Osmanlı tarih yazıcılığında çığır açan Kemalpaşazade

Kısaca hayatı 📌Çok yönlü bir şahsiyete sahip olan Kemalpaşazade Osmanlı şeyhülislâmı ve tarihçisiydiç. Asıl ismi Şemseddin Ahmed olmasına rağmen büyük babasına nispetle Kemalpaşazade olarak anıldı. 📌1469'da dünyaya gelen Şemseddin Ahmed, bazı kaynaklarda Tokat'ta bazı kaynaklarda Edirne'de doğduğu kaydedildi. Amasyalı olduğu da ileri sürülüyordu. Osmanlı tarihçiliği hakkında bilinmesi gereken 22 detay 📌16. yüzyılın önemli ilim ve kültür adamlarından bir olan Kemalpaşazade, imparatorluğun en şaşaalı dönemlerinde yaptığı hizmetler sayesinde yüzyılları aşıp günümüze kadar ulaşan bir üne sahip oldu. Osmanlı'nın ilk vakanüvisi Naima Efendi kimdir? 📌Şemseddin Ahmed'in dedesi, Fatih döneminde devlet hizmetinde vezirliğe kadar yükselen Kemaleddin Ahmed Efendi, babası ise II. Beyazıt döneminde Amasya merkez muhafızlığı ve Tokat sancakbeyliği yapmış olan Şücaüddin Süleyman Bey'di. 📌Annesi ise İran'dan gelip Tokat'a yerleşen Fâtih Sultan Mehmed dönemi kazaskerlerinden Küpelioğlu Muhyiddin Mehmed'in kızıydı. Osmanlı Devleti'nin son vakanüvisi: Abdurrahman Şeref Bey 📌Köklü bir aileden gelen, Amasya ulemasından Arap dili ve edebiyatı, mantık ve Farsça öğrenimi gören Kemalpaşazade önce askerî sınıfa girdi ve altı bölük sipahisi olarak II. Bayezid'in seferlerine katıldı. 📌Bu seferde Vezir Çandarlı Halil Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa'nın yanındaydı. Edebiyatımızdaki en ünlü tezkireler 📌Kemalpaşazade'nin İstanbul'daki ilk serüveni 1524'te başladı. Bu eşsiz şehire gelerek Fâtih Medresesi'nde ders verme görevini sürdürdü. 📌Hayatı boyunca birçok devlet hizmetinde bulundu. Bu hizmetlerden en önemlisi şeyhülislamlıktı.Sonrasında Zenbilli Ali Efendi'nin yerine Mayıs 1526 şeyhülislâmlığa getirildi. Şeyhülislamlığının yanında yazdığı tarih kitabı, ilmi alanda kendisine büyük bir şöhret kazandırdı. Peki, Kemalpaşazade Osmanlı tarihçiliğine ne tür katkılarda bulundu? 📌II. Bayezid'in emriyle Türkçe bir tarih kaleme alan ve daha sonra devam ederek, eserini ilk on padişahın anlatıldığı 10 ciltlik bir tarih hâline getiren Şeyhülislâm Kemalpaşazade'nin eseri Osmanlı tarihçiliğinde bir dönüm noktasıydı. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız 📌II. Bayezid, İdrîs-i Bitlisî'ye Farsça bir Osmanlı tarihi yazma görevini verirken Kemalpaşazade'den de herkesin anlayabileceği Türkçe bir tarih yazmasını istedi. Şeyhülislama 30.000 akçe ihsan etti. 📌Kemalpaşazade tarihiyle ilk dönem Osmanlı tarihçiliği en önemli eserini verdi. Kemalpaşazade, daha önce yazılmış tarihlerde olduğu gibi tarihi birbiriyle ilgisi olmayan olaylar dizisi şeklinde değil, birbirine bağlı bir hadiseler zinciri olarak ele aldı. 📌Kemalpaşazade, kaynaklarını aynen aktarmadı, bilgileri karıştırarak sentez etmek onun en iyi yöntemiydi. Ünlü tarihçi doğru olmayan bilgilere yer vermekten kaçındı. 📌Bir hânedan tarihi yazmakla görevlendirilmiş olduğu halde yer yer olayları eleştirmekten çekinmemişti, bu da eseri özgün kılan ve diğer ayırt eden önemli bir özelliğiydi. 📌Kemalpaşazade'nin tarihçiliğinde belirtilmesi gereken bir başka nokta Türklük anlayışıydı. Dönemde Türk kelimesinin ifade ettiği olumsuz yaygın anlamdan ziyade eserinde 'kaba Türk, Etrâk-i bî-idrak' gibi nitelemelere yer vermemişti. 📌Ayrıca Türk ile Türkmen'i birbirinden ayırmakta, Osmanlıları Türk, Akkoyunluları Türkmen saymakta, Moğolları ise 'hilâf-ı cins' kabul etmekteydi. 📌Bir konuyu anlatırken onun meydana gelmesine sebep olan önceki hadiselerin de üzerinde durdu. İbn Kemal'in eseri Osman Gazi'den Mohaç Seferi dönüşüne kadar olan süreyi kaleme aldı. Her padişaha bir defter, yani bir cilt ayırdı. 📌Eser verdiği hemen her ilim dalında karmaşık konuları cesaretle tartıştı. Kemalpaşazade alanındaki en itibarli bilgili alimleri dahi, belli mantık çerçevesinde tenkit etmeyi başarırdı. Günümüzde esere nereden ulaşabiliriz? 📌Kemal Paşazâde'nin on defterden oluşan eserinin tamamı bugün mevcut değildir. Mevcut nüshalar da genellikle 17. Yüzyıldan bu yana yapılmış istinsahlardı. İstinsah: Bir yazıya, yapıta bakarak örneğini elle çıkarma, aynısını yazma, kopya etme. 📌Tevârîh-i Âl-i Osmân'ın İstanbul kütüphaneleri dışında Avrupa ve Mısır'daki nüshalarının en önemlisi Paris Bibliothèque Nationale'de kayıtlı olanıydı. 📌Diğer Osmanlı tarihlerindeki gibi Kemalpaşazade'nin eseri de siyasi ağırlıklıydı. Teşkilat ve kültür tarihine ait pek çok içerik kitapta yer aldı. Olaylar kronolojik sırayla anlatıldı. 📌Bayezid'in emri gereği Türkçe yazan, Kemalpaşazade yine de Arapça ve Farsça'nın etkisinden de kurtulamadı. Eserlerinde Türkçe kelimelere geniş yer vermesine rağmen etki oldukça hissediliyordu. 📌Eserde seciye yani düz yazıdaki kafiyeye dikkat edildiği için edebi mahiyeti de yüksekti. 📌Kitapta Osmanlı'nın hızlı gelişimi üzerinde de duruldu. Ona göre Osmanlılar Sâmânîler, Gazneliler, Selçuklular ve Hârizmliler gibi metbûlarına karşı isyan etmemiştir ve Osmanlı Devleti'nde herkes kanun ve nizamlara uymuştu. Devletin sürekliliğini sağlayan unsurlar para ve askerdi, Anadolu'nun zenginliği de Osmanlı'yı büyük katkı sağlıyordu. 📌Aristokrat zümreye yer verilmeyen Osmanlı düzeninde yöneticiler genellikle devşirme sınıfından yetiştirilmişti. Böylece daha eşit ve adaletli bir düzen sağlayanabiliyordu. 📌İkinci Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde yaşayan ve üç hükümdarın da saygısını ve sevgisini kazanan Kemalpaşazade çok yönlü bir şahsiyetti. Bir diğer önemli yönü de edebi şahsiyetiydi. 'Dil açılmaz dîde giryân olmasa 📌Değişik konularda pek çok eser vermiş olan şeyhülislam nesir türünün yanında nazım alanında da kalem oynattı. 📌Fakat tezkireler (biyografi) onun edebi kişiliğinden ziyade ilmi yönü üzerinde durdu. Bunun sebebi de bir alim ve şeyhülislam kimliğinin bulunmasıydı. Bu kişiliği sanatçı ve şair kişiliğini arka plana atmıştı. 'Mansıbda bir olsa dahi ger âlim ü câhil, 📌Bu sebeple şiirlerinde lirik motifler yerine dini ve hikemi unsurlar yaygındı. O, şiiri hikmetli bir söz olarak görmüş ve şiirin bir fayda sağlamasını istemişti. 📌Aşka ve hikemî konulara daha çok önem verdi, tasavvufî yorumdan uzak beyitler üzerinde yoğunlaştı. 'Duyup savt-i ilâhîden sehergâh 📌En önemli özelliklerinden biri de günlük hayata ve devrine ışık tutan unsurlara beyitlerinde yer vermesiydi. Dili sade ve ifade yapısı sağlamdı. Atasözü ve deyimleri de sıklıkla kullanması, Necati Bey gibi ünlü şairlerin etkisi altında kaldığını gösteriyordu. 📌Kemalpaşazade, başta Tevârîh-i Âl-i Osmân'ı olmak üzere eserlerini kaleme alırken edebiyatçı ve şair kimliğinin birikiminden yararlanmaktan geri durmadı. Hayatı boyunca kendisine ilme adayan bu şahsiyet, Osmanlı'nın unutulmaz isimlerindendi.

Osmanlı tarih yazıcılığında çığır açan Kemalpaşazade

OSMANLI TARİH YAZICILIĞINDA ÇIĞIR AÇAN KEMALPAŞAZADE