Kanije fatihi Tiryaki Hasan Paşa kimdir?

◾ II. Selim zamanında Enderun'da eğitim gören Tiryaki Hasan Paşa, bir süre sarayda *mîrâhurluk görevinde bulundu. Yirmi yıldan fazla Sigetvar sancak beyliği yaptı. Burada büyük bir güç ve itibar kazandı. Estergon bozgununda Sigetvar beylerbeyi olarak orduda yer aldı. *Mirahur: Saraya ve özellikle hükümdara ait hayvanlarla ilgilenen teşkilâtın başı. Şair yönüyle Yavuz Sultan Selim ve şiirleri ◾ Satırcı Mehmed Paşa tarafından Bosna beylerbeyiliğine tayin edildi. Pespirim (Wesaprim), Polata, Papa ve Tata kalelerinin elden çıktığı ve Budin'in varoşlarının kuşatıldığı muharebelerde Bosna beylerbeyi olarak görev yaptı. Çöl Kaplanı Fahreddin Paşa kimdir? ◾ Damad İbrâhim Paşa döneminde siyasî gelişmelerde daha etkin biçimde yer aldı. Kanije'deki düşman birliklerinin faaliyetini durdurmak üzere Bobofça Kalesi'ni zorlanmadan vire (yenilgiyi kabul etme) ile teslim aldı. Ardından Bobofça'da yapılan istişarede Kanije'nin fethinin gerekli olduğunu savundu. ◾ Kanije Kalesi, kırk günlük bir muhasaradan sonra vire ile teslim oldu. Sigetvar, Peçuy, Sikloş ve Ösek'in bağlanmasıyla bir beylerbeyilik haline getirildi. 10 soruda Osmanlı ordusunun sefer hazırlığı ◾ 9 Eylül'de Avusturya birlikleri Kanije önlerine geldi. Hasan Paşa, 9000 kişilik kuvvetiyle kalabalık Habsburg ordusuna karşı büyük bir direniş gösterdi. ◾ Yapılan umumi hücumlara başarıyla karşı koydu. Ancak bir destek alamaması savunmayı giderek daha da zor hale getiriyordu. ◾ Hava şartlarının kötüleşmesi Habsburg ordusunu güç durumda bıraktı. Bunu gören Hasan Paşa, bir huruç harekâtı yaptırıp Habsburg birliklerini iyice sarstı. ◾ Habsburg karargâhında bozgun havası hâkim oldu; ordularının ağır kayıplara uğramasının etkisiyle kuşatmayı kaldırıp geri çekildiler. Osmanlı'ya yeni bir direniş ruhu katan muharebe: Plevne Savaşları ◾ Yetmiş gün süren Kanije müdafaası, İstanbul'da da yankı uyandırdı. Hasan Paşa'ya vezâret hasları tahsis edildi; üç kıymetli hil'at, kılıç ve üç at gönderildi. ◾ Tiryâkî Hasan Paşa ve adamlarının gösterdiği cesaret ve inanca dayalı savunma başarısı bölgede her zaman canlı tutulmuş, serhad askeri için en önemli moral kaynağı olmuştur. ◾ Top güllelerinden yıkılan kale duvarları öncekinden daha kalın yapıldı, yeni bir minare ve mescidle beylerbeyi sarayı ve cephane binası inşa edildi. Tiryakî Hasan Paşa, Rumeli beylerbeyi ve dördüncü vezir oldu. ◾ Tiryaki Hasan Paşa, acil bir durum alan Celâlî meselesi ve özellikle Halep'te isyan halindeki Ma'noğlu Fahreddin ile birlikte hareket eden Canbolatoğlu Ali Paşa konusuyla ilgilenmek üzere Anadolu'ya geçti. ◾ Canbolatoğlu birlikleriyle Oruç ovasında cereyan eden savaşta önemli rol oynadı. Canbolatoğlu Ali Paşa, piyade ve süvarileri yavaşça boğaza ve top menziline çekecek şekilde bir savaş taktiği uyguladı. ◾ Top menziline girildiğinde Osmanlı askerleri sağa ve sola doğru yelpaze şeklinde açılınca bunları takip eden Celâlî birlikleri ortada kaldı. Aynı anda ateşlenen toplardan çıkan duman yüzünden Celâlîler birbirleriyle irtibatı bütünüyle kaybedip bozguna uğradı. ◾ Halep'in kontrol altına alınmasından sonra Hasan Paşa'nın emeklilik yılları uzun sürmedi, tecrübesi dolayısıyla Budin beylerbeyiliğine tayin edildi. Ancak birkaç günlük hastalıktan sonra orada vefat etti ve Budin'de defnedildi. ◾ Tiryaki Hasan Paşa, kahramanlığı, cesareti, adamlarının çokluğu ve bunlar nezdindeki saygınlığı, sabrı, dikkat ve titizliğiyle övüldü. Gazâları için müstakil eserler yazıldı, Kanije müdafaası romanlaştırıldı. ◾ Kanije Savuması, 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı döneminde, 1601'de 70 gün boyunca Kanije Kalesini kuşatan Habsburg ordusuna karşı Osmanlıların yaptığı savunma ve karşı saldırıdır. ◾ 1600 yılında Avusturya'ya karşı ilerleyen Osmanlı ordusu, Kanije kalesini ele geçirdi. Kalenin komutanlığına Tiryaki Hasan Paşa getirildi. ◾ Kalede 9 bin civarında bir askeri kuvvete ek olarak cephane ve erzak bırakan Osmanlı ordusu geri çekildi. Bunu fırsat bilen Avusturyalılar, 9 Eylül 1601'de Kanije Kalesi önlerine geldiler. Avusturyalılar gelir gelmez, kalenin dış çevreyle olan bağlantılarını kestiler. ◾ Avusturya ordusu 35 bin ile yüz bin arası asker ve 47 büyük topa sahipti. Orduda Avusturyalıların yanı sıra İtalya, İspanya, Malta ve Papalık askerleri de vardı. Osmanlı ordusunda ise 9 bin yeniçeri ve küçük çaplı 100 civarında top vardı. Bunun da yanında, az miktarda cephane ve erzağı vardı. Ayrıca, Haçlı Ordusu kalenin tüm dış bağlantılarını kesmiş bulunuyordu. Hasan Paşa ilk başlarda sadece tüfek atışı yaptırdı. ◾ Haçlı ordusunun komutanı Arşidük II. Ferdinand Osmanlı ordusunun topu olmadığını düşünüp saldırıya geçti. Bu tuzağa düşen Haçlı ordusu, Osmanlı ordusunun aniden bütün toplarının ateşlemesi sonucu ağır kayıp verdi. ◾ Kuşatmanın ikinci ayına yaklaşılırken, kaledeki cephane çok ciddi bir şekilde azalmış durumdaydı. Bu durum Tiryaki Hasan Paşa'yı kara kara düşündürüyordu. Aklına bir çare geldi. O da olmazsa, kale düşecekti. Gece baskını (huruç) yapılacaktı. Orduya haber salındı ve düşmana fark ettirmeden gece baskını için hazırlıklara başlandı. ◾ 18 Kasım 1601'de, Hasan Paşa ve kurmayları dahil Osmanlı kuvvetleri Haçlılara gece baskını düzenledi. Arşidük Ferdinand çok sayıdaki adamı ve muhafızları ile kaçtı. Haçlı ordusu geride 47 büyük top, 14 bin tüfek, 60 bin çadır, 15 bin kazma kürek, binlerce erzak bıraktı. Tiryaki Hasan Paşa'ya bu zaferi kazanınca, kendisine beylerbeyi unvanı verildi. ◾ Eski Türk edebiyatında Kanije hakkında yazılmış ilk eserler, Tiryaki Hasan Paşa'nın Kanije'yi savunmasını anlatan gazavatnâme türünde kaleme alındı. Müellifleri belli olmayan bu mensur eserlerin çoğu Gazavât-ı Tiryâkî Hasan Paşa adını taşır.