Kadim kültürün zinde mirası: İstanbul mimarisi

🔹 İlk Çağ'dan günümüze tarihi dönemlere şahit olan kadim şehir İstanbul, mimarlık alanındaki dinamizmiyle XXI. yüzyılda da dünyanın en önemli şehirlerinden biri olma niteliğini sürdürüyor. 🔹 Kadim zamanların şehrinden günümüz dünyasının metropollüğüne uzanan İstanbul'un mimari hikayesi, kapsamlı bir değerlendirmeyi hak ediyor. ▶ VAV TV'de yayınlanan 'Tarihe Yolculuk' programına konuk olan Yazar Çağrı Başkut ve Dr. Mimar Sinan Genim, İstanbul'un taşıdığı kültürel mirasa ve tarihi birikime dair mimari incelemeleri ve araştırmaları aktardılar. İstanbul'un ve mimarisinin derinlemesine ele alındığı programdan şimdiye kadar pek duymadığınız bilgileri sizler için derledik. 🔹 Mimari eserler ya da şehrin genel anlamıyla imar edilmesi; toplumsal yapının, ekonominin ve gündelik hayatın en gözle görünür ifadesi ve yeryüzündeki dışa vurumudur. İstanbul'un mimari serüveninin dönemleri de mimari hususiyetler dikkate alınarak sınıflara ayrılır. ▶ Programın başında boğaz kenarındaki yapıların son haline dikkat çeken Dr. Mimar Sinan Genim, özellikle Sadullah Paşa Yalısı gibi nitelikli yapıların kullanımlarının ve restorasyonlarının başarılı olmasına dikkat çekiyor. Genim'in üzerinde durduğu bir diğer husus ise pek çok yapının içerisinde barındırdığı niteliğin farkına varılmadan yıkılması ve yerlerine niteliksiz yapıların inşa edilmesi. Mimar Sinan İstanbul'un su sorununu nasıl çözdü? 🔹 Osmanlı'nın siyasi ve idari olarak zirve dönemleri yaşadığı yüzyıllarda ve sonraki 18. ve 19. asırda İstanbul'un güzide semtleri birbirinden eşsiz yalılar ve konaklar ile donatılır. Bu bilgileri aktarırken Genim, mimarlık ve malzeme teknolojisi açısından son derece nitelikli ve zengin olan yapıların günümüzde bakım - onarım portföyünde hak ettiği değeri görmediğini de ifade ediyor. ▶ Amcazade Yalısı ve Bayramiç Konağı gibi ahşabın kullanım tekniği ve plan yapısı ile oldukça dikkat çekici özelliğe sahip boğaz yapılarının teknik ve mimari anlamda barındırdığı potansiyel, yeni yapılara yeterince aktarılamıyor. Ekrem Hakkı Ayverdi'nin 'Osmanlı Mimarisi' eserinden alıntılar 🔹 VAV TV'deki programın bir diğer konuğu Tarihçi - Yazar Çağrı Başkut ise İstanbul Boğazı'nı süsleyen ahşap yapıların tarihin belirli dönemlerinde yangınlara maruz kaldığının altını çizdi. Ayrıca Başkut; şu an Topkapı Sarayı olarak bilinen yapını isminin yanlış olduğunu ifade etti. 🔹Esasında Sultan I. Mahmud tarafından Bizans surlarının yakınına yaptırılan ve önündeki selam topları nedeniyle 'Topkapusu Sahil Sarayı' denilen büyük ahşap sahil sarayının bir yangında tamamen kül olması üzerine, bu sarayın isminin yeni saraya verildiğini vurguladı.' 🔹 Osmanlı sultanlarının İstanbul'da zaman zaman gerçekleştirdiği saray değişikliğinin ve bunun mimari boyutunun konuşulması ile ilerleyen programda, 'Osmanlı sultanlarının ll. Mahmud döneminden sonra kış ayları için Üsküdar ve sahil kenarındaki diğer sarayları tercih ettiği, yaz aylarında ise Beşiktaş ilçesinde yer alan Dolmabahçe Sarayı'nı tercih ettikleri bilgisi' vurgulandı. Nabi Divanı'nda mimari değerlendirmeler 🔹 Fatih Sultan Mehmed İstanbul'u fethettikten sonra Osmanlı mimarisinde devrim niteliğinde değişiklikler yapar. O güne kadar düzenli ve teşkilatlı bir şekilde ilerlemeyen imar faaliyetlerini Hassa Mimarlar Ocağı isminde bir teşkilat kurarak buraya bağlar. Mimar Sinan dönemindeki imar faaliyetlerinin başarılı olmasında Fatih Sultan Mehmed'in katkısı büyüktür. ▶ Yazar Çağrı Başkut Fatih'in bu çalışmalarına dikkat çekerken ll. Mahmud devrine gelindiğinde Osmanlı mimarisinin ikinci köklü bir değişikliğe uğrayarak, özellikle boğaz kenarında yangınlara dayanıksız ahşap saraylar yerine giydirme cepheli, boğaza bakan cepheleri mermer kaplı, kült bir mimari stile geçildiğine dikkat çekti. Toprağın çocuğu mimar: Hassan Fathy ▶ Dr. Mimar Sinan Genim, Boğaziçi'ndeki yenileşmenin had safhaya ulaştığı dönemin III. Ahmet dönemi olduğunu ifadelerine eklerken, yenileşme hareketinin saray ve konak yaşantısının neredeyse her tarafına sızdığını da belirtti. Bu yenileşme hareketinin toplumda bazı kesimler tarafından isyanla karşılandığı, Sadabad Sarayı'nın ve bölgede yer alan 140'a yakın köşkün yarısının bu isyanlar sebebiyle yıkıldığı, konuşmada geçen bir diğer önemli konuydu. Yatay mı, dikey mi, mimari mi? 🔹 Osmanlı'nın Peygamber Efendimiz'in (SAV) emaneti düşüncesiyle imar ve inşa ettiği İstanbul, kültürel ve mimari olarak korunması gereken, dünya çapında eşsiz sayılabilecek ve bir örneğine daha rastlanılmayacak yapılarla donatılan tarihi bir kenttir. ▶ Mimar Genim, İstanbul'daki bu tarihi yapıların kültürel bir mirastan ziyade 'emanete sahip çıkmak' anlayışı çerçevesinde gelecek nesillere aktarılacak ve korunması gereken 'kültürel bir emanet' olarak addedilmesi gerektiğinin altını çizdi. Yeryüzünü kaplayan afet: Betonarme 🔹 İstanbul'un tarihsel topoğrafyasının en önemli mimari unsurları arasında Mimar Sinan dönemi yapıları bulunur. Mimar Sinan'a atfedilen 400'ün üzerinde yapının büyük bir bölümünün İstanbul'da inşa edilmiş olması, Sinan'a, İstanbul'un derin geçmişinde binlerce yapı ustası ve mimar arasında tartışmasız en ayrıcalıklı konumu sağlar. ▶ Başmimarlığı döneminde inşa ettiği yüzlerce yapı, tasarladığı onlarca şaheser, payitahtın sokaklarına ilmek ilmek işlediği her bir taş Mimar Sinan'ı 'İstanbul'un mimarı' olarak anmayı gerektiren önemli nedenlerdir. Mimar Sinan'ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi 🔹 İstanbul mimarinin ve tarihin müşahhaslaştığı şehirlerin başında gelirken hem hükümdarlarla kurduğu bağ ile hem de imparatorluk şehri olmanın gereğini yerine getiriyor olması hasebiyle imparatorluğun yekunu için benzerlik taşıyan mekan ilişkilerinin örneğini oluşturdu. Müşahhas nedir?