Milli Mücadele döneminin yok olan tanıkları

Milli Mücadele, İstiklâl Harbi, Bağımsızlık Savaşı veya Kurtuluş Savaşı olarak da anılır. Mondros Mütarekesi'nin (30 Ekim 1918) ardından başlayıp askerî bakımdan Mudanya Mütarekesi ile (11 Ekim 1922), siyasî bakımdan ise Lozan Antlaşması ile (24 Temmuz 1923) son bulur. Milli Mücadele günlerine tanıklık etmiş çoğu yapı günümüzde artık kullanılmıyor. Örneğin, Balıkesir'deki Alaca Mescit, Kastamonu'daki Ecevit Han, Şanlıurfa'daki Vezir Hamamı, Amasya'daki kışla artık yok. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Mücadele'nin tanığı yapıların son durumunu açıkladı. Atatürk'ün Havza'da telgraf çektiği binanın mevcut olmadığı, Balıkesir Karesi'deki Milli Mücadele'nin ilk kararın alındığı Alaca Mescit'in cami ile Kastamonu'daki Küre Ecevit Hanı'nın yeme-içme tesisi olduğu, Şanlıurfa'daki Vezir Hamamı'nın restoran olarak kullanıldığı, Amasya Genelgesi'nin ilan edildiği Amasya Saraydüzü Kışla Binası'nın ise yıktırıldığı ortaya çıktı. Hürriyet'in haberine göre, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, 2002-2019 yılları arasında Kurtuluş Savaşı'ndan kalma binaların bakım ve onarımı için 38 milyar 41 milyon 603 bis TL bütçe belirlendiğini kaydetti. TBMM Başkanvekili Levent Gök'ün konuyla ilgili önergesini yanıtlayan Ersoy, Milli Mücadele'de kullanılmış tarihi bina özelliği taşıyan yapıların envanterini ve güncel durumlarını paylaştı. Önergede yer alan Milli Mücadele'de kullanılmış tarihi bina özelliği taşıyan yapılardan bazıları ve güncel durumları şöyle: Askeri karargâh: Şeyh Cemil Nardalı Konağı Adana'nın Seyhan ilçesi Akkapı mahallesinde bulunan ve Milli Mücadele yıllarında askeri karargâh olarak kullanılan Şeyh Cemil Nardalı Konağı, Adana Büyükşehir Belediyesi'nce kamulaştırıldı. 2011 yılında restorasyonu tamamlandı ve Milli Mücadele Konağı olarak ziyarete açıldı. Konak, 20. yüzyıl başlarında Şeyh Cemil Nardalı tarafından Osmanlı mimarisi özelliklerine göre 3 katlı olarak yaptırılmıştır. Osmanlı mimarisi özelliği taşıyan ve defineciler tarafından zaman zaman tahrip edilen konak, Kurtuluş Savaşı sırasında karargâh olarak kullanıldı. Adres: Akkapı, 12126. Sk. No:2, 01040 Seyhan/Adana Kastamonu Arkeoloji Müzesi Binası (İttihat ve Terakki Kulübü-İstiklal Mahkemesi Binası) Arkeoloji Müzesi olarak kullanılıyor. Kastamonu Arkeoloji Müzesi, Kastamonu ve Çankırı çevresinden toplanan arkeolojik eserlerin sergilendiği müzedir. Müzede Hitit, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait çeşitli eserlerin yanı sıra Candaroğulları Beyliği ve Osmanlı dönemine ait eserlere de müzede yer verilmiştir. Müze binası 1915–1917 tarihleri arasında Mimar Kemalettin tarafından ittihat ve terakki binası olarak inşa edilmiştir. 1945 Yılında depo,1952 yılında Arkeoloji ve Etnografya Müzesi olarak hizmete açılmış olup, karma bir müzedir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını bulmak, toplamak ve korumakla yükümlüdür. Müzenin Arkeoloji, Etnografya Eser Seksiyonları ile Atatürk'ün Kastamonu'ya gezilerine ait eşya ve fotoğrafların teşhir edildiği bir salon ile bir ihtisas kitaplığı bulunmaktadır. Adres: İsfendiyar, No:68, Cumhuriyet Cd., 37200 Kastamonu Merkez/Kastamonu Kastamonu Küre Ecevit Hanı (Kel İsmail Hanı-İstiklal Yolu güzergâhında) konaklama ve yeme içme tesisi olarak kullanılmaktadır. Küre Dağları'nın Ecevit Bölgesi'nde yer alan Küre Ecevit Hanı, Kurtuluş Savaşı'nın önemli tanıklarından biri. Küre Ecevit Hanı'nda İnebolu İlçesi'nden alınan mermi ve mühimmatı kağnılarıyla cepheye taşıyanlar konaklıyordu. Kastamonu Küre Ecevit Hanı artık konaklama ve yeme içme tesisi olarak kullanılıyor. Tarihi konakta Milli Mücadele yıllarına ait yazılar ve fotoğrafların yanı sıra Kastamonu'ya özgü eşyalar da konakta yer alıyor. Adres: Kastamonu İnebolu Yolu, 37900 Uzunöz/Küre/Kastamonu Balıkesir Karesi ilçesinde yer alan Alaca Mescit'te Milli Mücadele'nin ilk kararları alınmıştır. Mescit şimdilerde cami olarak kullanılıyor. Kitabesi günümüze ulaşamadığından yapım tarihi ve banisi belli değildir. Son onarımını ise 1911'de geçirmiştir. Adres: Yıldırım, 10100 Balıkesir Merkez/Balıkesir Haydar Çavuş Camisi, Balıkesir Bandırma ilçesinde yer almaktadır. Yunanlılar tarafından esirlerin tutulup daha sonra bombalanan bu cami şu anda da cami olarak kullanılmaktadır. Tek kubbeli kare planlı sade bir yapı olan camiyi, 19. yy. başlarında Haydar Çavuş yaptırmıştır. 1873 yılında yanan cami, neo- klasik anlayışta yeniden yapılmıştır. Adres: Haydar Çavuş, İsmet İnönü Cd. No:35, 10200 Bandırma/Balıkesir Çanakkale merkez ilçesinde yer alan Askeri Hastane yapısı, Milli Mücadele yıllarında hastane olarak kullanıldığı ve bombalama sonucunda söz konusu hastanede şehit olanların hemen yakınında bulunan ve günümüzde Bayır Şehitliği olarak bilinen alana defnedildiği bilinmektedir. Çanakkale içinde Hastane Bayırı Mevkii'ndedir. Şehitlik, savaş sırasında burada kurulmuş olan seyyar hastaneye getirilen yaralılardan, hayatlarını kaybedenlerin ebedi istirahatgahıdır. Kilis Polateli ilçesinde yer alan yapı, özel mülkiyete ait olup, onaylı herhangi bir projesi bulunmamakla beraber restorasyonunun yapılması gerekmektedir. Kocaeli Karamürsel ilçesinde yer alan Karamürsel Dokuma Fabrikası, kapalı. Muğla'da Milli Mücadele'de kullanılmış tarihi bina sayısı iki adettir. Menteşe ilçesindeki Askeri Kışla, Zübeyde Hanım Teknik ve Meslek Lisesi olarak kullanılmaktadır. Yörük Ali Efe tarafından bir süre konaklama amaçlı kullanıldığı bilgisine ulaşılan özel mülkiyete ait taşınmaz, Türkiye Diyanet Vakfı Muğla Şubesi'nce kiralanmış ve kullanılıyor durumdadır. Kırşehir Kaman ilçesinde bulunan özel mülkiyete ait taşınmaz günümüzde konut olarak kullanımı devam etmektedir. Şanlıurfa'da Milli Mücadele'de kullanılmış tarihi bina sayısı 18 adettir. Güllüzade Hacı Osman Evi, Güllüzade Hacı İbrahim Evi, Hacı İbrahim Barutçu Evi, Nebo Hacı İmam Evi ve Mollazade Mahmut Efendi Evi, konut olarak kullanılmaktadır. Bican Ağa Hanı, Fesadı Hacı Halil Hanı ve Topçu Hanı ticari amaçlı kullanılmaktadır. Numune Mektebi, okul olarak kullanılmaktadır. Şanlıurfa'nın şehir surlarının yer aldığı Beykapı mevkiindeki 900 yıllık Mahmutoğlu Kulesi kent müzesi olarak hizmet veriyor. 2008 yılında Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi tarafından satın alınarak, kent müzesine dönüştürüldü. 'Urfa Şehir Surları'nın üzerine inşa edilen ve surların önemli bir bölümünü oluşturan 2 bin metrekare alana sahip müze, Anadolu sivil mimarisinin örneğini de taşıyor. 11 Peygamberin izi bulunan ve medeniyetler beşiği olarak bilinen Şanlıurfa'nın kültürü 'Urfa Kent Müzesi'nde yaşatılıyor. Bunların dışında Millet Hastanesi, Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı diş polikliniği; Hacı Bedir Âğa Bağı Evi, 20. Zırhlı Tugay Komutanlığı içerisinde askeri hizmet amaçlı olarak kullanılmaktadır. Şişkonun Evi ve Eski Hükümet Binası yıkılmıştır. Millet Hanı restorasyon projeleri onaylanmış ancak atıl durumdadır. Merkez Eyyübiye ilçesi Yusuf Paşa Mahallesi'nde bulunan ve 1703 yılında Mutasarrıf Arapkirli Yusuf Paşa tarafından yaptırılan Vezir Hamamı da restoran olarak kullanılmakta. Vali Fuat Bey Caddesi'nde (Büyükyol) bulunan ve kilise olarak inşa edilen Fırfırlı Kilise ise cami olarak kullanılıyor. Kilise, Oniki Havari Kilisesi olarak da kayıtlara geçmiştir. Caminin mihrabı üzerindeki kitabeden anlaşıldığına göre 1956 yılında kiliseden camiye çevrilmiştir. Camiye çevrilirken özel bir isim kullanılmamış üzerine konulan rüzgârgülünden dolayı Urfa ağzı ile 'Fırfırlı Cami' ismi kullanılmıştır. Yapının dikkat çeken yönlerinden birisi de yarım sütunlar ile dış cephelerdeki taş duvarda bulunan bezemelerdir. Kurtuluş Savaşı hazırlıklarının yapıldığı yıllarda Havza halkının milli birlik ve beraberlik toplantılarının merkezi olmuş Havza Taş Mektep, günümüzde ilkokul binası olarak kullanılmaktadır. Havza Telgrafhane Binası: Mustafa Kemal'in Havza'da bulunduğu sürede telgraf çektiği binadır. Yapı günümüzde mevcut değildir. Bu alanda kemerli bir yapı kalıntısı vardır. Amasya, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda ve Milli Mücadele'de önemli bir yere sahiptir. Bölgede bulunan ve yaklaşık 350 yıl boyunca Osmanlı şehzade ve sultanlarının doğup büyüdükleri, ikamet ettikleri sarayları uzun yıllar boş kalmış, 1883 yılında bakımsızlık ve depremlerden nedeniyle yıkılarak tamamen ortadan kalkmıştır. Amasya Saraydüzü Kışla Binası, Amasya Genelgesi'nin ilan edildiği binadır. Günümüzde mevcut olmayan yapının, 1944 yılında tamamen yıktırıldığı kayıtlardan anlaşılmaktadır. Adres: Bahçeleriçi, Büyük Ağa Cd. No:3, 05200 Amasya Merkez/Amasya