Medeniyetimizi besleyen kaynak: Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya

* Eserin Arapça mukaddimesinin ilk sahifesi 📌 İslam uygarlığı Batı'nın Orta Çağ olarak adlandırdığı döneminde ilim ve teknik gibi meselelerde yüksek mertebelere ulaştı. Bugün Batı, ulaştığı teknolojik gelişimi esasında Müslümanlara borçludur. 📌 Bilhassa Haçlı Seferleri ile masum Müslümanları katleden bu kötü zihniyet, Orta Doğu'da bulunan tüm teknik gelişmeleri ve eserleri de yanlarında kendi memleketlerine götürdü. * Bu içerikteki veriler, çizimler ve bilgiler Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı tarafından basılan, Sadullah Kaya ve Şerife Boz Kaya tarafından yayına hazırlanan, Osman b. Abdülmennan tarafından telif edilen 'Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya' adlı değerli eserden alıntıdır. Kitab-ı Cihannüma * Eserde bulunan Dünya haritası 📌 Sanayi Devrimi ile zirveye ulaşan Batı tekniği, Osmanlı ülkesinde zihni ve fikri anlamda ciddi tartışmalara sebep oldu. Zamanla oturan mantıki düzlemde Batı'da yazılan mühim eserler tercüme edilmeye başlandı. 📌 Bu tercüme hareketleri ilmi camiayı desteklediği gibi Müslümanların ilmi birikimine ve düşünsel gelişimine de katkıda bulundu. Coğrafya ve astronomi çalışmalarıyla bir Osmanlı denizcisi * Eserde bulunan Dünya haritası 📌 Osman b. Abdülmenan'ın çevirdiği 'Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya' isimli eserde bu zihin yapısı içerisinde Johann Hübner'in 'Kurtze Fragen Aus der Neuen und Alten Geopraphie' adlı telif eserinin tercümesidir. 📌 Eser ana hatlarıyla kıta kıta ve ülke ülke tasnif edilir. Burada öne çıkan; ülkelerin yönetim biçimleri, coğrafi etkenleridir. Eser içerisinde barındırdığı oriijinal çizimler ile de çağdaşlarının önüne geçer. Bilim ve teknolojide çığır açan Osmanlı âlimleri * Eserde bulunan Kopernik'in güneş sistemi çizimi 📌 Osman b. Abdülmenan Belgrad divan tercümanıdır. Köprülüzade Hacı Hafız Ahmed Ahmed Paşa'nın isteği üzerine Hübner'in eserini tercüme eder. 📌 Lakin eseri sadece tercüme etmekle kalmaz. Güncel biligileri de kitaba ilave ederek ortaya hacmen ve ilmen daha şamil bir kitap koymaya gayret eder. Osmanlı'da bilimin temellerini atan alim * Eserdeki bu çizim gök katmanlarını gösterir. Eserin bölümleri Eser var olan ve tespit edilen dünya üzerindeki hemen tüm bölgelere temas eder. Hatta 'Arz-ı Mechule' bölümü bilinmeyen, arada kalmış ve hakkında malumat bulunmayan toprakları içerir. Eserin ayrıldığı bölümler; ➡ Dünya'nın şekli ➡ Avrupa ülkeleri ➡ Asya Ülkeleri ➡ Afrika ülkeleri ➡ Yeni Dünya ➡ Arz-ı Mechule İslam uygarlığının coğrafyaya dair 25 ilginç keşfi * Eserde ufuk dairesi ve yansımalarını gösteren çizim Johann Hübner kimdir? Tarihçi, edebiyatçı ve coğrafyacı gibi sıfatlar ile öne çıkan Hübner, 17 ve 18. yüzyılda yaşayan Alman, Protestan bir bilim adamıdır. Bilhassa atlas ve harita sahasına getirdiği yeniliklerle öne çıkan Hübner, uzun yıllar rektörlük yaptı. 1731 senesinde ölen Hübner, eserleri ve hocalığı ile modern coğrafya alanına ciddi katkı sundu. Osman b. Abdülmennan kimdir? 1713 - 1785 tarihleri arasında yaşayan Osman, bir mühtedidir. Belgrad civarında yaşayan bir Alman ailesine mensup olan mütercim, Hacı Hafız Ahmed Paşa'nın himayesi altında olup onun isteği doğrultusunda bazı eserleri Türkçe'ye çevirir. Mühtedi ne demek? İhtida eden anlamına gelen kelime, Müslümanlığı seçen kişiler için kullanılır. Osmanlı'nın ilk uzay romanı * Eserde bulunan ve Müslüman denizciler tarafından kullanılan pusula çizimi Eserin nüshaları ➡ Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi (iki nüsha) ➡ Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Müslüman alimlerin bilim tarihine yön veren uzay çalışmaları *Eserin Türkçe metninin ilk sayfası Osman b. Abdulmennan'ın eserleri ➡ Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya Hübner'in meşhur coğrfaya eserinin çevirisi olan kitap içinde bulundurduğu bilgiler ve birbirinden estetik çizimler ile çağdaşları arasında öne çıkar. ➡ Kitabu'n Nebat İtalyan doktor Mattioli'nin meşhur eseri 'Materia Medica' adlı eserine Osman b. Abdülmennan tarafından yazılan şerhtir. Eser genel olarak modern tıp hakkındadır. Osmanlı tarihinde yaşanan ilkler * Eserde bulunan Dünya haritası Osman b. Abdulmennan'ın eserleri ➡ İlm-i Marifetü't Taktîr Burghart'ın ilaç yapım eserinin tercümesi olan kitap modern şekilde bitkilerden nasıl ilaç üretileceğine odaklanır. ➡ Hediyyetü'l Mühtedi Geometri'nin savşa etkisi üzerine hazırlanan bu eser, Fransızca ve Almanca bazı eserlerin bölümlerinden tercüme edilerek hazırlanır. Savaş taktikleri üzerine kurulu olan eserden ordu istifade eder. Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanları * Eserde bulunan Dünya haritası Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya'nın bölümleri ◼ Birinci konu ▫ Dünyanın şekline odaklanan ilk konu dünyanın şeklen elips olduğunu ispatlar. İki ayrı kağıda çizilen haritada sağ tarafta Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları sol tarafta ise Amerika kıtası yer alır. Nesilleri ihya eden alimler * Eserde bulunan Dünya haritası ◼ İkinci konu ▫ İkinci konu esasında eserinkemik bahsini teşkil eder. Avrupa ülkelerine ayrılan bu konu başlığı altında Avrupa'nın özellikleri zikredilir. Tüm Avrupa coğrafi olarak anlatılır. Burada anlatılan ülkeler; ▫ İspanya ▫ Portekiz ▫ Fransa ▫ İngiltere ▫ İskoçya ▫ İrlanda ▫ Hollanda ▫ İsviçre ▫ İtalya ▫ Almanya ▫ Danimarka ▫ Norveç ▫ İsveç ▫ Polonya ▫ Balkanlar Osmanlısı ▫ Rusya'dır. İbrahim Gülşeni Divanı * Eserde bulunan Dünya haritası ◼ Üçüncü konu ▫ Asya ülkeleri kendisine eserde üçüncü bölümde yer bulur. Oryantalistler tarafından Doğu olarak ifade edilen Asya'nın sınırı Hint Okyanusu'na kadardır. Asya'da öne çıkan ülkeler; ▫ Osmanlı ▫ İran ▫ Hindistan ▫ Orta Asya ▫ Çin'dir. Mimar Sinan İstanbul'un su sorununu nasıl çözdü? * Eserde bulunan Dünya haritası ◼ Dördüncü bölüm ▫ Afrika'ya odaklanan bu bölüm esasında bize Avrupalılar için Afrika'nın ehemmiyetini kanıtlar. İklimden bahsederek canlı çeşitliliğine dikkat çeken eser, kıtanın zenginliğinden dem vurur. Burada bulunan ülkeler daha çok ülke ve kabile adıyla zikredilir. Bunlar; ▫ Berberiler ▫ Sahra Çölü ▫ Sudan ▫ Gine ▫ Mısır ▫ Habeşistan ▫ Kongo ▫ Zanzibar ▫ Mutapa Katip Çelebi'nin başyapıtı: Mizanü'l Hak * Eserde bulunan Dünya haritası ◼ Kitabın yazıldığı yıllarda henüz bir Amerikan Devleti yoktu. Bu sebepten dolayı Kuzey Amerika ve Güney Amerika toprakları Fransız, İngiliz ve İspanyollar arasında pay edilmişti. Burada bulunan ülkeler ise şu anki sınırları ile; ▫ ABD ▫ Kanada ▫ Meksika'dır. Dervişane bir divan şairi: Usuli * Eserde bulunan Dünya haritası ▫ Güney Amerika'da yer alan ülkeler; ▫ Panama ▫ Kolobiya ▫ Venezuela ▫ Ekvador ▫ Peru ▫ Arjantin ▫ Bolivya ▫ Şili ▫ Paraguay ▫ Brezilya'dır. Az bilinen tarihi İstanbul fotoğrafları * Eserde bulunan Dünya haritası ◼ Hâtime ▫ Eserin bitiş bölümü olarak adlandırılan hatime, eski edebiyatımızda önemli bir yeri bulunan gelenektir. Osman b. Abdulmennan burada genel bir değerlendirme yaparak dünyanın şekli, çevre ülkeler ve kıtalar hakkında bir değerlendirme yapar. Tarihi fotoğrafların ışığında Çanakkale Zaferi * Eserde bulunan Dünya haritasının tam boy şeklindeki hali ▫ Bu yazıda kullanılan çizimler ve veriler Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı tarafından tab edilen 'Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya' isimli kıymetli eserden alınmıştır. Eseri yayına hazırlayan Sadullah Kaya ve Şerife Boz Kaya hocalara teşekkür ederiz. Osmanlı padişahlarının mühürleri