Osmanlı kalelerinin reisi: Dizdar

🔵 Tarihin önemli tanıklarından biri de kalelerdir. Nitekim kale aynı zamanda şehir demektir. Bu olmazsa olmaz yapıdan sadece İstanbul'da, ondan fazla bulunur. 🔵 Askeri mimarinin bir ürünü olan kale; sur, hisar, burç gibi eklemeleri içererek tarihe yön veren devletlerin önemli bir parçasını oluşturur. 🔵 Kalenin kelime manası, 'tırmanılması zor, çıkılamayan bir dağdan kopan büyük kaya parçası veya dağ gibi büyük bulut' anlamlarına gelir. 🔹 Osmanlı'nın yer altı savaşçıları: Lağımcılar 🔹 🔵 Kaleler genellikle ana yol, dağlar arası, boğaz, köprübaşı gibi stratejik yerlere inşa edilir. Bu büyük yapı, sürekli kalın bir duvar olan surlardan ve aralıklara konulan burçlardan oluşur. Duvarların üstü askerin yürüyüşünün kolay olması için düz şekildedir. 🔹 Dünya tarihinin en ilginç savaşı 🔹 🔵 Duvarlarla kaplı bazı kalelerin güvenliği sağlamak amacıyla sadece bir kapısının olduğu görülür. Yine kale güvenliği için duvar diplerine hendekler kazılır. 🔵 Kalenin kendi içinde de birçok bölümü bulunur. İç kale, dış kale, şehristan ve ahmedek adı verilen bu yerler, kalenin katmanlarını gösterir. 🔹 Osmanlı Devleti'nin kuruluş tarihi doğru mu? 🔹 🔵 İncelendiğinde her kalenin aynı tipte olmadığı görülür. Kaleler yapılış amacı ve konumunun getirdiği ihtiyaçlara göre farklı tiplerde inşa edilir. Bazı kalelerde iki veya üç dış duvar bulunurken bazılarında bir duvar olduğu görülür. 🔵 İç kale denilen alan, kentin en yüksek yerinde bulunur. Burada şehrin hükümdarı, beyi ve komutanını oturur. Burası aynı zamanda en son savunma mevkisidir. İç kale düşmedikçe kale ele geçirilmiş sayılmaz. İç kale içerisinde; yönetici sarayı, beylerin evleri, camiler, darphane, hapishane gibi yapılar bulunur. 🔹 Kazım Karabekir'in tarih-inceleme türündeki 10 kitabı 🔹 🔵 Her kalede yer almayan dış kale, büyük kalelerin yerleşim merkezinin bulunduğu alan olarak bilinir. Şehristan, kentin asıl bölümü, kalenin ortak alanıdır. Burada ticaret ve konut alanları, dini yapılar, kamuya ait binalar yer alır. 🔵 Tarihte ribat, han gibi yerlerin korunması için yapılan yüksek duvarlı yapılara da kale dendiği görülür. 🔹 Osmanlı orduları sefere nasıl çıkarlardı? 🔹 🔵 Osmanlı stratejik açıdan önemli olan bölgelere büyük kaleler inşa etmişti. Bu şekilde gerçekleşebilecek riskleri sıfıra indirgemeye çalışma Devlet-i Aliyye'nin elinde bulundurduğu en önemli bölgeler, Çanakkale ve İstanbul Boğazları idi. 🔵 İstanbul'un günümüzde manzarasıyla meşhur olan iki önemli yapısı Anadolu Hisarı ve Rumeli Hisarı, Boğaz'ın geçişini kontrol eden önemli mevkilerdi. 🔵 Bu iki Orta Çağ kalesi, farklı dönemlerde aynı amaçla, İstanbul'un fethi niyetiyle bir üs niteliğinde yapılır. Yıldırım Bayezid, Anadolu Hisarı'nı inşa ederken, Fatih Sultan Mehmed Rumeli Hisarı'nı inşa eder. 🔹 Osmanlı'ya başkaldıran ilk örgüt: Filik-i Eterya 🔹 🔵 İstanbul'un uzayıp giden kara surları, bugün dahi varlığını devam ettirir. Edirnekapı'da gözüken sur ve Topkapı Sarayı'nı çevreleyen bir başka sur ile tarihi şehri çepeçevre kuşattığı görülür. İstanbul'u koruyan bu surlar günümüze kadar ulaştığına şehir sakinleri şahitlik eder. 🔵 Osmanlı, yaptığı kaleler kadar fethettiği zorlu kaleler ile de adını tarihe yazdırır. Dünya tarihinin en uzun ikinci kuşatması olan Kandiye ile Girit kuşatmaları bu meşhur fetihlerin başında gelir. 🔹 Nabi Divanı'nda mimari değerlendirmeler 🔹 🔵 Osmanlı döneminde kalelerin hapishane olarak da kullanıldığı görülür. II. Osman'ın öldürülmesiyle meşhur olan Yedikule zindanları, esasında bir kalenin içinde yer alır. 🔵 Yine kale içerisinde tüccarların değerli eşyaları, paralar, barut depoları, cephaneler saklanır. Ankara, Bursa gibi şehirlerin kalelerinde görülen darphaneler, güvenlik alanı olduğu için kalelerde para basıldığını da gösterir. 🔹 Dört fıkıh mezhebiyle eğitim veren ilk İslam üniversitesi: Müstansıriyye 🔹 🔵 Adını sıkça duyuran, tarihin en merak edilen konularından olan, gizemi ve hikayesiyle çokça konuşulan kaleden bahsetmeden kale bahsini kapatmak olmaz. 🔵 Hala tam manasıyla çözülememiş hikayesiyle sarp bir tepede yer alan Alamut Kalesi, tarihin en korkunç isimlerinden olan Batıni lideri Hasan Sabbah'ın üs noktasıydı. 🔵 Haşhaşilerin lideri Sabbah, bu kaleyi karargahı yapar. Büyük Selçuklu Devleti'ne maddi ve manevi anlamda zarar veren bu örgüt, Sultan Melikşah döneminde bertaraf edilmek istenir. 🔵 Melikşah, büyük devlet adamı olan veziri Nizamülmülk ile birlikte kaleye asker sevk eder. Kale kuşatılır fakat başarı elde edilemez. 🔹 Tahtakale ismi nereden geliyor? 🔹 🔵 Alamut Kalesi, Sultan Muhammed Tapar, Sultan Sencer gibi büyük sultanlar tarafından kuşatılır fakat alınamaz. Kaleyi alabilen tek kişi 1256 yılında Moğol Hükümdarı Hülâgü Han olur. 🔵 Bu meşhur kale daha sonra, Safeviler zamanında siyasi suçlular için hapishane olarak kullanılır. Ulaşılması bugün dahi güç olan Alamut, günümüzde harabe bir vaziyettedir. 🔹 İsmet Özel'den altı çizili 100 cümle 🔹 🔵 Üç kıtaya yayılmış olan Devlet-i Aliyye'nin oluşturduğu taşra teşkilatı, derinliği ve nizamıyla günümüzde dahi örnek alınır. Bu sistem sayesinde merkeziyetçi bir yönetim tavrına sahip devletin en uç noktası bile sıkı kontrol halindedir. 🔵 Dizdarlar, Osmanlı'nın en önemli askerlerinin yetiştiği Kapıkulu ocaklarının yeniçeri, cebeci, sipahi gibi bölüklere mensup askerleri arasından seçilir. 🔵 Osmanlı defterlerindeki kayıtlardan anlaşıldığı üzere, ölüm harici sebeplerle sık dizdar değiştirilmez. Yaşlı ve tecrübeli kişiler arasından seçilen dizdarlar, bulundukları yerin kadısına, sancak beyine ve beylerbeyine karşı sorumludur. 🔹 Ahşaba nakşedilen ruh: Kündekâri 🔹 🔵 Toplum ile devlet arasındaki iletişimi gerçekleştiren kethüda, kale erleri ile surlarda bulunan kapıcılar, dizdara doğrudan bağlıdır. Kaleye getirilen cephaneler dizdara emanet edilir. 🔵 Doğrudan merkezden emirler alan kale reisine, bazen beylerbeyleri veya görevli paşalar da emir gönderir. Bu emirler; eşkıya ve asilerin yakalanması, yakalananların kaledeki hapishanede tutulması minvalindedir. 🔹 Filistin Osmanlı'dan nasıl koparıldı? 🔹 🔵 Kalede dizdara bağlı çok sayıda personel bulunur. Bu personeller; dizdarın yardımcısı kethüda, üst düzey asker olan bölükbaşı, kale imamı ile müezzin, kapıcı, topçu, terzi, demirci, marangoz ve hisar eridir. 🔵 Dizdarlar bu personellerin hepsinden sorumludur. Orta dereceli tımar sahibi olan kale reisinin, ömrünün sonuna kadar kalede yaşadığı görülür. 🔹 Edebiyatçıların kaleminden Ayasofya 🔹 🔵 Kale dizdarları, Osmanlı'nın taşra teşkilatının bozulduğu ve merkezi otoritesinin zayıfladığı XVIII. yüzyıldan itibaren önemini kaybettiler. XIX. yüzyıla gelindiğinde ise dizdarlığın askeri teşkilat içerisinden tamamen kalktığı görülür. 🔹 Sıkça karıştırılan kelimeler 🔹 🔵 Osmanlı merkezi otoritesinin önemli bir ayağı olan kale dizdarları, devletin kalede bulunan en önemli temsilcisileri idi. Dizdarlar, fedakarlıkları ve güvenilir olmalarıyla öne çıkan bir askeri sınıftı. 🔵 Ancak Osmanlı Devleti'nin sarayda yaşanan kadın sultanlar devri, iradesiz padişahlar, kaht-ı ricalin yaşanması ve devletin savaşlarda yorulması gibi pek çok etkenden ötürü askeriye de zayıfladı. Bu durumdan dizdarlar da haliyle nasibini aldı. 🔹 Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler 🔹

Osmanlı kalelerinin reisi: Dizdar

Kalenin yapısı