Kurtuba Camii ne zaman ve kim tarafından inşa edildi?

7 asır boyunca Müslümanların ibadet ettiği Kurtuba Camii, Endülüs Müslümanlarının bıraktığı en büyük mimari miraslardandır. İspanya'nın Cordoba/Kurtuba şehrinde inşa edilen bu cami, boyutları bakımından bütün İslam âleminde Samarra Ulu Camii ile Ebû Dülef Camii'nden sonra üçüncü sırada yer alır. Mimarisi ve ince işçiliği ile müstesna bir eser olan Kurtuba Camii, bu özellikleriyle diğer büyük camileri aşan bir ihtişama sahiptir. Tarihe yön veren medeniyet: Endülüs Abidevî etkisiyle kendinden emin, güçlü, bilgili, zengin bir toplumun ve bu toplumun güçlü hükümdarlarının ihtişamını gözler önüne sermek için yapıldığı söylenir. Bugün İspanya sınırları içinde yer alan Endülüs'ün fethi, ilk İslam fetihlerinin son halkasını oluşturan 711-755 yılları arasında gerçekleşti. İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesine önemli katkılar sağlayan Endülüs topraklarında 786 yılına gelindiğinde, Kurtuba Camii'nin yapımına başlandı. I. Abdurrahman inşa çalışmalarını başlattığı bina, zaman içerisinde çeşitli ekler ve değişikliklerle orijinal halinden farklı bir şekil aldı. 180 metre uzunluk ve 150 metre genişliği ile bugünkü dev boyutlarına ulaştı. Ayasofya cami olduğu dönemde nasıl görünüyordu? I. Abdurrahman'ın oğlu I. Hişâm tarafından tamamlatılan ilk bina Emeviyye Camii örnek alınarak yapıldı ve revaklı bir avlu ile 90 metre uzunluğundaki kıble duvarına dikey uzanan 11 neften meydana geliyordu. Orta nef geleneksel mimari esaslarına göre, diğerlerinden daha geniş tutulmuştu ve mihrabı belirleyecek bir özellik gösteriyordu. Enine geniş dikdörtgen bir ana plana sahip olan bu ilk kapalı mekânın çatısı, on ikişer kemer bölmesine sahip 10 sıra sütunla taşınmaktadır. Değişik renklerdeki granit ve mermer sütunlar kaidesizdir ve tabanları zemine gömülmüştür; üzerlerindeki kemerler ise iki katlı olup alt katta at nalı, üst katta yarım daire şeklindedir. Kurtuba Camii, artan ihtiyaçlar nedeniyle pek çok defa genişletildi. 833 ve 848'de II. Abdurrahman ana şemaya bağlı kalarak çeşitli eklemeler yaptırdı, özellikle ikinci düzenleme sırasında nef dizilerine sekizer kemer bölmesi daha ilâve ettirerek kıble duvarını 25 metre ileriye kaydırdı. 951'de III. Abdurrahman, bir depremde yıkılan I. Hişâm'ın yaptırdığı 20 metre yüksekliğindeki sade görünümlü minarenin yerine, çok daha yüksek ve görkemli bir minare inşa ettirmişti. Dünya tarihine yön veren Endülüs alimlerinin buluşları 1593'te İspanyollar tarafından yıkılan bu minarenin, halen Giralda denilen ve Sevilla'nın sembolü durumunda olan 17'nci yüzyıla ait İşbîliye Ulucamii'nin minaresinin bir benzeri olduğu bilinir. II. Hakem zamanında Kurtuba'nın artan nüfusuna yeterli gelmeyen bina tekrar genişletilmiş ve 961 yılında yine ana plana sadık kalınarak on iki kemer bölmesinin eklenmesiyle kıble duvarı bugünkü yerine kaydırılmıştır. Bu ek kısım bir çifte kemer sırasıyla diğer bölümlerden ayrılmış ve öteki neflerden daha geniş olan orta nefin girişine, ayrıca mihrap önü ile bunun iki yanına aynı büyüklükte birer kubbe yerleştirilerek bir maksure meydana getirilmiştir. Kaburgalı kemerler üzerinde yükselen bu kubbeler, özellikle mihrap önü kubbesiyle mihrap mekânı mozaikler ve altın yaldızlı kabartmalarla tezyin edilerek çok gösterişli bir görüntüye kavuşturulmuştur. Bizans ve Abbâsî etkileri taşıyan bu süslemeler Endülüs sanatının kendine has özellikleriyle uyum sağlamış ve bütünleşmiş durumdadır. Endülüs'ün incisi: El Hamra Sarayı Yaklaşık 7 asır boyunca Müslüman yurdu olan Endülüs, 13'üncü yüzyılda işgale uğramaya başladı. 1236 yılında Kurtuba şehri, Hristiyanların eline geçti ve Kurtuba Camii de kiliseye çevrildi. 3 asır boyunca ana yapısı aynen muhafaza edilerek kullanılan bu yapının orta bölümüne 16'ncı yüzyılda Rönesans üslûbunda bir katedral eklendi. 18'inci yüzyılda birtakım değişiklikler yapılsa da genel anlamda mimari özellikleri korundu. 1882'de millî eser kabul edilen yapı onarılıp koruma altına alındı. Mimari özellikleri ile dikkat çeken ve her yıl milyonlarca turist tarafından ziyaret edilen Kurtuba Camii, 1984'te UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine girdi. 2006 yılında İspanya'daki yasal boşlukları kullanan Katolik Kilisesi, yapının mülkiyet hakkını üzerine geçirdi. 2014 yılı sonunda tarihi yapıdaki 'cami' ibaresini tüm turistik kataloglardan çıkartıp 'Kurtuba Katedrali' olarak adlandırılması için girişim başlattı. Yapılan itirazlar sonucu, kent belediyesinin görevlendirdiği komisyon, katedral olarak kullanılan yapı ile ilgili rapor hazırladı. İspanyol uzmanlar, Endülüs İslam döneminin ayakta kalan en önemli eserlerinden Kurtuba Ulu Camii'nin hiçbir zaman Katolik Kilisesine ait olmadığını belirttiler. Bunun üzerine 'cami' ibaresi daha önce olduğu gibi kataloglarda tekrar kullanılmaya başlandı. Günümüz İspanyasında Müslümanların ibadetine yasak olan Kurtuba Camii/Katedrali'nde Katolikler için sadece özel günlerde ibadet yapılıyor. Yaklaşık 8 asır önce kiliseye çevrilmiş olmasına rağmen, bölge halkı arasında hâlâ Mezquita (mescid) adıyla tanınıyor. Kurtuba Cami-Katedrali turistik olarak Endülüs'ün en gözde yapılarından biri. Yılda yaklaşık 1,4 milyon kişinin ziyaret ettiği eser, ekonomiye 9 milyon avrodan fazla gelir getiriyor.

Kurtuba Camii ne zaman ve kim tarafından inşa edildi?

İSLAM ÂLEMİNİN ÜÇÜNCÜ BÜYÜK CAMİİ: KURTUBA