Osmanlı, ABD'yi nasıl vergiye bağladı?

Osmanlı İmparatorluğu, Barbaros kardeşler sayesinde 16. yüzyılın başlarında Kuzey Afrika'ya hâkim oldu. Cezayir 1516'da, Trablusgarp yani Libya 1551'de, Tunus ise kesin olarak 1574'te Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı'da Cezayir, Tunus ve Trablusgarb eyaletlerine 'Garb Ocakları' denilirdi. Osmanlı bu bölgeyi çok az bir kuvvetle kontrol etmişlerdi. Ege bölgesindeki Osmanlı, Garb Ocakları'nın insan gücünü sağlarlardı. Garp Ocakları'nın en önde geleni ise Cezayir'di. Garp Ocakları'nın idaresi diğer eyaletlerden farklıydı. Beylerbeyi tarafından yönetilen bu eyaletlerde timar sistemi yoktu. Zaman içerisinde beylerbeyinin yerine dayı adı verilen askeri idareciler öne çıktı. Garp Ocakları'nın en önemli geliri ise denizden sağlanıyordu. Akdeniz'de, Atlas Okyanusu'nda bayrak gösterip yelken açarlardı. Binlerce kilometre uzaklıktaki Amerika kıyılarından İzlanda'ya kadar her tarafa gitmişlerdi. Avrupalıların arasında pek çok Osmanlı reisinin adı, şarkılardan halk hikayelerine kadar çeşitli yerlerde rastlanılır. 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Osmanlı İmparatorluğu, eski gücünü kaybetse de dünyanın en önemli devletinden biriydi. Aynı dönemlerde yeni bir devlet tarih sahnesine çıkmıştı. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ile yaptığı bağımsızlık savaşından zaferle ayrıldıktan sonra, 1776 yılında bağımsızlığını kazandı. Ticaret ve deniz yollarına çok uzak bir coğrafyada yeni bir devlet olarak kurulan ABD, dünyaya açılmak için deniz yollarını kullanması gerekiyordu. Amerika Birleşik Devletleri, 1783'te bağımsız olmasından sonra dünya sularında faaliyete geçti. Kıtalar arası sularda yelken açan ABD, herhangi bir antlaşma olmamasına rağmen Akdeniz'de faaliyet göstermeye başladı. Cezayirli deniz gazileri ise 1785'ten itibaren rastladıkları Amerikan gemilerine nefes aldırmıyordu. 1785 Temmuz'unda Cadiz açıklarında yakalanan bir ABD gemisi Cezayir limanlarına getirilmişti. Beylerbeyi Cezayirli Gazi Hasan Paşa, 1793'ün Ekim ve Kasım aylarında 11 Amerikan gemisini ele geçirdi. ABD Kongresi 1794'te Cezayir'le mücadele için 700 bin altın bütçe ayırarak, Osmanlı donanmasına karşı koyacak güçte gemiler üretilmesi, kuvvetli gemiler yapılması için adım attı. Amerikalılar, bu hazırlıkların yanı sıra ağır yenilgiden gemilerini kurtarmak için 1795'te Joseph Donaldson başkanlığındaki bir heyeti Cezayir'e gönderdiler. III. Selim'in hükümdarlığı döneminde, Gazi Hasan Paşa, ABD ile 5 Eylül 1795'te Türkçe bir antlaşma imzaladı. 23 sayfalık bir ahidname olan belgenin sonunda Cezayir Beylerbeyi Hasan Paşa'nın mührü ve imzası vardı. Antlaşmanın girişi ise şöyleydi: 'İşbu 1795 senesinde hâlâ Amerikan ceziresi eyaletlerine mutasarrıf George Washington namlı Amerikan hâkimiyle Ocağımız Cezayir'de sahibü'ddevlet olan Saadetlü Hasan Paşa hazretlerinin reyi ve muzaffer askerlerin ağası, kul kethüdası vesair divan halkı ve bütün askerlerin ileri gelenlerinin ittifakıyla bu sulh-u salahımız metin ve muhkem olup, sabit olmuştur. Bugünden sonra sulhumuza muhalif, mugayir ve bozacak söz kalmamıştır.' ABD, bu antlaşmaya göre Cezayir'de bulunan esirlerin bırakılması için Cezayir Beylerbeyi Hasan Paşa'ya 642 bin 500 dolar 'haraç' verecek ve her sene 21 bin 600 dolar (12 bin altın) tutarında vergiyi de muntazaman ödeyecekti. 22 maddeden oluşan bu antlaşmaya ABD adına Joseph Donaldson, Osmanlı adına ise Cezayirli Gazi Hasan Paşa imza attı. Yapılan bu anlaşma, ABD tarihinde yabancı bir dille imzalanan tek anlaşma olduğu gibi yabancı bir devlete vergi ödenmesini kabul eden tek Amerikan belgesidir. ABD, 22 maddelik bu antlaşmaya 1818 yılına kadar bağlı kaldı. Murat Bardakçı'nın bir yazısında ABD neden korsanlara karşı korunmak için Osmanlı ile anlaşma yaptığını şu şekilde anlatıyor: 'Yerli halk kendi halinde yaşar ama silâhlı güçler ve özellikle de denizciler, geçimlerini Akdeniz'de korsanlıkla sağlarlardı. İstanbul'un sıkı bir kontrol altında tuttuğu korsanların Osmanlı İmparatorluğu ile ticaret ve Türk denizlerinde dolaşma anlaşması yapmış olan memleketlerin bayrağını taşıyan gemilere saldırması yasak, diğer gemileri yağmalaması ise serbestti.'