İstanbul'un su sıkıntısına Sultan Abdülhamid nasıl müdahale etti?

MÖ 658 yılında Sarayburnu ve çevresinde kurulan İstanbul, jeopolitik açıdan çok önemli yerleşim merkezlerindendi. Kuruluş döneminde şehrin su ihtiyacı yeraltı kaynaklarından sağlanıyordu. İlk önemli su tesisleri Roma imparatorları tarafından yapıldı. İstanbul'un fethedilmesiyle yeni bir çağ açan Osmanlı, o günün şartlarında şaheser bir su medeniyeti oluşturdular. Fetihten sonra şehir nüfusunun artmasıyla mevcut su tesisleri yetersiz hale geldi. Zamanla nüfusun artmasıyla birlikte yine su sıkıntısının artmasıyla Padişah Kanuni Sultan Süleyman bu sorunun halledilmesi için Mimar Sinan'ı görevlendirdi. Böylece 1555 senesinde Kırkçeşme Su Tesisleri'nin inşasına başlandı. 1563'te tamamlanan tesis, şehrin en kurak zamanlarında bile günde 4 bin 200 metreküp su ile 158 tesisi beslemekteydi. Hamdiye Su Tesisleri, İstanbul'un su sorununu ortadan kaldırmak için kurulmuş köklü bir tesisti. Sultan İkinci Abdülhamid, 1898 yılında İstanbul'un su sorununu hafifletecek kaynaklar aramak için bir komisyon kurdu. Komisyonun başkanlığında Adliye Nazırı Abdurrahman Nureddin Paşa bulunurken üyeler ise Emin Bey, Berthier Paşa ve Bongofski Paşa idi. 'Kıl nazar tarihime ister vüzu'al ister iç Heyet, kuruluşun ardından Hamidiye Suları Projesi kapsamında çalışmalarına başlandı. Padişahın fermanıyla Kağıthane Deresi'nden tüm Cendere Vadisi boyunca su aramak için faaliyetler hızlanmıştı. Çok kısa bir süre sonra heyetin çalışmalarından sevindirici haber geldi. Kemerburgaz'ın doğu kısmından Cendere köyüne kadar 60 tane kaynak tespit edildi. Bu haber hemen padişaha bir rapor hazırlanarak sunuldu. Tüm masraflar Sultan İkinci Abdülhamid'den olmak üzere Hamidiye Su Tesisi, diğer adıyla Cendere Su Fabrikası yapılmaya başlandı. Proje, komisyon üyelerinden Berthier Paşa'nın ülkesine dönmesi sebebiyle Mülkiye öğretmenlerinden Hulusi Bey tarafından çizilmişti. Projenin büyük kısmı 1900 yılında biter ancak esas açılış için 2 yıl daha beklemek gerekecekti. Tesis, altyapı çalışmaları bittikten sonra 26 Mart 1902'de resmi açılışını gerçekleştirdi. Halkın Hamidiye suyundan faydalanması için şehrin muhtelif yerlerine 133 adet çeşme yapılmıştı. Bu çeşmelerin hepsinde altyapı çalışmalarının hemen hemen bittiği 1900 yılı yazılıdır. Tesisin su dağıtımı için kullandığı boru uzunluğu 48 bin 8 yüz 72 metredir. Günlük su dağıtım miktarı bin üç yüz metreküptür. Tesis, döşenen boruların bir kısmıyla Haliç ve Sütlüce çeşmelerine, bir kısmıyla Harbiye, Maçka, Beyoğlu, Kasımpaşa çeşmelerine, bir kısmıyla Yıldız Sarayı, Beşiktaş, Ortaköy çeşmelerine su verir durumdaydı. Hamidiye suları sadece meydan çeşmelerini kapsamaz, bu tesisten saray, kasır, okul, hastane gibi kurumlara da su verilirdi. Bu kurumların sayısı 43'ü bulmuştu. Cendere Su Fabrikası, ilk yıllarında su buharı ile çalışırdı. Su gücüyle çalışan tulumbalar suları basınçlı bir şekilde Balmumcu depolarına iletirdi. Buradan da şehrin muhtelif yerlerine dağıtım gerçekleşirdi. O yıllarda fabrika bünyesinde makinist, kondüktör, ustabaşı ve işçiler çalışırdı. Çalışanların faydalanması için tesiste lojmanlar da bulunuyordu. İstanbul'da elektriğin yaygın olarak kullanılmasından sonra buharla çalışan makinelerin yerini elektrikle çalışan makineler alacaktı. Cendere Su Fabrikası, padişah adına yapıldığı için işletmesi de Hazine-i Hassa'da kalacaktı. Bir süre suyun idaresi de Ticaret ve Nafia Nezareti'ne geçti. Daha sonraki yıllarda ise suyun işletim hakkı İstanbul Şehremaneti'ne devredildi. 1925 yılında Hamidiye Su Tesisleri İstanbul'a 900 ton su gönderir hale gelmişti. Aynı yıl tesis, vakıf suyu hükmünde belediye tarafından idare edilmeye başlandı. Hamidiye Su Tesisi yıllarca İstanbul çeşmelerine su vermeye devam etti. Ancak çeşmeler birer birer kurumaya başlar. Tesis suyunun atıl kalmasını istemeyen İstanbul Belediyesi 1972 yılında bu tesisin sularının şişelenerek satılmasına karar verir. Bu işi bir İtalyan firması devralır. 1979 yılında işe Hamidiye Su, bir anonim şirket konumuna gelmiştir. 1993 yılına gelindiğinde bu çeşmelerin sadece 13'ü akar durumdadır. 2002 yılında 100'üncü yılını kutlayan şirket, bugün İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin bir iştirak şirketi konumunda olup 27 ülkeye su ihraç etmektedir. Şehr-i İstanbul'un sevdalısı Sultan II. Abdülhamid, mevcut düzensizliğin önüne geçmek ve yeni yatırımlar yapmak kaydıyla can çekişen şehre yaşanırlık kazandırmak istiyordu. Peki, Abdülhamid'in başkent olan İstanbul'u, marka şehir haline getirmek için dünyanın önde gelen mimarlarına ve şehir plancılarına İstanbul ile ilgili projeler çizdirdiğini biliyor muydunuz? 'İstanbul'da az bilinen 10 Hamidiye Çeşmesi' haberine ulaşmak için lütfen tıklayınız...