Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? Osmanlı mutfağından günümüze gelen yemekler

Sarayın mutfağı 1 günde 1.500 ile 3.000 kişiye yemek hazırlama kapasitesine sahipti. Sarayda yapılan bazı toplantılarda bu sayı artabiliyordu. Sarayın tüm yiyecekleri aynı yerde hazırlanıp pişiriliyor ve sonra sarayın çeşitli dairelerine götürülüyordu. Matbah-ı amire denilen saray mutfağı çeşitli bölümlerden oluşurdu. Yemeklerin pişirildiği bölümler dışında bir de tatlıcılar, pilavcılar, kebapçılar, hamurcular gibi bölümler vardı. Padişahın yemeğinin pişirildiği mekana ise 'Kuşhane' adı veriliyordu. Osmanlı saraylarında yemek odası ve yemek masaları yoktu. Yemekler; sarayda, konaklarda ve halkın yaşadığı evlerde yerde kurulan sofralarda yenirdi. Mutfakta, sadece padişaha hizmet eden kuşhanede yemekler hazır olduktan sonra kapalı sahanlar içinde siniye dizilirdi. Su ve ekmek dahil tüm yemekler ağızları kapatılarak mühürlenir, görevliler tarafından siniyle birlikte padişahın huzuruna götürülürdü. Padişaha giden yemekler tablalarla taşınırdı. Özellikle II. Abdülhamid döneminde yemekler tablalara konulduktan sonra örtülerle örtülürdü. Osmanlı'da sofra adabı nasıldı? Çeşnicibaşı, saraylarda yemekler padişaha ve sofraya gitmeden evvel tadına bakan kişiydi. Böyle bir meslek grubunun olma sebebi ise devlet büyüklerinin yemeklerine zehir katılma ihtimale karşı devlet büyüklerini korumaktı. Ayrıca yemeğin tuzunu, şekerini, baharatını kısacası tadını daha önceden deneyimlerdi. Ona göre de padişahın damak tadına göre yemek yaptırırdı. Padişah sofrasında, içine ilaç ya da zehir karıştırılabileceği için tuz bulunmazdı; meze türü soğuk giriş yemekleri de yoktu. Sultan en has ekmeği yerdi. Ekmeğe çok önem verilirdi. Osmanlı'nın az bilinen meslekleri Sofrada padişahların çoğu yalnızdı. Çoğu diyoruz çünkü kalabalık sofrada yemek yeme geleneği, Fatih Sultan Mehmet'in Fatih Kanunnamesi'ni çıkarmasından sonra Sultan Abdülaziz'e kadar kaldırıldı. Böylece Fatih'ten Sultan Abdülaziz'e kadar tüm padişahlar yemeklerini sofrada tek başına yedi. Osmanlı'da sohbetlerin vazgeçilmez geleneği: Helva 1433'te Edirne'yi ziyaret eden Burgonya Dükası'nın başçaşnigiri bir Osmanlı padişahının yemeğine şahit olup anlatan tek kişidir. Fatih'in babası Sultan II. Murad, Milano dükasının elçisi, bir Bosna prensi ve birkaç Eflak asilzadesiyle aynı sofrada: 'Hükümdar, yerine gelip oturmadan ortaya, 100 kadar büyük kalaylı sahan getirmişlerdi ve her birinde bir parça koyun ve pirinç vardı. Sonra hükümdar yerine oturdu ve oturduktan sonra ona yemek getirildi. Önüne ipek bir bez serildi. Ondan sonra sofra örtüsü yerine, önüne lâl renginde, daire biçiminde deriden bir örtü serdiler, çünkü âdet yalnızca böyle deri örtü üstünde yemesidir. Ardından ona iki büyük altın kaplı sahanda etler getirdiler ve bunlardan alır almaz, hizmetkârlar, yukarıda sözünü etmiş olduğum diğer sahanları getirdiler ve orada oturanlara ikram ettiler, yani her dört kişiye bir sahan düştü ve içinde duru pirinç ile bir koyun parçası vardı.' Birçok Osmanlı sultanının ava meraklı olduğu, özellikle Fatih Sultan Mehmed'in sık sık ava çıktığı rivayet edilir. Fatih, daha ziyade Beykoz ve çevresinde avlanmayı severdi. O dönemlerde Beykoz ve çevresinde, maalesef günümüze kadar gelememiş olan Biniş Kasırlarında avlandıktan sonra mola verir, hizmetkârlar da avlanan hayvanları pişirerek Sultan'a ikram ederlerdi. Bu dönemde av hayvanlarından bıldırcın, güvercin ve yaban ördekleri ile yapılan enfes yemekler sofraları süslerdi. Fatih Sultan Mehmet'in yanı sıra IV. Mehmet (Avcı Mehmet), Abdülmecid ve II. Abdülhamit'in ava son derece meraklı olduğunu biliyoruz. Bu padişahlar, av sonrasında, Biniş kasırlarından olan Ihlamur ve Aynalıkavak kasırlarını kullanılmışlardır. Tencereye koyduğunuz yağda soğanı pembeleştirin, ardından pirinci, tuzu, karabiberi, tarçını, üzümü ve bademi koyup sıcak su ilave edin. Pirincin suyunu çektirin, daha sonra nar ekşisi ve bal ilave edin. Diğer tarafta 2 kaşık tereyağında bıldırcınları parçalamadan ve derisini zedelemeden arkalı kızartıp fırın tepsisine koyun. İçlerine, yapmış olduğunuz pilavdan yeterince doldurup kürdanlarla ağızlarını birleştirin. Fırında veya tencerede 1 su bardağı sıcak su ilave edip bıldırcın yumuşayıncaya kadar pişirin. Üzerine ve yanına domates, nane ve soğan halkaları ile süsleyip servis yapın. Ön hazırlık olarak bademleri sıcak suda 2-3 dakika haşlayın. Kabuklarını soyup, bademleri dövün. 1 kahve fincanı pirinç ununu ve 1 çorba kaşığı nişastayı çok az süt ile ezip, topaksız hale getirin. Sütü tencereye aktarıp, bir tutam tuz ile kaynatın. Sıcak sütün bir kısmını (1 kahve fincanı kadar) bademlerin üzerine döküp bekletin. Kaynayan süte, ezilmiş pirinç unu ve nişasta karışımını sicim gibi akıtarak, karıştırmaya devam edin. Süt koyulaşmaya başladığında, toz ekeri ve bademli sütü ekleyin. Hindistan cevizini de katın. Keşkülün üzeri göz göz olana dek sürekli karıştırmaya devam edin. Ağır ateşte pişirin. Keşkülü ateşten aldıktan sonra kaselere pay edin. Antep fıstığı, ceviz, badem ile süsleyip servis yapın. İçerisindeki toz ve badem ve antep fıstığı ile beraber ağızda adeta kıvam alan Keşkül-ü Fukara tatlısı, sütlü tatlıların arasında en farklı olanıdır. Gerçek kıvamını tutturmak için manda ya da keçi sütüyle pişirilen bu tatlıyı evde kolayca hazırlayabilirsiniz. Şık sunumu ve lezzetiyle yedikçe yemek isteyeceğiniz aynı zaman da çok beğeneceğiniz piliç topkapı yemeği sizi geçmişe götürecek. Öncelikle pilav için pirinci ılık tuzlu suda 30 dakika dinlendirin. Daha sonra yıkayıp, suyunu iyice süzün. Zeytinyağını tavaya alıp, dolmalık fıstığı rengi dönene kadar kavurun. Soğan ekleyip pembeleşene dek kavurmaya devam edin. Pirinç ekleyip, 10 dakika kavurduktan sonra kuş üzümü, yenibahar, nane ve karabiber ilave edip tuzunu ayarlayın. Bir buçuk su bardağı suyu ekleyin ve önce harlı sonra kısık ateşte suyunu çekene kadar pişirin. Ocaktan alıp dinlenmeye bırakın. Ayrı bir yerde 1 adet açılmış tavuk budunu derisi dışarıda kalacak şekilde bir kasenin içine yerleştirin. Ortasına pilav koyup, kenarda kalan tavuk parçalarını ortada birleştirin. Ters çevirip fırın tepsisine alın. Kalan tavuk butlarını da aynı şekilde hazırlayın. 4 domates salçasını suda açıp üzerine zeytinyağı ile sıvı yağ ekleyin ve karıştırın. Tuz ve karabiber ekleyip, sosu tavukların üzerine gezdirin. Önceden ısıtılmış 200 derece fırında kızarana dek pişirin. Günümüzün en sevilen mezelerinden ve sıklıkla da Hatay yöresinde yapılan babagannuşun kökeni aslında Osmanlı'ya dayanıyor. Patlıcanları közleyip, kabuklarını temizleyin. Küp doğrayıp derin bir kaba alın. Üzerine kıyılmış sarımsak, süzme yoğurt ve tuzu ilave edip, çırpma teli ile karıştırın. Limon suyu ve tahini ekleyip, patlıcanı fazla ezmeden karıştırın. Servis tabağına alıp üzerine zeytinyağı gezdirin. Narla süsleyip servis yapın. Her yaştan insanların severek tükettiği çorbalar içinde tarifi en çok merak edilenlerden biri de düğün çorbası. Tel tel ayrılmış kuzu gerdan eti ve terbiye karışımının kullanıldığı, et suyuna hazırlanan besleyici bir çorbayı evde kalabalık misafirlerinize hazırlayabilirsiniz. Eti bir tencereye alıp yüksek ateşte mühürleyin. Daha sonra üzerine bütün soğan, defne yaprağı, karabiber ve suyu ilave edip et yumuşayana dek pişirin. Eti ve sebzeleri sudan alıp süzün. Süzdüğünüz çorba suyunu yeniden ocağa oturtun. İçine küçük parçalar halinde didiklediğiniz eti ekleyin. Çorbanın terbiyesi için yumurta sarısı, un ve limon suyunu birlikte çırpın. Çorbanın suyundan bir kepçe alıp üzerine ekleyin ve karıştırın. Azar azar ve karıştırarak tencereye ekleyin. 10 dakika pişirdikten sonra ocaktan alın. Üzeri için tereyağını eritip pul biber ekleyin ve altını kapatın. Çorbayı kaselere alın üzerine sos gezdirip servis yapın. Hakan helvası anlamına gelen ve Osmanlı mutfağından günümüze kadar ulaşan helva-i hakani, ilk kez Edirne'de yapılmıştır. Tencereye yağı alıp eritelim. Unu ve 1 su bardağı pirinç ununu ekleyip, ağır ateşte ve sürekli karıştırarak kavuralım. Üzerine 1 su bardağı nişastayı ilave edip hafifçe esmerleşip meyanesi gelene dek ve sürekli karıştırarak kavurmaya devam edelim. Sonra kaynar haldeki sütü ekleyerek, karıştırmaya ara vermeden helvanın sütü çekmesini sağlayalım. Toz şekeri ilave edip karıştıralım. Dövülmüş cevizi de ekleyip bir kez karıştırdıktan sonra, helvayı ateşten alalım. 15-20 dakika demlendirelim. Servis tabağına alıp arzuya göre üzerine gül suyunu gezdirelim. Servis yapalım. 15. ve 16. yüzyıl Osmanlı saray mutfağında önemli bir yere sahip olan kavun dolması, 1539 yılının Kasım ayının ikinci yarısında yapılan, Kanuni Sultan Süleyman'ın oğulları Şah Cihangir ve Beyazıt'ın sünnet düğünündeki çanak yağmasında sunulan ihtişamlı bir yemektir. Aynı zamanda Osmanlı mutfağında tatlı ve tuzlunun birlikte kullanıldığının da göstergesidir. Pirinci yıkayıp tuzlu suda haşlayın ve kenara alın. Tereyağını eritip piyazlık doğradığınız soğanı pembeleştirin. Kıymayı ekleyin. Birkaç dakika kavurduktan sonra kalan malzemeleri de ilave edin ve 5 dakika birlikte kavurun. Haşlanmış pirinci karışıma katıp 2-3 dakika çevirin. Kavunların üst kısımlarını çıkartıp içlerini bir kaşık yardımı ile çok ince olmayacak şekilde boşaltın. İç harcı kavunlara paylaştın. Önceden ısıtılmış 200 derece fırında 15 dakika pişirin. Bir tavaya tereyağını koyup kavunların içinden çıkan parçaları soteleyin. Maydanoz ve pul biber ekleyin. Hazırladığınız kavunlu karışımı dolmaların yanına koyarak servis yapın. Osmanlı Saray mutfağının en leziz ve doyurucu tariflerinden biri olan badem çorbası, sevilen ve en bilinen tatlarından biridir. Öncelikle 2 su bardağı sütü kaynatın. Kaynayan süte, 4 su bardağı suyu ilave edin. Tekrar kaynatıp, önce irmik, sonra bademi ekleyin. Tuz ve karabiberi katın. 20 dakika daha kaynatıp, servis yapın. Şerbetler yüzyıllardır Türk mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Hem vücuda şifa hem de leziz olan enfes şerbetleri Ramazan'da kolayca hazırlayarak iftar ve sahur sofralarında ikram edebilirsiniz. Kokusu ve lezzetiyle damaklara şenlik, sofraya enfes bir koku saçan bu şerbeti iftar sofranıza mutlaka konuk edin. Gülün beyaz, gelinciğin siyah dip kısımlarını kesin. İyice yıkadıktan sonra süzün ve kavanoza doldurun. Üzerine su ve limon tuzu koyun. Kapağını kapatıp, 15 gün boyunca güneş gören bir yerde bu şekilde bekletin. Kullanılacağı zaman 1 su bardağı suya, bir buçuk çorba kaşığı toz şeker katıp, karıştırın. Üzerine istediğiniz oranda gül şerbeti katın ve buz koyarak, servis yapın. Acem pilavı, başlangıçta biraz karışık gibi görünse de lezzetine doyamayacaksınız. Üzerine eklenen kavrulmuş et ve çam fıstıklarıyla adeta bir şaheser oluşturan Acem pilavı bir yiyenin mutlaka tadı damağında kalıyor. Öncelikle pirinci tuzlu ılık suda 15 dakika bekletin ve süzün. Bol suyla yıkadıktan sonra süzülmesi için bir kenara alın. 2 çorba kaşığı tereyağını eritin ve kıyılmış soğanı kavurun. Et suyunu ilave edin ve kaynayınca tuzunu ayarlayın ve pirinci katın. Tencerenin ağzı kapalı olarak, kaynayana dek harlı sonra kısık ateşte suyunu çekene kadar pişirin. Diğer taraftan eti 1 çorba kaşığı tereyağında kavurun. Dikey doğranmış havuç, badem ve antep fıstığını ayrı ayrı tavalarda 1 'er tatlı kaşığı tereyağında kavurun. Servis tabağına önce pilavı alın, üzerine sırasıyla et, havuç, badem ve antep fıstığını yerleştirin. Sıcak olarak servis yapın. Hünkar beğendi, eski Osmanlı lezzetlerinden olan hünkar beğendi günümüze kadar sofralarımıza ulaşan bir yemektir. Saray lezzeti olarak geçen patlıcan yemeklerini sevenler için vazgeçilmez bir lezzet olan hünkar beğendinin yapımı oldukça kolaydır. Öncelikle, 1 çorba kaşığı yağda, küçük doğranmış soğan ve kuşbaşı kuzu etini kavurun. Domatesleri ilave ederek biraz daha kavurun. Tuz ve karabiber ekleyin. 3 su bardağı su ilavesi ile kaynamaya bırakın. Suyunu çekince altını kapatın. Patlıcanları közleyip, kabuğunu soyun ve robottan geçirin. Kalan yağda unu hafifçe kavurun. İçine patlıcan ve süt ilave ederek, tuzunu ekleyin. Kıvamlı bir hal alana kadar pişirip, kaşar peyniri ekleyerek karıştırın. Servis tabağının ortasına ilk olarak patlıcanlı karışımı koyun. Kenarlarına da et ekleyin. İnce kıyılmış maydanozla ve dereotuyla süsleyerek servis yapın. Ramazan halkası, hafif tatlı hafif tuzlu tadıyla çay saatlerinizi lezzetlendirecek uzun süre dayanıklı bir tariftir. Sadece Ramazan ayında değil, dilediğiniz zaman da bu güzelliği hep yapmak isteyeceksiniz. İçerisindeki mahlebin ferahlığı, eritilmiş tereyağı ve yoğurt sayesinde kazandığı kıvamı ile yiyen herkesin damağında iz bırakacak. Karıştırma kabının içerisine eritilmiş tereyağı, sıvı yağ, mahlep, şeker, sirke, yoğurt ve yumurtayı aktarıp güzelce karıştırın. Ardından kabartma tozu ve unu eleyerek ilave edin. Son olarak tuzu da ekleyerek ele yapışmayan kıvamda bir hamur elde edene kadar yoğurun. Hazırladığınız hamurdan küçük parçalar alın. Tezgahın üzerinde, elinizle yuvarlayarak silindir bir rulo şekline getirin. Ardından her iki ucunu birleştirin. Yağlı kağıt serili fırın tepsisine hazırlanan halkaları yerleştirip, 180 derece fırına hafifi rengi değişene kadar pişirin. Oda sıcaklığında soğuyana kadar bekledikten sonra servis edebilirsiniz. Osmanlı döneminde Ramazan ayına özel birbirinden enfes şerbetler hem iftarda hem de sahurda sofralarda yerini alırdı. Siz de evde kendi ellerinizle içince midenizi rahatlatacak, iftarda ya da iftar sonrasında rahatlıkla tüketebileceğiniz nefis bir şerbet yapabilirsiniz. Misler gibi kokusu ve enfes lezzetleriyle Ramazan şerbetini çok seveceksiniz. 1'er su bardağı portakal suyu, vişne suyu ve ahududu suyunu karıştırın. 1 adet çubuk tarçın ve 3 adet karanfil ekleyip, yarım saat kaynatın. Bu işlem bittikten sonra şerbeti buzdolabında 3-4 saat bekletip servis yapın. Günümüze sabuniye olarak ulaşan ancak helva-i sabuni, sabuni helvası, sabune gibi farklı isimleriyle eski Osmanlı'da popüler olan bu tatlı, o dönemde hem evlerde pişirilir ve severek tüketilirdi. Bademleri küçük bir kaba alıp, üzerini geçecek kadar su koyun. Ocağa oturtup kaynamaya başladıktan 5 dakika sonra ateşten alın. Süzün ve soğuduktan sonra kabuklarını soyun. İçinden 10 adedini kenara ayırıp kalan kısmını robottan geçirin ya da bıçakla incecik kıyın. Tereyağını eritin. Nişastayı 2 su bardağı suda açın. Üzerine balı ya da toz şekeri katıp, karıştırın. Daha sonra bir tencereye boşaltıp, çok kısık ateşte tahta kaşıkla sürekli karıştırarak kavurun. Helvayı karıştırmak iyice zorlaşınca, üzerine eritilmiş tereyağını azar azar ekleyin. Daha sonra bademi katın ve karıştırmaya devam edin. Helva iyice sakız kıvamına gelince ocaktan alın. Arzunuza göre kaşıkla şekillendirin ya da düz bir tepsiye yayıp, üzerini düzelttikten sonra dilimleyin. Kenara ayırdığınız bademleri üzerine koyarak servis yapın. . Yapımı kolay olan ve iç harcı ile damakları şenlendirecek nemse böreği tadıyla kalabalık sofraların vazgeçilmezidir. Hamur malzemelerini derin bir kabın içerisine alıp, güzelce yoğurun. Ardından üzerini bezle örtüp 20 dakika dinlendirin. Dinlenen hamuru un serpilmiş tezgaha alıp merdaneyle yufkadan biraz daha kalın açın. Su bardağı ağzıyla veya çember kalıpla kesip yuvarlak hamurlar hazırlayın. Daha sonra yumurtanın akıyla sarısını ayırın. İç harcı hazırlayabilirsiniz. Peyniri ufalayın, maydanozu ince kıyın ve yumurta akıyla karıştırıp, hamurların ortasına paylaştırın. İkiye katlayıp yarım ay şeklinde kapatın ve kenarlarını parmak uçlarınızla bastırarak yapıştırın. Hazırlanan börekleri yağlı kağıt serili tepsiye dizip, üzerine yumurtanın sarısını sürün. 180 derece fırında kızarana kadar pişirin. Pişen börekleri sıcak sıcak servis edebilirsiniz. Osmanlı mutfağına ait yemeklerin genellikle iç malzemeleri zengin aynı zamanda birbiriyle uyumsuz olan besinlerin buluşması ile oluşan enfes tariflerle bilinir. Osmanlı zamanında II. Mahmut'un en sevdiği yemek olarak bilinen ve adına bu yüzden Mahmudiye denmiştir. Tavuğu bol suyla biraz tuz ekleyerek haşlayın. Ardından suyu bir kenara ayırın. Tavuk etlerini kemikten ayırın. Geniş bir tencereye yağı alın ve tavukları hafif kızarana kadar çevirin. Daha sonra küp küp doğranmış soğanları içerisine ilave edin. Bademleri 10 dakika ılık suda beklettikten sonra kabuklarını soyun ve tencereye ekleyin. Hafif pembeleştikten sonra üzerine bal, üzüm, kuru kayısı, tarçın, tuz, 1 limonun suyu ve yarım litre tavuk suyunu ekleyin. Tencerenin kapağını kapatarak 30 dakika kadar pişirin. Pişen yemeğin üzerine ince kıyılmış maydanoz ve dereotu serperek servis edin. Osmanlı saray mutfağının özel reçetelerinden biri olan zerde, o dönemlerde özel günlerde, kutlamalarda ya da düğünlerde pişirilen bir tariftir. 15. yüzyıldan itibaren Osmanlılar döneminde kendini gösteren zerde tatlısına asıl rengini veren besin safran ve zerdeçaldır. Pirinci 15 dakika ılık suda ıslatıp, bol suda yıkayın. Bir tencerede iki buçuk su bardağı su ile birlikte kısık ateşte haşlayın. Yağ, toz şeker ve 2 çay kaşığı safranı ekleyip, kaynatın. 3 çorba kaşığı nişastayı çok az su ile ezip, yarım paket vanilin ile birlikte bu karışıma ilave edin. Hafif koyulaşınca ateşten alın. Kaselere paylaştırın. Buzdolabında soğuttuktan sonra üzerini dolmalık fıstık ve kuş üzümü ile süsleyip, servis yapın. Osmanlı döneminde padişahların gözdesi hatta bir hanedan geleneği olan 'Yumurta-yı Hümayun', Fatih Sultan Mehmed'in de en sevdiği yemekler arasındadır. Geniş bir tava içerisine yağları alın ve kızdırın. Daha sonra piyazlık doğranmış soğanları içerisine ekleyin ve kavurun. Ardından esmer şekeri de ekleyerek karamelize olana kadar ara ara karıştırarak kısık ateşte pişirin. Baharatları da ilave edin ve güzelce karıştırın. Çemensiz pastırmaları soğanlarla beraber 1 dakika boyunca karıştırın. Soğanlı karışıma yumurtaları eklemek için 4 adet çukur açın. Boşluklara yumurtaları dağıtmadan kırdıktan sonra kısık ateşte pişirin. Yumurtalar piştikten sonra servis edebilirsiniz. Osmanlı mutfağının ana yemeklerde en alışık olduğu lezzetlerden tencere yemeği mutancana, kuzu etinden yapılıyor. İçinde mürdüm eriği, üzüm, incir gibi meyvelerin de olduğu lezzeti denemenizi tavsiye ederiz. Bademleri sıcak suda 5 dakika kaynatın. Kabuklarını soyup kenara alın. 2 çorba kaşığı tereyağını bir tencereye alıp eritin. Üzerine eti ilave edin. Suyunu salıp yeniden çekinceye kadar kavurun. Arpacık soğanları ekleyip 2-3 dakika daha kavurun. Un serperek 1-2 dakika daha kavurmaya devam edin. Daha sonra suyu katın. Etler yumuşamaya başlayınca üzüm, dörde bölünmüş kayısı, bal ve tuzu ilave edin. 5 dakika pişirdikten sonra tencereye bademleri ekleyin. Kapağı kapalı olarak kısık ateşte etler iyice yumuşayana dek pişirip, servis tabağına alın. İncirleri altıya bölün. 1 çorba kaşığı tereyağını küçük bir tavaya alın. Üzerine inciri ekleyip birkaç dakika sote edin. İncirleri de lezzet vermesi için yemeğin üzerine ekleyerek servis yapın.

Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? Osmanlı mutfağından günümüze gelen yemekler

SARAYI DOYURAN MUTFAK: MATBAH-I AMİRE