarihi verilmiştir. Türk neoklasiği şeklinde tarif edilen Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu tarzında, küp gövdeli bir meydan çeşmesi olan yapı, bir zamanlar Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi'nin civarında olduğu ifade edilmektedir. Çeşmede, Türk klasik devir mimarisinin kemer, niş, tezniyat gibi unsurları bol miktarda kullanılmıştır. Gövdesi sarı renkli küfeki taşından olan dört yüzlü meydan çeşmesinin kitabe, sütun ve çeşme aynaları ile her yüzünde bulunan su tekneleri mermerdendir. Çeşmenin, birbirinin eşi dört cephesi de çifte sütunlarla simetrik olarak üç eşit bölüme ayrılmıştır. Beşiktaş ilçesi, Asariye Caddesi ile Eğriçınar Sokak'ın kesiştiği alanda, apartman önünde bulunmaktadır. Sultan II. Abdülhamid Han'ın yaptırdığı tek yüzlü Hamidiye meydan çeşmelerinden olan çeşme, 1900 yılında yaptırılmıştır. Hamidiye Çeşmesi ismiyle İstanbul'un farklı bölgelerinde Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılan birçok çeşme vardır. Asariye Hamidiye Çeşmesi de bunlardan biri olup, Hamidiye Suları olarak bilinen su sisteminden yararlanmıştır. Çeşmenin üst tarafından yuvarlak bir madalyon içinde Sultan II. Abdülhamid Han'ın tuğrası, tuğranın da alt kısmında Hamidiye Çeşmesi yazısı ve çeşmenin yapım yılı olan 1318 tarihi yazmaktadır. Çeşmenin alınlığının altından, oymalı iki silme geçmektedir. Ayna taşından dalgalı kemer formu etrafında rumi motifli süslemeler görülmektedir. Kafesli bir ayak üzerine oturan piramidal formlu kurnası kırılmıştır. Günümüzde suyu akmayan ve bakımsız olan Asariye Hamidiye Çeşmesi onarılmayı beklemektedir. Bebek'te Küçükbebek Caddesi'nin girişinde, sağ tarafta yer alır. 1930'lu yıllarda yol genişletme çalışmaları nedeniyle orijinal yeri olan Bebek Karakolu arkasından sökülüp bu bölgeye taşınmıştır. Geçmişten günümüze gelen Bebek'teki önemli kültürel miraslardan olan çeşme, tek yüzlü duvar çeşmesidir. Çeşme, yüksekçe bir tekne taşı olan Hamidiye Çeşmesi'dir. Önündeki yolun yükselmesi sonucu tekne taşı hizasına kadar batmıştır. Çeşmenin üstünde, iki köşesinde topuz şeklinde süslemeler vardır. Çeşme genel olarak ele alındığında neoklasik üslupta yapılmış olsa da en tepesinde alınlık benzeri bir madalyon içinde ampir dönem süslemeler görülmektedir. Oluklu iki sütun arasında yer alan ayna taşı, düz ve sadedir. Kemerinin altında kitabesi, yukarısında ise madalyon içinde Osmanlı devlet arması bulunmaktadır. Kitabesinde şöyle yazmaktadır. 'Cenab-ı Şehriyar-i cud-meşreb Getütdürdü şehr su mikdar-ı kafi Karini Lütfi Bey merhum içun de Yapıldı bu dil-ara hayr-i vafi.' Kasımpaşa'da Kızılay Meydanı'nda 1906 yılında Sultan II. Abdülhamid Han tarafından yaptırılmıştır. Sultan'ın Kasımpaşa'ya armağanı olan Hamidiye Çeşmesi, uzun yıllar bakımsız vaziyette kalmıştır. Eski fotoğraflarında, üstünde vazo şeklinde bir süslemenin olduğu görmekte olup, bu kısmın günümüze ulaşmadığını görmekteyiz. Hamidiye Suyu ile beslenen çeşme, Kızılay Meydanı'nın yeniden düzenlenmesinden sonra günümüzde Terkos Suyu ile beslenmekte ve suyu akmaktadır. İstanbul'un 100 II. Abdülhamid Eseri

İstanbul'da az bilinen 10 Hamidiye Çeşmesi

YILDIZ CAMİİ HAMİDİYE ÇEŞMESİ