İstanbul'un şehir hafızasında yer eden 10 olay

Millet Kütüphanesi – Fatih / İstanbul Fatih'te, Erzurumlu Şeyhülislam Feyzullah Efendi tarafından 1700-1701'de Kayserili Mimar Mehmed Ağa'ya yaptırılan 1700-1701'de Kayserili Mimar Mehmed Ağa'ya yaptırılan medrese binası, İstanbul Muhipleri Cemiyeti tarafından restore edildikten sonra 17 Nisan 1916'da Diyarbakırlı Ali Emiri Efendi'nin bağışladığı on altı bin nadir esere tahsis edildi. Osmanlı İmparatorluğu'nun her tarafından bir ömür nadir eserler toplayan Ali Emiri Efendi'nin adı bu kütüphaneye verilmek istenmiş ancak Ali Emiri 'Ben bu kitapları millet için topladım ve milletime vakfediyorum. Adı da 'Millet Kütüphanesi' demişler. Millet Kütüphanesi olarak bilinen Feyzullah Efendi Medresesi'nin kitâbesi Türk kültür tarihinin en mühim eserlerinden ve en eski Türkçe sözlük olan Divanü Lügati't Türk'ün tek nüshasını bulup ilim alemine kazandıran Ali Emiri Efendi'nin Fatih'teki kütüphanesinde yazma ve matbu eserler hala meraklılarını bekliyor. 2010 yılında restore edilip bir araştırma ve ihtisas kütüphanesi olarak açılan Millet Kütüphanesi'nde Türkçe, Arapça, Farsça yedi bin yazma eser ile eski Türkçe matbu eserlerden oluşan otuz bin kitap bulunuyor. Tarih, coğrafya, edebiyat, tıp alanlarında orijinal eserlerin saklandığı kütüphanenin civarından geçenler Yahya Kemal'in ünlü beytini okumadan geçmiyorlar. Muhtac ise füyuzuna eslaf kendinin 6 Eylül 1917 günü meydana gelen müthiş patlama İstanbul'da büyük bir korku yarattı. Haydarpaşa Garı'nın alevler içinde kaldığı olayın aslı, savaş döneminde uygulanan sansür dolayısıyla tam anlaşılamadı. Resmi açıklamaya göre; rıhtıma yanaşan bir şilepten bomba boşaltılırken, buhar gücüyle çalışan vincin kırılması sonucu bombalar düşüp patlamış, bunun etkisiyle istasyondaki petrol ve cephane yüklü trenler de infilak etmişti. Kaç kişinin öldüğü açıklanmadı. O günden bugüne kadar olayın hep sabotaj olduğu konuşuldu. Patlamadan sonra Haydarpaşa Garı'nın çatısı uzun süre açık kaldı. 6 Ağustos 1924 günü başlayan ve üç gün devam eden yağmur İstanbul'un pek çok semtinde sele sebebiyet verdi. İstanbul Valiliği'nin hazırladığı rapora göre el felaketinin İstanbul'a verdiği zarar 500 bin liradan fazlaydı. Selden yıkılan ev sayısı ise tam dört yüzdü. Bu dönemde İstanbul şehir yaşamını etkileyen gelişmelerden biri de telefon kullanımının yaygınlaşmasıydı. Getirdiği iletişim kolaylığından dolayı telefona talep patlaması olmuş, ancak özellikle merkeze uzak semtlerden gelen talepler karşılanamamıştı. Telefon hatlarının sınırlı dahi olsa genişlemesi gazetelerde telefon ahize reklamlarının artmasına yol açtı. Yandan çevirmeli, geniş hacimli, kutulu ve kollu telefon makinelerinin reklamları gazetelerde sık sık yer almaktaydı. 1926 yılında İstanbul'da bin abonelik otomatik telefon santralinin tamamlanıp hizmete girmesi basında geniş yankı buldu. Şehirlerarası görüşmeler ise 1929'da gerçekleşti. 1 Haziran'da Galata Köprüsü'nden geçenlerden mümuriye (geçiş parası) alınması uygulanmasına son verildi. Köprünün iki başında tahsildarların para toplamaları 1845'ten beri devam ediyordu. Köprü açıldığında Bahriye Nezareti'ne bağlıydı. 1910'da İstanbul Belediyesi'ne devrolduğunda geçen yayalardan 10 para alınıyordu. 1918'de büyük yangında evleri yananların iskân masraflarının karşılanması için geçiş ücretleri 20 paraya çıkartılmıştı. Köprüden geçiş ücretlerini belirleyen son düzenleme 1926 yılında yapıldı. Buna göre yayalardan 1 kuruş, yüklü olarak geçen hamaldan 2 kuruş, yüksüz deveden 10 kuruş, yüklü deveden 15 kuruş, çift atlı arabaların yüklü olanından 10 kuruş, tramvay şirketinin hayvanlı arabalarından 30 kuruş, bisikletlerden 2 kuruş, sürü halinde geçirilen hindi ve kazların her birinden 0,5 kuruş, yolcu taşıyan kamyonetlerin boşundan 15 kuruş, dolusundan 20 kuruş alınıyordu. Öğretmenleri başında olan öğrenci gruplarından ve hasta nakleden sedyelerden para alınmıyordu. Uygulamanın kaldırılması İstanbul halkında büyük sevince sebep oldu. Şehir içi nakil vasıtası olarak kullanılan ilk otobüsler İstanbul'a 1931 Nisan'ında getirildi. Bu sırada Belediye Otobüs Talimatnamesi yayınlandı ve Taksim Şişli Büyükdere hattı ile Kadıköy Maltepe-Pendik güzergâhında belediye otobüs seferi hizmete kondu. Üç adet Renault-Scemia marka otobüs Taksim-Maçka-Beşiktaş hattında çalışmaya başladı. Tramvay Şirketi tarafından işletilen bu otobüsler, 1939 yılında İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (İETT) Umum Müdürlüğü adıyla millileştirildi. 1943'te Amerika'dan White marka dokuz otobüs, İsveç'ten on beş Scania Vabis şasisi getirilerek ve atölyelerimizde imal edilen karoseriler monte edilerek peyderpey servise kondu. 1947-1948 senelerinde İsveç'ten elli adet Scania Vabis otobüs daha alındı. Aynı sene Şişli'ye seksen otobüslük garaj yapıldı. Ardından Almanya'dan Bussing, Mercedes, Magirus, Fransa'dan Latil, Çekoslavakya'dan Skoda otobüsleri alındı. Tuna Nehri'nden kopup Karadeniz'e gelen büyük buz blokları 24 Şubat sabahı İstanbul Boğazı'nda Sarıyer, Büyükdere, Çengelköy, Kanlıca ve Ortaköy koylarını kapladı. Poyrazköy'den Rumelikavağı'na denizin üstünden yürüyerek gidilebildi. Mart başına kadar devam eden buz istilası gemi seferlerini de engelledi. 1929 yılından sonra Boğaz ikinci ve son kez buzlarla kaplandı. İstanbul sularındaki ilk iki deniz otobüsü 1954 yılında İstinye Tersanesi'nde inşa edildi. Bostancı ve Caddebostan isimleri verilen deniz otobüsleri 32,40 metre uzunluğunda ve 4,0 metre genişliğindeydi. İki yüz elli yolcu taşıma kapasitesine sahip deniz otobüslerinin Galata Köprüsü'nün altından geçebilmesi ve Haliç'te de işleyebilmesi için su üstü yüksekliği 5 metrenin altında tutulmuştu. Turist gezdirmek amacıyla tasarlanan bu gemilere deniz otobüsü denmesinin sebebi yolcu koltuklarının otobüslerdeki gibi arka arkaya dizilmiş olması ve kaptanın gemiyi kara araçları gibi doğrudan yönetmesiydi. Bostancı ve Caddebostan kısa süre sonra seferden alındı ve İstanbulluların hafızasında pek yer etmedi. 27 Mart'ta yapılan yerel seçimlerde oy patlaması yapan Refah Partisi büyük bir zafer kazandı. Seçmenlerin yüzde 92,2'sinin oy kullandığı seçimlerde İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığını RP adayı Recep Tayyip Erdoğan kazandı. Aynı yıl Topkapı'da Anadolu, Trakya ve Uluslararası Otogarları kaldırıldı ve Esenler Ferhatpaşa'da inşa edilen modern ve büyük otogara taşında. Ortadoğu ve Balkanlar'ın en büyük otogarı olma iddiasında bulunan Esenler Otogarı hem mimari hem de işlevsellik bakımından eksik bir proje oldu. Topkapı'da boşaltılan dükkânlar yıkılıp büyük bir yeşil alan elde edildi ve müzeler, parklar yapıldı. Bu dönem İstanbul'un temel sorunlarının köklü çözümü için ciddi yatırımların yapıldığı bir dönem oldu. Öncelikle İSKİ ele alınarak İstanbul'un su sorunu kalıcı bir şekilde çözüme kavuşturuldu. İstanbul'da artık su kesintisi arızi hale geldi ve hayatın bir parçası olmaktan çıktı. Kanalizasyon, Haliç'in temizlenmesine devam edilmesi, trafiği rahatlatacak alt ve üst geçitler, kavşaklar süratle yapıldı. Yine bu dönemde Park ve Bahçeler Müdürlüğü ciddiyetle ele alındı ve İstanbul'un park, bahçe ve yol kenarındaki yeşil alanları bakımlı hale getirildi. 17 Ağustos 1999 sabahı, 03:02'de gerçekleşen, Kocaeli Gölcük merkezli 7,5 büyüklüğündeki deprem, büyük çapta can ve mal kaybına neden oldu. 17 Ağustos depremi, tüm Marmara Bölgesi'nde ve İstanbul'da hissedildi. Resmi rakamlara göre, 17.480 ölüm, 23.781 yaralı oldu. 505 kişi sakat kaldı. 285.211 konut, 42.902 işyeri hasar gördü. Deprem ayrıca 133.683 çöken bina ile yaklaşık 600 bin kişiyi evsiz bıraktı. Yaklaşık 16 milyon insan, depremden değişik düzeylerde etkilendi; bu nedenle Türkiye'nin yakın tarihini derinden etkileyen en önemli olaylardan biridir. Deprem gerek büyüklük, gerek etkilediği alanın genişliği, gerekse sebep olduğu maddi kayıplar açısından son yüzyılın en büyük felaketlerindendir.

İstanbul'un şehir hafızasında yer eden 10 olay

İSTANBUL MİLLET KÜTÜPHANESİ AÇILDI-1916