Kutsal toprakları yeşerten devlet: Osmanlı

➤ Tüm dünyada hak nizamını kurmanın gayreti içerisindeki Osmanlı imparatorluğu, Hicaz'da askeri, siyasi ve sosyal olarak varlığını sürdürdüğü asırlar süresince, özellikle son dönemlerde önemli izler bırakacak çalışmalara imza attı. ➤ Oldukça geniş bir hizmet sahası oluşturan Osmanlı, hem halk hem de hacılar için hayati ihtiyaçları giderecek eserler imar etti. Dünyanın merkezi: Hicaz ➤ Denizlerde tarihin derinliklerine kadar uzanan bir tecrübeye sahip Osmanlı, bu birikimi kutsal topraklarda da ustaca kullanabildi. Buradan elde edilen gelir ve canlanan ticaretin hasılatı yine Hicaz için kullanıldı. ➤ Kızıldeniz'e kıyısı olan Arap Yarımadası'nda limanlara giriş ve çıkışlarda gümrük idaresi kuruldu ve deniz faaliyetleri düzenli bir sistem üzerine yeniden inşa edildi. 20 maddede Abdülhamid'in emaneti; Hicaz Demiryolu ➤ Asırlardır Osmanlı'nın her bir Müslüman tebaasının manevi olarak bağlılık duyduğu kutsal topraklar, yapılan son hizmetle payitahta demiryolları üzerinden bağlandı. ➤ Sultan ll. Abdülhamid'in açtığı Medine'ye kadar uzanan Hicaz Demiryolu, dönemin şartları düşünüldüğünde oldukça büyük bir hizmetti. Sultan Abdülhamid'in arşivinden fotoğraflarla Hicaz Demir Yolu ➤ ll. Abdülhamid ayrıca Cidde Vali Kaymakamlığı'nı mutasarrıflığa tebdil ederek bölgedeki faaliyetlerini daha hızlı ve etkin kıldı. 📌 Bilgi Notu: Şahsi aleminde her Osmanlı padişahında olduğu kadar belki de daha fazla Resulullah (SAV) sevgisini barındıran ll. Abdülhamid, kutsal topraklara özellikle Hicaz'a tahtta kaldığı sürece olağanüstü bir önem atfetmiştir. Mekke ve Medine'nin 140 yıllık tasvirleri ➤ Sıcaklığın daima yüksek olduğu, yağışın oldukça nadir gerçekleştiği kutsal topraklar ve Arap Yarımadası'nda su ihtiyacını gidermekte insanlar zaman zaman zorluklarla karşılaşıyordu. Bölgeye hem yerli halkın hem de hacıların su sıkıntısı çekmemesi için Osmanlı çeşitli yatırımlar yaptı. Mekke 11 yılda nasıl değişti? ➤ Şehir içerisindeki su şebekelerinin evlere kolaylıkla ulaşabilmesi için Mekke ve Medine'de çeşitli iyileştirmeler gerçekleştirildi. ➤ Yeniden düzenlenen su yolları ve çeşmeler yaygınlaştırılarak zemzem suyunun verimli ve düzenli bir şekilde kullanılması sağlandı. Mekke'yi ihya eden Kusay bin Kilab ➤ 1524-1530 yılları arasında Mekke'deki en önemli su kaynağı Ayn-ı Zübeyde'ye eklenen Ayn-ı Hanîn kanallarıyla Mekke ve Arafat toprakları bol suya kavuştu. ➤ 5 Haziran 1883'te Mekke'de gerçekleştirilen çalışmaların sonuncusu ile birlikte, Ayn-ı Zübeyde ve ona ilave edilen Ayn-ı Za'ferân kanallarının tamiratı 82.168 altın harcanarak gerçekleştirildi. Medine-i Münevvere'de en çok ziyaret edilen mekanlar ➤ Kutsal topraklarda az da olsa şiddetli yağan yağmurların yıkıcı etkisini azaltmak, Kabe ve Mescid-i Harama gelebilecek zararları engelleyebilmek için Osmanlı, yağmur sularının ve sel yataklarının yollarını değiştirdi. Medine minarelerinden okunan şiir ➤ Osmanlı hakimiyetine girmesiyle birlikte Mekke'de fiziki plana sadık kalınarak Harem-i Şerif merkezli sosyal ve kültürel nitelikte inşa edilen yapılarla İslam'ın doğduğu şehir bambaşka bir görünüm kazandı. ➤ Sadece bu faaliyetleri ile sınırlı kalmayan Osmanlı Mekke'yi korumak için surların görevini tamamlayacak Ecyad, Fülfül ve Hind kalelerini inşa etti. 📌 Bilgi Notu: Ecyad Kalesi, 2001'de yerine döneminin en yüksek yapısı pozisyonuna geçecek Mekke Tower'ın yapılma kararı alınmasıyla yıkılmıştır. Kutsal topraklarda yıkılan son Osmanlı: Ecyad Kalesi ➤ Cihan imparatorluğunun Mekke'de gerçekleştirdiği bu faaliyetler ile bölge fiziki açıdan Osmanlı medeniyetinin unsurlarının canlı bir merkezi haline geldi. ➤ Padişahlar, hanedan mensupları ve diğer ileri gelenler şehirde mescitler, medreseler, tekkeler, zaviyeler, ribatlar, misafirhaneler, imaretler, hastaneler, sıhhiye idareleri ve sebiller gibi çok çeşitli yapılar yaptırdı. Sultan Abdülhamid'in arşivinden kutsal topraklar ➤ Büyük seyyah Evliya Çelebi, Seyahatnamesi'nde 17. yüzyılda Mekke'de iki umumi hamamın bulunduğunu ve ilk çağlardan beri şehirde darüşşifaların yer aldığını belirtir. ➤ Osmanlı Devleti Hicaz'da ilk olarak Peygamber Efendimiz'in (SAV) dünyaya teşrif ettiği ev olmak üzere, hamamları, hastaneleri ve İslâm'ın ilk döneminden kalan mekanları restore ederek muhafaza eder. Mim Kemal Öke'nin 'Kutsal Topraklarda Casuslar Savaşı' eserinden alıntılar ➤ Mekke'de idari birimler de inşa ettiren Osmanlı, 1860'ta yapımını başlattığı Mecidiye Hükümet Konağı'nı Sultan İkinci Abdülhamid döneminde bitirmeye muvaffak olur. ➤ Ardından Safa Tepesi dolaylarında karakol, kışla, gasilhane, revir, karakol, misafirhane ve postane gibi yapılarla Mekke'nin sivil ve resmi imarı da tamamlanır. Haremeyn'de Osmanlı mührü ➤ 1850'den itibaren istikrarlı bir şekilde devam eden faaliyetler kutsal topraklarda hükümetin varlığını ve gücünü istikrarlı şekilde artırdı. ➤ Ancak ll. Abdülhamid'i tahttan indiren İttihat Terakki'nin uyguladığı yanlış politikalar ve Osmanlı Devleti'ni sürüklediği vahim nokta Mekke'deki hakimiyetini azalttı. 📌 Bilgi Notu: Birinci Dünya Savaşı sonrasında Hicaz bölgesinde yaklaşık dört asır devam eden Osmanlı hakimiyeti 10 Ocak 1919'da fiilen sona ermiş oldu. İstanbul'un su sıkıntısına Sultan Abdülhamid nasıl müdahale etti? Osmanlı'nın kurduğu deniz suyunu arıtma tesisleri ➤ Kimi zaman yazın en sıcak vakitlerine denk gelen Hac mevsiminde Hicaz'ın su ihtiyacı giderek arttı ve hacıların sayılarının çoğalması ile su ihtiyacını gidermek zorlu bir hale geldi. ➤ Teknolojik imkanların da gelişmesiyle dünyanın dört bir yanından gelen hacıların su ihtiyacını karşılama noktasında mevcut su kaynakları yeterli olamadı. İslam tarihinde su yönetimi ➤ Ayn-ı Zübeyde su borularının genişletilmesi ve yeni menba sularının şehirlere getirilmesi bir nebzede olsa da bölgeyi rahatlattı. ➤ Ayrıca Ayn-ı Hanîn ve Ayn-ı Za'ferân sularının da şehirlere sevk edilmesi Mekke için adeta bir can suyu olmuş ve problemi bir süreliğine de olsa bitirmişti. Su sıkıntısına karşı alınması gereken önlemler ➤ ll. Abdülhamid'ın bizzat buluşunu ve kuruluşunu gerçekleştirdiği Ayn-ı Hamîdî suyunun Cidde ve Mekke'ye kadar götürülmesi ihtiyacı büyük ölçüde karşılamıştı. Ancak Osmanlı su konusunda uzun süre sıkıntıları giderecek yeni projesi olan su arıtma cihazlarını kullanıma sundu. Osmanlı döneminde su yönetimi ➤ 1850'li yıllarda keşfedilen deniz suyunun arıtılması teknolojisine Osmanlı coğrafyasında en çok ihtiyaç duyan bölge Hicaz'dı. ➤ 1894 yılında yapılan ilk çalışmaların ardından Cidde'de deniz suyunu arıtmak için bir istasyon kuruldu. Fakat istasyon zamanla ihtiyacı karşılayamadı ve yeni tesisler için birçok yeni çalışma gerçekleştirildi. Deniz tutkunlarının okuması gereken 10 kitap ➤ Yapılan çalışmalar Hicaz ve kutsal topraklarda büyük çaplı bir ihtiyacı uzun süre giderebilmeyi başardı. Osmanlı'nın dünyada yeni duyulmuş bir teknolojiyi ilk olarak kutsal topraklarda kullanması hem siyasi hem de stratejik olarak büyük bir anlam ifade ediyor. Preveze Deniz Zaferi nasıl kazanıldı?