Nizamülmülk ve "Siyasetname"

⚫ 1018 - 1092 yılları arasında yaşayan ve Nizamülmülk olarak şöhret bulan meşhur vezirin tam adı Ebû Alî Kıvâmüddîn (Gıyâsüddevle, Şemsülmille) Hasen b. Alî b. İshâk et-Tusi idi. Tus neresi? Pek çok ünlü ismin doğduğu şehir olan Tus, İran'ın Razavi Horasan eyaletinde yer alır. ⚫ Küçük yaşlarda hıfzını tamamlayan Nizamülmülk uzun yıllar boyunca farklı ilim meclislerinde bulunarak medrese eğitimini sürdürdü. BÜYÜK SELÇUKLU'NUN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI ⚫ Eğitiminin ardından uzun yıllar boyunca Çağrı Bey'in yanında hizmet veren ve ciddi şekilde sevilen Nizamülmülk, Çağrı Bey tarafından Sultan Alparslan'a tavsiye edildi. ⚫ Çağrı Bey'in ardından Horasan'ı yöneten Nizamülmülk, iktidar savaşı döneminde Sultan Alparslan'ı destekledi ve vezirliğe getirildi. Bundan itibaren vefatına dek Selçuklu'nun vezirlik vazifesini yürüttü. ⚫ Bilge vezir yönetimi süresince aldığı soğukkanlı kararlar, gerçekleştirdiği akıllıca hamleler ile Selçuklu Devleti'nin bölgedeki en önemli devlet olmasına katkıda bulundu. ⚫ Nizamülmülk'ün ön ayak olduğu eğitim hamlelerinin değeri ve önemi meseleye günümüzden bakıldığında çok çok daha iyi anlaşılıyor. ALTUNCAN'DAN SEFERİYE'YE BÜYÜK SELÇUKLU HATUNLARI TEMİZ AKİDE ⚫ Sultan Alparslan'ın isteği doğrultusunda Nizamülmülk 'ehl-i sünnet ve'l cemaat' dışındaki akımları İslam akidesine zarar vermemeleri için temizledi. ⚫ Bu minvalde Bağdat, Nişabur, Belh, Herat, İsfahan, Musul ve Basra gibi büyük şehirlerde ehl-i sünnet akidesine uygun bilginler yetiştirecek olan 'Nizamiye' medreseleri açıldı. NİZAMÜLMÜLK VE ALİMLER ⚫ Alimlerle daima birlikte bulunan Nizamülmülk'ün yetişmesinde Ebu Ali ed-Dakkak ve Ebu Abdurrahman es-Sülemi'nin ciddi katkıları olmuştu. ⚫ Ayrıca İmam Kuşeyri ve İmam Cüveyni gibi devrin önde gelen alimleri belli aralıklara Nizamülmülk'ü ziyaret ederek ona tavsiyelerde bulunurlardı. İSLAM TARİHİNİN DÖNÜM NOKTASI NİZAMİYE MEDRESESİ NİZAMÜLMÜLK VEFATI ⚫ Nizamülmülk'ün vefatı halk ve askerler nezdinde ciddi bir karşılık bulmuştu. Sultan Melikşah bizzat askeri teftiş ederek taşkınlığın önüne geçmişti. ⚫ Batınilerin öldürdüğü ilk büyük devlet adamı olan Nizamülmülk'ün vefatından tam otuz beş gün sonra Sultan Melikşah da vefat etti. Büyük vezirin ölümü adeta Selçuklu'yu dağılma sürecine soktu. Batıniler kimdir? Kur'an-ı Kerim'in ayetlerini farklı şekillerde yorumlayan gruplara verilen genel isim. NİZAMÜLMÜLK'ÜN ESERİ: SİYASETNAME ⚫ İdareciliğinin yanında önemli de bir müellif olan Nizamülmülk, İslam kültür ve medeniyeti, İslam devletleri ve Selçukluların idari yapısı hakkında bilgi veren Siyasetname, orijinal adıyla 'siyerul müluk' isimli eserin yazarıydı. ⚫ Medeniyet tecrübemizin sadece fetihlerle devam etmeyeceğinin farkında olan Sultan Melikşah eser telifinin ne kadar önemli bir amil olduğunun farkındaydı. SELÇUKLU DÖNEMİNDE YETİŞEN ALİMLER MELİKŞAH'IN EMELİ ⚫ Sultan bu hayırlı emellerini hakikate dökmek için bir eser telifi yarışması başlatmıştı. Burada ana tema devlet yönetimi, ideal devletin maddeler halinde izah edilmesiydi. ⚫ Melikşah yarışmaya katılan eserler arasında Nizamülmülk'ün telif ettiği 'siyerül müluk', Siyasetname adlı eserini çok beğendi. Zira bu eser yılların devlet tecrübesinin kağıda dökümüydü. 50 BAŞLIKTA DEVLET ⚫ Selçukluların dahi veziri Nizamülmülk, Siyasetname isimli eserinde devlet teşkilatı ve devlet idaresini ana hatlarıyla en ince detayına dek işledi. ⚫ 50 başlıkta tüm meseleleri toplayan ve vazıh şekilde izah eden Nizamülmülk, eserini kendisinden sonra gelecek olan sultanlar için bir vasiyet gibi düşünmüştü. SELÇUKLU ŞEHRİNİN ÖZELLİKLERİ ÇOK YÖNLÜ BİR ESER ⚫ Siyasetname'de yer yer meseleler hikayelerle anlatıldı. Bu hikayeler İslam öncesi, Selçuklu ve Selçuklu öncesine aitti. Bu da eserin beslendiği kaynakların derinliğini kanıtlar nitelikte. ⚫ Nizamülmülk'ün çağlar aşan eseri 'Siyasetname', siyasetname türünün en bilinen ve en meşhur eserlerinden biri olarak günümüzde de okunmakta.