Kanuni ile ilgili 20 ilginç bilgi

Kanuni daha önceki hiçbir padişahın sahip olmadığı avantajlarla Osmanlı tahtına çıktı. Babası I. Selim, II. Bayezid devrinde imparatorluğu tehdit eden Safevi tehlikesini ortadan kaldırmış, Memluk Devleti'ni ilhak ederek Osmanlı İmparatorluğu'nun güney sınırlarını güvence altına almıştı. Ayrıca Mısır'ın fethi ile önemli bir gelir kaynağına kavuşulmuştu. Doğu meselesini halleden Yavuz, Avrupa'ya karşı bir sefere çıkmak için büyük bir donanmaya sahip olunması gerektiğinin bilincindeydi ve sağlığında bunun da altyapısını hazırlamıştı. Kanuni Sultan Süleyman 30 Eylül 1520'de tek erkek çocuk olarak taht mücadelesine girmeden, zengin ve güçlü bir imparatorluğun başına geçmişti. Kanuni Sultan Süleyman, 30 Eylül 1520'de tahta geçtiğinde ilk olarak babasının sert icraatından dolayı mağdur olanların durumlarını düzeltti. I. Selim'in Tebriz ve Kahire'den zorla getirttiği sanatkârlardan isteyenlerin memleketlerine dönmesine izin verdi, İran'la Osmanlı ülkesi arasındaki ipek ticareti yasağını kaldırdı; bu ticareti yaptıkları için mallarına el konulan tüccarların zararlarını devlet hazinesinden karşıladı. Halka zulmettiği tespit edilen görevliler sert bir şekilde cezalandırıldı. Saray görevlilerinden çevreye zulmedenler öldürüldü veya sürüldü. Babasının hükümdarlık döneminden sonra Kanuni'nin ilk icraatı padişahlığını adalet esaslı bir meşruiyet zeminine oturtmak oldu. 17'nci yüzyıl yazarları sultanın bu davranışlarını eserlerinde övgüyle zikreder. Kanuni, ilk olarak Mısır'da patlak veren Canberdi Gazali isyanı ile uğraştı. Daha sonra ilk iki seferini Fatih döneminde alınamayan iki nokta hedefe yaptı; 1521'de Belgrad, 1522'de Rodos fethedildi. İlk kapitülasyonların 1535'te Fransızlara verildiği bilinir. 14'üncü yüzyılın sonlarından itibaren Venedik, Ceneviz gibi Avrupalı devletlere ticari imtiyazlar verildiyse de bunlar Kanuni döneminde Fransa'ya verildiği iddia edilen kapitülasyon gibi çok kapsamlı değildi. Ancak Kanuni döneminde bu kapitülasyonlar verilmemişti. Halil İnalcık'a göre, Fransız elçisi De La Forest ile Veziriazam İbrahim Paşa arasında yapılan müzakereler esnasında bir kapitülasyon taslağı hazırlanmıştı. Fakat bu işin mimarı Veziriazam Makbul/Maktul İbrahim Paşa'nın ölümü üzerine kapitülasyon anlaşması yürürlüğe girmedi, taslak halinde kaldı. Pargalı İbrahim nasıl öldürüldü? Kanuni devrinin en dramatik yönü iki oğlunu öldürtmesidir. Kanuni'den sonra tahta kendi oğullarının geçmesini isteyen Hürrem Sultan, padişahın büyük oğlu Mustafa'yı, Rüstem Paşa'nın yardımı ile gözden düşürdü. Kanuni'yi, Mustafa'nın tahtta gözü olduğuna inandırdı; bunun üzerine padişah oğlunu 1553 İran Seferi sırasında öldürttü. Bu hadise imparatorluk genelinde büyük hoşnutsuzluğa sebep oldu. Askerin tepkisi üzerine Veziriazam Rüstem Paşa görevden alındı. Şehzade Mustafa ölümünden sonra arkasından en az beş kişi 'Ben Şehzâde Mustafa'yım' diye isyan çıkardı. Şehzadenin katlinden kısa bir süre sonra Varna'nın üst kısmındaki Dobruca'da ortaya çıkan bir kişi sultanın kaçmayı başaran oğlu olduğunu iddia etmişti. Şehzadeye benzerliği ve cesareti ile etrafına Rumeli eyaletlerinden 14 bin sipahiyi toplamayı başardı. Padişahın yaklaştığı, Sokullu komutasında kuvvetlerin de üzerlerine geldiğini haber alınca asiler arasında ihtilaf çıktı. Birbirleriyle mücadele ederken yetişen birlikler Düzme Mustafa'yı yakaladı. Düzme Mustafa ve ileri gelen adamları İstanbul'da çengele geçirilerek öldürüldü. O sırada Edirne'de bulunan Şehzade Bayezid'in isyanı bastırmakta ağır davranması, isyanın onun tertiplediği dedikodularının çıkmasına sebep oldu. Bu durum, Kanuni Sultan Süleyman'ın oğluna olan güvenini sarstı. Ancak Kanuni oğlunu affederek Kütahya valiliğine gönderdi. 1550'li yılların sonlarına doğru ise Kanuni iyice yaşlanmıştı ve seferlere çıkamıyordu. Saltanatına karşı hoşnutsuzluk iyice artmıştı. Hayatta iki oğlu vardı: Şehzade Bayezid ve Şehzade Selim. Bayezid, kendini zevk ü sefaya düşkün kardeşinden daha üstün ve tahtın varisi olarak görüyordu. Kanuni, iki şehzade arasında çekişmenin arttığını görünce onların sancaklarını değiştirdi. İstemeye istemeye Amasya'ya gelen Şehzade Bayezid burada asker toplayıp kardeşinin üzerine yürüdü. Onun bu hareketi Osmanlı hükümeti tarafından isyan olarak algılandı ve katline fetva verildi. Mağlup olup İran'a kaçan Bayezid, bu ülkeden teslim alınarak 1562'de dört oğlu ile birlikte öldürüldü. Şehzade Bayezid hadisesi, Anadolu'da yeniçerilerin muhafız olarak kullanılması ve şehzadelerden sadece en büyüğüne sancak verilmesi gibi idari değişikliklerin yapılmasına sebep oldu. Muhtemelen Yavuz döneminde Ukrayna topraklarından esir alınıp getirilen bir Katolik papazının kızı olan Roxolana'ya Topkapı Sarayı'nda güler yüzlülüğünden dolayı Hürrem adı verilmişti. Kısa sürede aklını ve cazibesini kullanarak Kanuni Sultan Süleyman'ın gözdesi oldu. Padişahın ilk eşi ve büyük oğlu Mustafa'nın annesi Mahidevran'ı devre dışı bıraktı. Kanuni, daha önceki padişahların cariyelere nikâh yapmama geleneğini yıkarak, Hürrem'le nikâhlandı. Hürrem'in padişah üzerindeki büyük nüfuzu, çağında onun Kanuni'ye büyü yaptığı söylentilerine sebep olmuştu. Kanuni'nin Hürrem'e büyük bir aşkla bağlı olduğu, seferler esnasında ona yazdığı mektuplardan ve şiirlerinden açıkça anlaşılmaktadır. Mektuplar, fermanlar ve şiirlerde Kanuni Sultan Süleyman I. Süleyman'la birlikte kullanılan 'Kanuni' sıfatı onun kendisi için takındığı ya da devrinin yazarları tarafından ona verilmiş bir unvan değildir. I. Süleyman kendi döneminin Avrupalı yazarları tarafından 'Muhteşem', 'Büyük Türk' gibi lakaplarla anılıyordu. Feridun Emecen'in tespitine göre 'Kanuni' unvanını, 18'inci yüzyılda Osmanlı tarihine dair bir eser kaleme alan Dimitri Kantemir kullanmıştı. Kantemir, onun kanun yapıcılığı üzerinde durarak bu vasfını ona lakap olarak verdi. Daha sonraki dönemin yazarları da bunu benimseyerek, I. Süleyman'ı 'Kanuni' diye zikrettiler. Dünyanın hemen hemen her yerindeki toplumların kendi dönemlerinden önce, özlemlerini duydukları bir devir vardır. 17'nci yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun içine girdiği buhranlı yıllarda, Islahat layihası kaleme alanlar Kanuni dönemini dönülmesi gereken 'Altın Çağ' olarak göstermişlerdi. Ancak Kanuni döneminin yazarları da ideal devrin Fatih dönemi olduğunu yazmaktaydı. 19'uncu yüzyılda yayılan tarihteki birtakım dönemleri idealleştirme eğilimi Osmanlı yazarlarınca da benimsendi ve tarihçiler, Islahat layihası yazarlarının etkisi ile 'Kanuni Devrini' ön plana çıkardılar. Kanuni dönemi, her yönden imparatorluğun zirvesi olmasa da padişahın 46 yıl süren hükümdarlığı ve dünya siyasetine yön vermesiyle Osmanlı İmparatorluğu'nun en göz alıcı dönemiydi. Kanuni, ilerleyen yaşına rağmen Sigetvar Seferi'ne çıktı. Bu sefere çıkma kararında 1565 Malta Kuşatması'ndaki başarısızlığı silme, Osmanlı Macaristanı'nı güven altına alma, 10 yıldır sefere çıkmadığı için asker ve halk arasında başlayan kendisine yönelik hoşnutsuzluğu giderme gibi amaçları vardı. Ayrıca oğulları arasındaki mücadelelerin kötü izlerini ortadan kaldırma ve bazı sufi çevrelerin yaydığı muhalif düşünceler yüzünden zedelenen kendi ve hanedanın imajını yeniden parlatma gibi hedefleri bulunuyordu. Törenle şehirden ayrılan Osmanlı birlikleri İstanbul'un dışında kurulmuş olan otağ-ı hümayunun bulunduğu yerde ilk konaklamayı yaptılar. Tekrar yola çıkıldığında rahatsızlığı artınca Sokullu Mehmed Paşa'nın yardımı ile arabaya geçti. Padişahın rahat bir şekilde seyahat edebilmesi için arabanın geçeceği yollar düzeltiliyordu. Sigetvar'a kadar araba ile giden Kanuni Sultan Süleyman, şehir merkezlerine gelindiğinde padişahlığın şanını ayağa düşürmemek için bütün rahatsızlığına rağmen ata binmişti. Sigetvar tamamen düşmek üzere iken 6-7 Eylül gecesi Kanuni Sultan Süleyman ölmüştü. Sigetvar Kuşatması'nda ise sona gelinmişti. Böyle bir durumda padişahın ölümün asker arasında duyulması bir aylık çabayı boşa çıkarabilirdi. Veziriazam Sokullu Mehmed Paşa padişahın ölümünden haberdar olanlara bunun bir sır olarak saklanmasını ve gerekenlerin yapıldıktan sonra padişahın yattığı yerin altına gömülmesini emretti. Bir adam da padişahın yatağına hasta gibi yatırıldı. Veziriazam Sokullu Mehmed Paşa, böylece durumu askerden gizlemişti. Ancak kalenin bir an önce ele geçmesi lazımdı. Ordu komutanlarına, 'Çok şükür padişahın sağlığı düzelmek üzeredir fakat kalenin fethinin gecikmesinden dolayı huzursuzluk duymaktadır. Padişahın emri Sigetvar'ın bugün fethedilmesindedir' diye bir emir gönderdi. Sigetvar o gün tamamen fethedilmişti. Kanuni Sultan Süleyman öldüğünde 71 yaşındaydı. Tahta çıkalı 46 yıl olmuştu. En uzun süreyle hükümdarlık yapmış Osmanlı padişahıydı. Ancak hükümdarlığı süresince cepheden cepheye koşmuş; çoğu Avrupa'da olmak üzere 13 sefere çıkmış ve bu seferlerde toplam 10 yıl İstanbul'dan ayrı kalmıştı.

Kanuni ile ilgili 20 ilginç bilgi

KANUNİ DİĞER PADİŞAHLARDAN AVANTAJLI MIYDI?