Osmanlı'da hayata gelişin eşlikçileri: Ebeler

🔸 Osmanlı'da genellikle tıp eğitimi almadan doğum yaptıran, bilgili ve deneyimli kişilere 'ebe' denir. Kimi zaman ebe anne, ebe nine olarak da adlandırılan bu kişiler gebeliğin sonlandırılmasında, kısırlığın tedavi edilmesinde, çaresiz bir hastalığa karşı ilaç hazırlamada rol oynamışlardır. 🔸 Aynı zamanda ebeler, doğum yapan kadını psikolojik yönden rahatlatmaya çalışan ve doğumun kolay olmasını sağlayan yardımcı kadınlardır. (X) Tıp tarihinde çığır açan bir Anadolu hekimi 🔸 Osmanlı döneminde ebelerin, saray, kibar ve halk ebeleri olarak üç sınıfa ayrıldığı görülür. 🔸 Saray ebeleri, tecrübesi ve yeteneğiyle özel olarak seçilirler. Başarılı olmaları padişahların neslini doğrudan etkilediği için oldukça değer görürler; özel köşkleri, hizmetçileri bile bulunur. 🔸 Kibar ebeliği, saray dışındaki önemli şahısların, varlıklı ailelerin doğumlarında bulunan ve bu şekilde şöhretini arttıran, ebeliğin ötesinde çocukların yetiştirmesine de katkı sağlayan kişilerdir. 🔸 Halk ebeleri, çoğunlukla köy ve mahallelerde tecrübesine, maharetine güvenilen yaşlı, sıcakkanlı, sevimli kimselerdir. Yaygınlıkla yaşça olgun olması nedeniyle toplumda 'karnı burnunda olursa gebedir, burnu karnında olursa ebedir' deyimi kullanılır ve bu deyiş ebelerin tipolojisini yansıtır. 🔸 Halk ebelerinin işleri sadece doğum olayının gerçekleşmesiyle sonlanmaz, sonrasında lohusanın ve çocuğun hizmetini görürler, çocuğun banyosunu yaptırıp bezlerini bile yıkarlar. 🔸 Halk ebelerinin doğum dışında halk hekimliği yaptığı da bilinir. Çocuğu olmayanlara tavsiye verir, onlara bazı bitkisel karışımlar hazırlar. (X) Ölüleriyle yaşayan medeniyet: Osmanlı 🔸 Osmanlı gerileme döneminde birçok meslek grubunda görülen yozlaşma ebelik mesleğinde de görülür. Doğru olmayan uygulamaların mesleğe hakim olması, ebelikte yeni arayışları kaçınılmaz kılar. 🔸 Batılılaşma çalışmalarının bir yansıması olarak teknik bilgi ve teknolojinin yaygınlaşmasıyla ebeliğin kutsallığını yitirmeye başladığı görülür. 🔸 Tanzimat Fermanı'yla devletin yeniden yapılandırılması kapsamında yaşanan gelişmelerden biri de sağlık alanında olur. Askeri kesimlerin sağlık alanındaki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan Askeri Mekteb-i Tıbbiye, özellikle Batı tıp kitaplarının tercümelerinin okutulduğu, Batılı hekimlerin çalıştığı, Avrupai tıp tekniklerinin uygulandığı kurumlardandır. 🔸 Bir zamanlar halk katında itibarlı bir meslek olan ebelik, devletin nüfus politikalarının yürütülmesinde ve bununla oluşturulan toplumsal büyüklüğe ulaşmada önemli bir araç olmuştur. (X) İbn-i Sina'nın sağlık için verdiği öğütler 🔸 Ebelik eğitimine dair ilk adım Galatasaray semtinde Tıbbiye-i Aliyye-i Şahane'nin açılmasıyla gerçekleşir. Bu kurumda hem ebeler hem de tıp talebeleri için iki kürsü kurulur. Böylece ebelerin bir eğitime ve sınava tabi tutularak bu görevi yapmaları sağlanır. 🔸 1842 yılında yayınlanan bir fermanda ebelerin eğitimden geçmeleri gerektiği ve ebelik belgesine sahip olmayanların mesleklerini yapamayacakları bildirilir. 🔸 Ebelere eğitim vermek amacıyla ilk kurs 1843 yılında açılır. Yurt dışından getirilen 2 kadın ebe kadınlara eğitim verir. Fakat katılımın yeterli olmaması ve dil sorunu istenilen etkiyi sağlayamaz. (X) İbn-i Sina Batı tıbbını nasıl etkiledi? 🔸 Yapılan ilk uygulamalar sonucunda diploma sahibi olmaya hak kazanan ilk ebe 1845 yılında Sultan Abdülmecid'in huzurunda icazetnamesini alır. 🔸 Tababeti Belediye İcrasına Dair Nizannamesi ile forseps ve anestezinin yanında bazı ilaçların ebelerce kullanılması yasaklanır. Bu nizamnamedeki başka bir husus ise doğumun erkek ebelerce yapılacağının belirtilmesidir. 🔸 Osmanlı, tıbbın pek çok alanında olduğu gibi ebelikte de modern tıbbın uygulanması gerektiği üzerinde durmuş, eğitimde yetersizliğin getirmiş olduğu sorunlardan dolayı şehadetname verilmesi yoluyla ebeleri kayıt altına almıştır. 🔸 Bu yıllarda diplomalı ve diplomasız ebeler arasındaki farkın dikkat çekici olduğu görülür. Diplomalı ebeler, açılan kurslarda eğitim alarak ebe olmalarına, gerekli ilmi bilgiye sahip olmalarına rağmen, diplomasız ebelere ihtiyaç duyarlar. Tüm bunlar, teorik bilgiden çok uygulama ve tecrübenin önemli olduğunu gösterir. Bu durum uygulamadaki yetersizliği ortaya çıkararak bir 'viladethaneye' (doğumevine) ihtiyaç duyulduğunu gösterir. (X) Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanları 🔸 1892 yılında Dr. Besim Ömer, ilk viladethaneyi Gülhane Askeri Tıbbiye'nin yakınındaki, küçük bir binada açar. Devlete ait ilk viladethane ise Sultan II. Abdülhamid'in emriyle 1904'te açılır. Belgelerde atamalarda ilk ve en önemli şartın ebenin diplomalı (şehadetnameli/ icazetnameli) olmasıdır. (X) Besim Ömer kimdir?