Osmanlı döneminin 6 ünlü fotoğrafçısı

Osmanlı Dönemi'nin en önemli fotoğrafçılarından olan Vasilaki (Basile) Kargopulo 1826 yılında dünyaya geldi. Rum kökenli sanatçının bilinen ilk fotoğrafhanesi, 1850 yılında, Beyoğlu'nda, 311 numaralı yerde açtığı stüdyodur. Kargopulo 29 yıl sonra, 1879 yılında Tünel Meydanı'nda 4 numaralı yere taşındı. Sarayla ilişki kurmayı başaran sanatçı, Abdülaziz'in portresini çeker, şehzadeliği döneminde V. Murad'a fotoğraf dersleri verir. Objektif meraklıları için başlıca 20 fotoğraf terimi İsveç ve Norveç Kralı II. Oskar çalışmalarını 'Litteris et Artibus' Bilim ve Sanat Altın Madalyası'yla ödüllendirir. Bir altın madalya da Danimarka kralı 9. Christian'dan alır. Kargopulo'nun fotoğrafları çeşitli ülkelerde sergilere katılır, eserleri birçok ödüle layık görülür. 1813 yılında Londra'da dünyaya gelen İskoç asıllı James Robertson, 40 yıl Osmanlı Darphanesi'nde görev yaptı, aynı zamanda da çekiş olduğu İstanbul manzaraları ve Kırım Savaşı fotoğraflarıyla, kendisi fotoğraf tarihimizde önemli bir yer edindi. Osmanlı Darphanesi'nin yenilenmesi çerçevesinde, baş hakkak ve modelci olarak 1841 yılında İstanbul'a gelen Robertson zamanının en büyük gravür ustası olan William Wyon tarafından, İngiltere Kraliyet Darphanesi'nde yetiştirildi. Osmanlı'da 40 İngiliz Sterlini maaş alarak memurluğa başlayan sanatçı tarafından hazırlanan model ve kalıplara dayanılarak üretilen ilk yeni altın paralar, 17 Ocak 1843 tarihinde basılmıştır. Bu konudaki çalışmaları Sultan Abdülmecid tarafından kendisine bir 'İftihar Nişanı' verildi. Osmanlı kahramanları: Tulumbacılar İstanbul'da günlük yaşam ve şehir manzaralarıyla ilgili sulu boya resimler de yapan Robertson'un fotoğrafçılığa nasıl başladığı ve teknik bilgiye nereden öğrendiği henüz bilinmemektedir. Robertson'ın İstanbul'daki fotoğraf çalışmalarına ait bilinen en eski referans, 4 Temmuz 1853 tarihlidir. VII. Carlisle Kontu George William Fredick, Diary in Turkish and Greek Waters adlı eserinde, bu tarihte İstanbul'daki bazı mimari ve tarihi eserlerin fotoğrafını Robertson'dan satın aldığını anlatır. Osmanlı arşivinden tarihi Bursa fotoğrafları 1853-1855 yılları arasında Illustated London News'ta yayımlanan Kırım Savaşı ve İstanbul konulu birçok gravürün altyazısında ''James Robertson'un fotoğraflarından'' ibaresi bulunmaktadır. Robertson ve Felice Beato, 1857 yıllarında Kahire çevresinde de başarılı çekimler yaparlar. Onlar dönemin diğer fotoğrafçıları gibi sadece Antik Mısır Dönemi'nden kalma eserleri değil, İslam mimari eserleri konusunda da çalışmalar ortaya koymuşlardır. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Pascal Sebah, 1860'ların başında Beyoğlu 232 numaralı yerde, Fransız Elçiliği karşısında bir şube açtı. İlk stüdyo ise baskıların yapıldığı ve negatiflerin biriktirildiği bir atölye olarak kullanılıyordu. 1860'larda bir şube de Jardin de Fleurs'da (günümüzde Çiçek Pasajı'nın bulunduğu yer) açtı. Ancak bu şube 1870'deki büyük Beyoğlu yangınında tamamen yok oldu. Kahire'de Mısır Konsolosluğu bitişiğinde bir şubesi bulunan Pascal Sebah'ın hazırladığı bu katalogda Mısır, İstanbul, Bursa ve Atina'ya ait manzaralar ve mimari eserler, kıyafet ve halk tipleri ve stereograf görüntüler de vardı. Sanatçı Kahire'ye giderek fotoğrafçı Heyman ile ortak bir stüdyo çalıştırır. Pascal Sebah bu talihsiz olaydan beş yıl sonra 63 yaşında yaşama veda eder. Osmanlı'nın ilk kadın fotoğrafçısı Fotoğrafın Osmanlı ülkesine gelişiyle beraber bu sanata başlayan Abdullah Biraderler, dünya meşhurlarının fotoğraflarını çekerek tarihî bir rol ifa ettiler. Fotoğraf Osmanlı memleketine bulunduktan hemen sonra, 1842 senesinde geldi. İlk fotoğrafçılar İstanbul'da faaliyete başladı. Abdullah Biraderler bunların en meşhurlarındandır. Abdullah Biraderler'in soyu 1610'da Samatya'ya yerleşen Kayserili Aleksan'a dayanır. Dedeleri Asadur Hürmüzyan, Sultan I. Abdülhamid'in vekilharcı idi. 1854'te Kırım harbi esnasında Alman General Moltke, yanında getirdiği kimyager Rabach'a Bayezid'de bir fotoğraf atölyesi kurdurmuştu. Üç biraderden Viçen, burada rötuş ustası olarak çalıştı. Osmanlı'daki ilginç vakıflar Bu arada ihtidâ ederek, yani Müslüman olarak Abdullah adını aldı. Kardeşi Kevork, Venedik'te sanat tahsil etmişti. 1858'te diğer kardeş Hosep ile beraber bu stüdyoyu devraldılar. 1867'de bunu Nikola Andreomenos'a devredip Beyoğlu'nda bugünki Hachette Kitabevi karşısında Abdullah Birâderler veya Abdullah Frères adıyla meşhur dükkânlarını açtılar. Çektikleri fotoğraflar solmazlık ve dayanıklılıkları ile tanındı. 1879 senesinde ise Sultan II. Abdülhamid tarafından 'Sultan Fotoğrafçısı' unvanına layık görüldü. Portre fotoğrafçılığının yanı sıra mimari eserlerin ve doğal güzelliklerin de fotoğraflarını çeken sanatçı, 1883'te Beyoğlu 214 numarada bir şube açtı. İstanbul fotoğraflarından oluşan albümünün hediye edilmesi karşılığında, Karadağ Prensi Vukoviç kendisine 'Danilo' nişanı verir. Sultan Abdülhamid'in fotoğraf albümünde yer alan Kızılderililer Fotoğrafçılığı Abdullah Biraderler'in yanında öğrenen Bogos Tarkulyan (Fransızca söylemiyle Poul Tarkulyan) daha sonra açacağı stüdyosunda en az onlar kadar ünlenmiş 50 yıldan fazla işletmeyi başardığı ticarethanesinde birbirinden değerli sayısız eser bırakmış Ermeni asıllı bir fotoğrafçıdır. Kumkapı'da Haçik adlı bir balıkçının oğlu olarak dünyaya gelir. İlk stüdyosunu ne zaman açtığı bilinmese de en eski kayıt, 1882 yılına, Pangaltı'da Büyükdere Caddesi 30 numaralı yere işaret eder. Kendi adına açmış olduğu bu stüdyoyu daha sonra kapatarak, 1886 yılında 'Febüs' ismini koyacağı yeni stüdyosunu, Beyoğlu'nda 310 numaralı yerde açar. Sonraları yazışmalarında adının yanına, soyadı gibi Febüs yazar. Bir müddet sonra da herkes kendisine Febüs Efendi diye hitap eder. Tarkulyan 1897 yılında, Servet-i Fünun dergisine verdiği ilanda 'Hakikaten sanatkârane ve nefis fotoğraflar çektirmek isterseniz, Beyoğlu'nda Doğru Yolda olan Febüs Fotoğrafhanesine müracaat ediniz.'' diye yazar. Gerçekten de sanatçının çektiği fotoğraflardaki ustalık ve özen hemen göze çarpmaktadır. Kullandığı resimli fonların çeşitliliği ve bu fonların önündeki aksesuarların uyumu, hiç rastlantısal değildir. Böylesi bir fotoğrafhanenin uzun yıllar boyunca tercih edilmeme sebebini bu başarılı çalışmalara bağlamamak doğru olacaktır. Bu uzun ve verimli çalışma döneminde elimize ulaşan bazı fotoğraflardan, sanatçının Tarabya ve Sirkeci'de birer şube açtığı anlaşılmaktadır. Ayasofya'da kılınan ilk Cuma namazı Naciye Suman, 23 Nisan 1881'de Üsküp'te bir paşa kızı olarak dünyaya gelir. Babası, Salih Paşa'dır. 22 yaşına geldiğinde, o zamanlar yüzbaşı olan İsmail Hakkı Bey'le evlenir. Balkan Savaşı'nın sonuna gelindiğinde; Nusret, Fikret ve Nedret isminde üç çocuk dünyaya getirmiş, dördüncüsüne ise dokuz aylık hamiledir. Osmanlı, Balkan savaşlarında ağır yenilgi alarak yaklaşık 500 sene idaresinde tuttuğu Rumeli'deki toprakları kaybedince, aile için çileli bir dönem başlar. İsmail Hakkı Bey ve karnı burnundaki Naciye Hanım, her şeylerini bırakıp sadece kendilerini kurtararak, Anadolu'ya doğru göç edenler arasına katılır. Naciye Hanım çocuğunu oralarda doğurmak istemediği için, İsmail Hakkı Bey eşini ve çocuklarını alarak Viyana'ya sığınır. Dördüncü çocuk Macaristan sınırında, trende dünyaya gelir. İşte bu dokuz aylık zorunlu ikamet döneminde, zaten sanatın her dalına tutkun olan İsmail Hakkı Bey fotoğrafçılık sanatını öğrenmek şansını yakalamıştı. İstanbul'a geldiklerinde Beşiktaş Yıldız'daki Sait Paşa konağını tutarlar. İsmail Hakkı Bey ise Viyana'da kaldığı zaman zarfında fotoğrafçılığı öğrenir. Ailesinin yanına dönerken fotoğraf malzemelerini de beraberinde getirerek, konağın çatı katını adeta bir stüdyoya çevirir. Eskiden konaklarda çatı katlarının çamaşırlık olduğunu belirten Naciye Hanım'ın kızı Nedret Ekşigil, burada her yerin camla kaplı olduğunu, çekim esnasında ışığın, camlardaki perdelerle yönlendirildiğini söylüyor. İsmail Hakkı Bey'in fotoğraf merakı sayesinde, tüm aile fotoğrafçılığı kolayca benimser ve çatı katını keyifle vakit geçirdikleri bir alana dönüştürürler. Naciye Hanım'ın fotoğraf stüdyosu, beklenenden fazla rağbet görünce 1921 Yıldız'da bulunan konaktan Beyazıt'ta tramvay durağında bir apartmanın üç katına taşındı. Alttaki iki kat oturmaları için ayrıldı. Çatı katı ise yine fotoğrafhaneye dönüştürüldü; çatı tamamen kaldırılıp camlarla kaplandı. Sultan Abdülhamid'in fotoğraf albümünden Osmanlı'daki mahkumlar Burada da fotoğraf çalışmalarına ara verilmeden devam edildi. Naciye Hanım ayrıca asistanıyla dışarıya düğün çekimlerine de gitti. Naciye Hanım 23 Temmuz 1973'te vefat etti.

Osmanlı döneminin 6 ünlü fotoğrafçısı

KARGOPULO (1826-1886)