Mimar Sinan'ın eserleri depreme nasıl dayanıyor?

🔷 06 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen iki büyük depremin nihayetinde yedi binden fazla bina yıkılırken kırk binden fazla insanımız hayatını kaybetti. Depremle birlikte Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep'te tarihi eserler yıkıldı. 🔷 Gerçekleşen birçok yıkımın ardından yüzyıllara dayanan tarihi eserlerin dayanıklılığı merak konusu oldu. Özellikle Osmanlı'ya damga vuran müstesna isim Mimar Sinan'ın dört yüzden fazla inşa ettiği yapıların tekniği yeniden gündeme geldi. Depremde zarar görmeyen 5 bin yıllık Harput Mahallesi 🔷 Mimar Sinan, Yavuz Sultan Selim padişah olduktan sonra 1512 yılında devşirme olarak Kayseri'den alınıp İstanbul'a getirilerek Acemi Oğlanlar Ocağı'na teslim edildi. Burada bulunan herkes gibi o da bir zanaata yöneldi. 🔷 Mimarlığa yatkın olduğu anlaşılan Sinan, bu alan üzerine çalışmalar yaptı. 1514 yılında Çaldıran Savaşı'nda, 1516-1520 yılları arasında ise Mısır seferlerinde bulundu. Kanuni döneminde Belgrad, Rodos seferlerine katıldı. 15 maddede Mimar Sinan 🔷 48 yaşındayken katıldığı Karabuğdan seferi sırasında Prut Irmağı üstüne 13 günde yaptığı sağlam köprüyle dikkatleri üzerine çekti. Sarayda mimariden sorumlu kişi olan mimarbaşının vefat etmesiyle Sinan 50 yaşında sarayın başmimarı oldu. 🔷 Bu tarihten sonra 400 yüzden fazla eser inşa etti. Köprü, han, hamam, cami, külliye vb. türde yaptığı eserler asırlardır ayakta kalmayı başardı. Eserlerinde kullandığı teknikleri tek tek inceleyeceğiz. Mimar Sinan'ın çıraklıktan kalfalığa geçiş eseri: Şehzadebaşı Temel ve zemin 🔷 Usta mimar zemine çok önem veriyor, sağlam bir temel atmadan hiçbir eserin inşasına başlamıyordu. Örneğin devasa eseri Süleymaniye Camii'nin sadece temeli için 2 yıldan fazla süren çalışmalar yaptırdı. 🔷 Dünyada ilk kez Mimar Sinan'ın kullandığı 'kazık temel tekniği' Süleymaniye Camii'nde görüldü. Sinan, önce zemini açtırdı ve 5-6 metre aşağıdaki kayalıklara ulaştı. Ardından zemine 30 binden fazla kazıklar çaktırıp kayalar yığarak toprağı iki yıl boyunca metrekare başına 10 ila 15 tonluk bir basınca maruz bıraktı. Mimar Sinan'ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi 🔷 Bu basınç, Süleymaniye'nin oluşturacağı basıncın iki katı idi. Koca Sinan böylelikle zemine uygulayacağı kuvvetten daha fazlasını test ederek zemini ölçtü. 2 yıl boyunca sürdürdüğü basınç ile birlikte zeminin yükü daha rahat taşımasını sağladı. 🔷 Mimar Sinan'ın kullandığı kazık temel tekniği Süleymaniye'den 450 yıl sonra yapılan dünyanın ilk yedi yıldızlı oteli olan Burj-Al Arab'ın inşasında kullanıldı. Dubai'nin yumuşak ve kumlu zemini için kullanılan kazık temel tekniği, Sinan'ın dehasını bir kez daha gösterdi. Göğe dokunan kule: Burj el Arap Tahliye kanalları 🔷 Mimar Sinan, inşa ettiği eserlerin su almasını önlemek için özel tahliye kanalları yaptırdı. Bunun nedeni yapının yağmur ve yer altı sularını almayarak temelinin çürümesini engellemekti. 🔷 Usta mimar, tahliye kanalları ile hem havalandırma hem de suların yapıdan uzak kalmasını sağlıyordu. Böylelikle binanın temelinin kuru kalmasını sağlayarak yüzyıllar boyunca ayakta kalacak eserler inşa etti. Mimar Sinan'ın Eserlerinde Hat San'atı Horasan harcı 🔷 Mimar Sinan'ın eserlerinde kullandığı özel Horasan harcı büyük önem taşıyordu. Temel dolgu malzemesi olan özel karışım, baskı altında sertleşen, sallantıda ise esneyen bir yapıya sahipti. 🔷 Kil ve kum karışımından elde edilen harç, Mimar Sinan'ın özel olarak devekuşu yumurtasının akını ve soğan eklemesiyle farklı bir hale geldi. Yapılan araştırmalarla Sinan'ın bu özel eklemeleriyle Horasan harcının iki kat daha dayanıklı hale geldiği tespit edildi. Türkiye'de gerçekleşen en büyük depremler Taşları bağlamak 🔷 Mimar Sinan eserlerinde kullandığı taşların birleşen yüzeylerine delikler açıp buralara tel monte ettirdi. Bu telleri kurşunla doldurarak sabitledi. Bu da binaya elastiklik kabiliyeti kazandırıyordu. Herhangi bir depremde yapıya dağılan enerji, olası bir yıkımı önlüyordu. 🔎 Bir bilgi: Japonya'da kullanılan elastik eklem teknolojisi 500 yıl önce Süleymaniye'de kullanılmıştı. Mimar Sinan'ın baş mimar oluşu ve Hassa Mimarlar Ocağı 🔷 Eserlerine koyduğu 'deprem terazileri' ile Sinan, yapının sağlamlığının kontrol edilmesini sağladı. Bu terazinin düzgün bir şekilde dönebiliyor olması eserin sağlam olduğunu gösterirken dönmemesiyse yapının onarıma ihtiyacı olduğuna işaret ederdi. 🔷 Mimar Sinan'ın bu şekilde bir uyarı terazisi geliştirmesi gelecekte oluşabilecek olası bir olumsuz duruma karşı sürekli sorumluluğunu taşıdığı eserdeki vicdani yönünü de göstermesi açısından önemlidir. Osmanlı'nın mimari şaheseri: Selimiye Camii'nin bilinmeyenleri 🔷 Dünya tarihinde ilk olarak Mimar Sinan'ın kullandığı bu tekniklerle donatılmış dört yüzden fazla yapı; bizlere eser inşa etme, şehir kurma anlamında öncülük etmişlerdir. 🔷 Mimar Sinan'ın eserlerinin ve atalarımızın kurduğu şehirlerin her anlamda örnek alınması sadece depreme karşı değil toplum içerisinde ahlaki bozulmalara karşı da önemli bir işlev kazandıracaktır.