Osmanlı’da esnaf dükkanlarını süsleyen sözler

📌Üreticilerin meşgul olduğu işe göre sınıflandırılmasından doğan esnaflık insanlık tarihi kadar eskidir. 📌Osmanlı toplumundaki esnaflığın kökenleri daha önceki Türk-İslâm devletlerine kadar uzanıyordu. Her esnaf kolunun kendine mahsus gelenekleri ve her mesleğin bir pîri vardı. Osmanlı ekonomisinin can damarı esnaflar 📌Bir mesleğin icrası için bir ustanın yanında senelerce hizmet ederek sanatın 'esrarını' öğrenmiş olmanın yanında çıraklık müddeti bitmesi gerekirdi. 📌Çıraklık süresi bittikten sonra da işe ehliyetini ispat eden bir eser hazırlamış bulunmak gerekirdi. Bundan sonra da esnaf olacak kişin cemiyetin tekkesinde yapılan dinî bir merasim ile beline peştemal kuşandırılırdı. Peştemal kuşanma: Osmanlı'da mesleğe alınan çırak, ustasından o işin tüm inceliklerini öğrenir ve işin ehilleri tarafından bir imtihana tâbi tutularak başarılı olması halinde beline peştamal bağlanırdı. 📌Osmanlılar'da esnaf denilen sanat ehli, devlete ait iş ve işyerlerinde çalışanlarla serbest çalışanlar şeklinde iki ana kısma ayrılırdı. Devlete ait iş yerlerinde maaş karşılığı çalışanlara 'ehl-i hiref-i hâssa' denirdi. 📌Devletin bunlar üzerinde doğrudan, esnaf teşekküllerine ve loncalara bağlı özel teşebbüsler üzerinde ise dolaylı olarak bir kontrol sistemi vardı. İşini hakkıyla yapan esnaf, dükkanlarına ahi teşkilatından kalan izleri yansıtacak sözler asarlardı. Bazı dükkânlarda: Dükkân kapusu Hak kapusu, Hakkına yalvar, Çeşmim (gözyaşım) gibidir çeşmeleri akmasa da damlar. Esnafın rehberi Ahilik ve değerleri 📌Esnaf cemiyetlerinin sosyal birtakım görevleri de bulunurdu. Bunlar; ihtiyaç sahiplerine yardım ve sermaye tedarik etmek, arkadaşlarının cenaze merasimlerini tertip etmek, dul ve yetimlerini korumak, müştereken vermeye mecbur oldukları vergileri toplamak hususunda yardımlaşmaktı. Bir dükkânda: İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah Yardımcısıdır doğruların Hazreti Allah 📌Meslek zümrelerinden her birinin zaviyeleri bulunurdu. Bu zaviyeler, dinî merasim ve ziyafetler, esnaf cemiyetleri mensupları arasında buyruk tutmak ve esnaf arasındaki mertebeler silsilesine riayetkar kalmak ruhunu ve tesanüt duygularını kuvvetlendirmekte idi. Zaviye: Zaviyeler, tekkeler gibi tarikat etkinliklerinin yürütüldüğü, daha çok kırsal alanlarda kurulan ve farklı işlevleri olan yapılardır. Zaviyeler de özelliklerine göre tarikat zaviyeleri, Ahi zaviyeleri ve zaviyeli camiler olarak üçe ayrılıyordu. Bir dükkânda: İlim ve sanattan haberdar olmayanlar aç olur, 📌Osmanlı Devletinde esnaf loncaları XIII. yüzyılda ortaya çıkan ahilik teşkilatının bir devamı, ticarî hayatın vazgeçilmez bir parçasıydı. Esnaf sistemi ahilikteki gibi hiyerarşikti. Dükkân açma izni yalnız ustaya aitti. Bu yetki ona 'beratla' verilirdi. Berber dükkânında: Her seherde besmeleyle açılır dükkanımız, 📌Ahilik, 13'üncü yüzyılda Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin tavsiyesiyle kurulan esnaf dayanışma teşkilatıydı. Bu teşkilat, Osmanlı Devleti'nin kurulmasında önemli rol oynadı. Bu teşkilat, Horasan'dan Anadolu'ya göçen Müslüman Türkmenlerin ticaret, sanat ve ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları hem ekonomik hem de ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgütlenmeydi. 📌Ahi teşkilatı, ilk Kayseri'de kuruldu. Esas amaçları, sosyal hayatta ve ticarette ilişkilerin Kur'an ve sünnet esasına dayanmasıydı. Bir kahvehanede: 📌Osmanlı döneminde esnaf birliklerinin idare tarzına çok önem verilmişti. Sanat erbabı içinde en dürüst ve en çok saygıya değer olan, muhtemelen yaşça da önde bulunan bir üstat teşkilâtın reisi olup kendisine 'ahî' deniyordu. Bunların zanaat mensupları üzerinde bir şeyh gibi nüfuzu vardı. Bir şekerci dükkânında: 📌Osmanlı Devleti'nin esnaf ve sanatkarların yapması gerekenlerinin yazılı olduğu bir nizamnamesi vardı. Esnaf dükkanlarında güzel temennilerde bulunan birtakım sözler de mevcuttu. Bu sözler aynı zamanda ahilik geleneğinden de izler taşıyordu. Her sabah Besmeleyle açılır dükkânımız. 📌Aşçısının pişirdiği et çiğ olmaya, tuzsuz olmaya ve pak kotaralar. Ve kase ve bezi temiz ola. Ve kazanı kalaysız olmaya ve çanakları eski ve sırçasız olamaya. Ve hizmetkarları kafir olmaya ve bellerindeki futaları (önlükleri) temiz ve yeni ola. Aşçı dükkânında: 📌Helvacılar, pekmezciler, şerbetçiler dahi gözlene. Şerbet miski ve gülabi (kokulu) ola. Ekşi ve sulu olmaya. Hoşafçılar dahi gözlene. Hoşafları ekşi olmaya ve gayet temiz ola. Bir helvacı dükkânında: 📌Yapı ustaları ve dülgerler günde yemekli on akçeye işleyeler. Gün doğarken gelip gün inmeden gitmeye. Kiremitçiler de gözlene, çiğ pişirmeyeler. Ve kerpiçciler kerpici sıkı ve kalın edeler. Marangoz dükkânında Sefa geldin ey müsafir, ısmarla kahve içelim, İşçi ile sohbet olmaz, bir merhaba der geçelim. 📌Ve hamamcılar hamamı pak ve temiz tutalar. Peştemallari delikli ve kısa olmaya. Kafire ayrı rida (havlu ) vereler ve kafir yüzün sildiği rida ile Müslüman yüzün silmeye. Velhasıl Müslümanların her nesnesi ayrı ola. Eğer inad ederlerse muhkem ta zir edip haklarından geline. Bir hamamda: Balıkçı dükkânında:

Osmanlı’da esnaf dükkanlarını süsleyen sözler

OSMANLI'DA ESNAFLIK