Osmanlı'da çarşılar

📌 Haram işlememek, sabırlı olmak, yalan söylememek, kanaatkar olmak, edep ve haya sahibi olmak Osmanlı sosyal hayatının merkezi olan çarşıların ilk kurallarıydı. 📌 Bunlar bir babanın evladına nasihatleri değil, Ahilikte ustanın kalfasına ve çırağına verdiği nasihatler, hayatına uydurmasını istediği hakikatlerdi. İSLAM UYGARLIĞINDA TİCARET NASIL YAPILIRDI? 📌 Osmanlı'da ticaretin ve sosyal hayatın merkezi olan çarşılar, İslami değerler ve ögeler ile çevrili olan, Hak Teala'nın adı ile anılan yerlerdi. 📌 Aynı dönemde Avrupa'da ticaret ise kilisenin aksine gelişen bir uğraştı. Kilise öğretilerine göre ticaret, insanı Tanrı'dan uzaklaştırıyordu. Bu da ticaretin kilisenin elinde olmasını sağlıyordu. 📌 Böylece kiliseden gizli gerçekleştirilen ticari faaliyetler Avrupa'da kurallara dayanmayan, kaotik ve ahlaksız bir ticaret anlayışının oluşmasına sebep olmuştu. 📌 Orta Çağ'da kilise dışında ticaret yapmak mümkün değildi. Kıtanın ilk tüccarları, Müslüman gemilerinin yağmalanması ve ele geçirilen malların satılması ile ortaya çıkmıştı. BATI'NIN KARANLIK YÜZÜ 📌 İnsanlığın geri çekildiği, hakikatin gizlendiği, sadece madde üzerine inşa edilen bu ticaret, zamanla Rönesans ve Reform hareketlerini tetikledi. 📌 Dünyevi kazancı merkeze alan bu gerçeklik 20. yüzyıl ile beraber her öznenin nesneleştiği, kazancın ana düşünce olduğu, paranın kalplere hükmettiği bir kara düzene dönüştü. 📌 Bizler için rahmet vesilesi olan Resul-i Ekrem'in (SAV) önderliğinde gelişen İslam medeniyeti ise ticari hususlarda dünyevi esasları merkeze almadı. Her türlü aşırılıktan uzak bir ticaret anlayışı benimsendi. 📌 Teşvik edilen ticaret, meşru ölçüler içerisinde, helal-haram dengesi gözetilerek yapıldığında bir ibadet olarak algılandı ve kazanılan maldan vermek büyük bir fazilet olarak anlatıldı. MEDENİYETİN DAYANDIĞI TEMEL UNSUR: AHLAK 📌 İslam toplumunun mekanları üç alandan meydana gelir. Bunlar: cami, medrese, imarethane benzeri yapılar, çarşılar ve özel yaşam biçimi olan mahalleler... 📌 Resulullah (SAV), hicretin ardından evvela mescit etti. Ardından Müslümanlar için ticaretin merkezi olacak bir çarşı inşa edilmesini istedi. 📌 Halkın ihtiyacını her daim kendisinden önce gören ve bu anlayışa paralel olarak bir esnaf ahlakı inşa eden Ahilik, Osmanlı çarşısının temelini oluştururdu. 📌 Osmanlı çarşısı emsallerine nazaran güvenin, ahlakın, kalitenin merkeziydi. Öyle ki bir dönemler Kapalıçarşı dünya ticaretine yön veren bir mevkideydi. 15 MADDEDE DÜNYANIN EN BÜYÜK ÇARŞISI: KAPALIÇARŞI 📌 Osmanlı'da ticaretin merkezi olan çarşılar; İslam ticaret hukuku ile çevrelenmiş, edep, adap ve erkan ile bezenmiş bir değerler manzumesinin yansımasıydı. 📌 'Orta sandığı' gibi esnafların birbirlerini desteklediği, zor durumda kalana yardımcı oldukları uygulamalar Osmanlı ticaret ahlakının temelini teşkil etmişti. 📌 Osmanlı çarşısı içinde Müslüman ve gayrimüslim esnafların arasında belli farklar mevcuttu. Müslümanlar daha çok günlük satış üzerine durarak kardan ziyade gönüller almayı hedef edinirlerdi. 📌 Bu hususlar özellikle Osmanlı'yı ziyarete gelen yabancılar üzerinde ciddi etkiler bırakmıştı. Theophile Deyrolle seyahatnamesinde Müslüman esnafı ticarette ciddi ve vakur, gayrimüslimleri ise müşteriyi zorla dükkanına çeken esnaflar olarak zikretmişti. SEYAHATNAME'DE ADI GEÇEN BAHARATLAR 📌 Osmanlı çarşı düzeni ne kadar uzaklaşsak da çok uzakta değil. Zira günümüzde hala bazı çarşılar esnafın duasıyla açılıyor, bazı uygulamalar sürüyor. 📌 İnsanı sadece tüketme eylemi üzerinden değerlendiren modern döneme karşı Osmanlı çarşısı, ticareti ve fütüvvet ahlakını bir kez daha tüm gerçekliğiyle muhataplarına hatırlatıyor.