Nobel Ödülü neye hizmet ediyor?

2019 Nobel Edebiyat Ödülü'ne, Avusturyalı yazar Peter Handke layık görüldü. Handke'nin Srebrenitsa katliamına ilişkin sözleri ve Bosna kasaplarına verdiği destek, ödülü eleştirilerin odağı haline getirdi. Türkiye, Arnavutluk ve Hırvatistan, ödülün Handke'ye verilmesine tepki olarak İsveç'te bugün yapılacak olan törene katılmayacak. Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin kabul edilişinin 71'inci yıldönümü vesilesiyle bir mesaj yayımladı. Başkan Erdoğan, soykırım ve savaş suçlarından yargılanması sürerken cezaevinde ölen eski Sırp lider Slobodan Milosevic'e duyduğu hayranlığı her fırsatta dile getiren Peter Handke'ye Nobel Edebiyat Ödülü verilmesine tepki gösterdi. Nobel Ödülü'ne layık görülen Peter Handke, Bosna Hersek'te yaşanan soykırımı inkâr etmesi ve 'insan kasabı' olarak anılan eski Sırp lider Slobodan Milosevic'e duyduğu hayranlığı her fırsatta dile getirmesi ile tanınıyor. Handke, Kosova'da savaş sürerken yayımlanan bir makalesinde 'Sırpları destekliyorsanız, ayağa kalkın' ifadelerini dahi kullanmaktan çekinmemişti. Slobodan Milosevic, 1989'da Sırbistan Cumhurbaşkanı oldu ve göreve gelir gelmez Kosova'nın özerk statüsüne son verdi. 1992 yılının Mart ayında Bosna-Hersek'in bağımsızlığını ilan etmesi üzerine Bosnalı Sırpların ayaklanması için destek verdi. Üç yıldan fazla süren bu savaş sırasında 100 bin kişi hayatını kaybetti, 2 milyon kadar insan da yerini yurdunu terk etmek zorunda kaldı. Yugoslavya ve Sırbistan'ın eski başkanı Slobodan Milosevic, Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından 'savaş suçu sanığı' ilan edilen ve insanlığa karşı suç işlediği için Lahey Uluslararası Adalet Divanı'na verilen 'görev başındaki ilk devlet başkanı'. İnsanlığa karşı altı belirli suçtan oluşan iddianameye göre, Miloşeviç ve işbirlikçileri, doğrudan 750 bin Kosovalının mülteci durumuna getirilmesi ve etnik Arnavut oldukları için 6 bin kişinin öldürülmesinden sorumlu tutuldu. Bosna Savaşı'nda yaşananlar nedeniyle 11 Mart 2006 tarihinde savaş suçlarından yargılandığı sırada Lahey'de hapishanede öldü. Peter Handke'nin Nobel Ödülü'ne layık görülmesi, 'Nobel ödülü gerçekte neye hizmet ediyor?' sorusunu bir kez daha gündeme getirdi. Öyle ki, Nobel Ödülleri'nin geçmişi, tarihin en ilginç ironilerini barındırıyor. Nobel Ödülü, Alfred Nobel'in 1895 tarihinde açıklanan vasiyeti ile 'insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek' amacı ile ilk olarak 1901 yılında verilmeye başlandı. 'Dinamitin babası' olarak anılan Alfred Nobel, 100 kadar fabrikanın ve çok büyük bir servetin sahibiydi. İsmi, ölüm, patlama ve savaş ile hatırlanacak; buluşu, aynı anda çok daha fazla insanın öldürülmesine sebep olacaktı. 1901 yılından bu yana tıp, fizik, kimya, edebiyat ve barış alanlarında verilen bu ödülün 'kimlere layık görüldüğü' sorusu daima sorgulandı. Zira pek çok defa ödülün 'Nobel komiteleri tarafından muhalefeti güçlendirmek için seçilen kişiler'den oluştuğu gün yüzüne çıktı. Geçmişe bakıldığında, Nobel ödülünün kimlere verileceğini belirleyen komitelerin, bu seçimleri yaparken siyasi tercihlere öncelik verdiği anlaşıldı. Ödülün inandırıcılığını kaybetmesi üzerine, bazı yazarlar ödülü reddederek tepki gösterdi. Jean Paul Sartre, Samuel Beckett gibi isimler bunlardan yalnızca birkaçı. 1906 yılında Nobel Barış Ödülü'nü alan ABD eski başkanı Theodore Roosevelt, Kızılderili katliamlarını 'Muhteşem Batı medeniyetinin temellerinin atılmasında muazzam bir adım' olarak gördüğünü ifade etmiş, 'Türk ve Müslümanların her başarısından kötülük çıktığını' söyleyerek hedef göstermişti. Türkiye'de 12 Eylül 1980 darbesini yapan faşist generaller ise dönemin ABD başkanı Jimmy Carter'ın adamıydı. Dünya üzerinde gerçekleşen pek çok askeri darbenin arka planında onun adı vardı. Jimmy Carter, 'Camp David Anlaşması'yla Mısır'la İsrail'i barıştırdığı' gerekçesiyle 2002 yılında Nobel Barış Ödülü aldı. Ancak anlaşmanın arka planında Filistin'le başa çıkmaya çalışan İsrail'i, 'olası Mısır belasından kurtarmak' yatıyordu. Bugüne kadar Nobel Barış Komitesi'ne yapılan en sert eleştirilerden biri 1973 yılında gerçekleşti. Avrupa'da yükselen İslamofobi'nin dili haline gelen ve Müslümanları ötekileştirmede bir basamak olan 'Medeniyetler Çatışması' tezi ile ünlenen Henry Kissinger'a o yıl, Nobel Barış Ödülü verildi. Gerekçe ise Vietnam'da barışı sağlamak için gösterdiği çabaydı. Komite bu kararı ile kamuoyunda ve dünyada yükselen sesler ile karşı karşıya kaldı. Çünkü Henry Kissinger, Vietnam'da barışı sağlamak yerine Vietnam Savaşı'nın bizzat mimarıydı. ABD Başkanı Barack Obama'nın da 2009'da Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmesi dünya kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı. Göreve başlamasının henüz dokuzuncu ayında, böylesine önemli bir ödüle layık görülmesi Obama'nın kendisini de şaşırtmış, 'Akademiden böyle bir karar beklemiyordum' ifadeleri uzun süre gündemde kalmıştı. Komite Obama'nın yaptıklarıyla bu ödülü hak ettiğini savunsa da Obama'nın özellikle Irak ve Afganistan'daki politikaları tepki çekmişti. Üstelik Obama, ABD ordusunun başkomutanıydı ve ordu hala savaştaydı. 1991 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Myanmar lideri Aung San Suu Çii, özellikle Arakanlı Müslümanlara yönelik zulme sessiz kalmasının ardından dünya kamuoyunda büyük tepki topladı. Uluslararası toplumun çağrılara rağmen Arakanlı Müslümanlara yönelik zulmun durdurulması için bir şey yapmayan Suu Çii'nin, on binlerce insanın vatanından edilmesine, binlercesinin hayatını kaybetmesine karşı Nobel Komitesi sessiz kalmıştı. Suu Çii'nin, Arakanlı Müslümanların öldürülmesinde gösterdiği tutum nedeniyle birçok ödülü elinden alınırken, Nobel Komitesi ödülün geri alınmayacağını açıklamıştı. Nobel Ödülleri konusunda en çok tartışılan bir diğer konu ise 2006 yılında Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü alması olmuştu. Pamuk, 2005 yılında İsveç'te yayımlanan bir gazeteye verdiği röportajda Osmanlı'nın 1 milyon Ermeni'yi katlettiğini söylemiş; 2000-2005 yılları arasında ise 30 bin Kürt'ün öldürüldüğünü ama kimsenin korkudan bunu dile getiremediği iddiasında bulunmuştu. İsveç'te en çok okunan romancı unvanını elde eden Yaşar Kemal'in 'Türkiye'de Kürtler'e Baskı Yapılıyor' makalesi nedeniyle hapis cezasına çarptırıldığını, Kürt sorununu gündeme getirmeme sözü alınarak serbest bırakıldığı iddiasında bulunmuştu. Yaşar Kemal ise bu iddialar karşısında 'Bu alçaklıktır, ben barışa katkıda bulunacağına inandığım, yararına inandığım konularda uyarılarımı yaptım. Bunu yapmaktan hiçbir zaman kaçmam ama ucuz polemikler de benim işim değil' diyerek sert tepki göstermişti. Orhan Pamuk, verdiği bu röportajda siyasi olarak muhalif portre çizmesinin ve uluslararası alanda sıkça tartışılan konulara Batı yanlısı olarak atıfta bulunmasının karşılığını, bir sonraki yıl layık görüldüğü Nobel Edebiyat Ödülü ile almıştı.

Nobel Ödülü neye hizmet ediyor?

NOBEL ÖDÜLÜ ‘SOYKIRIM’ DESTEKÇİSİNİN