Osmanlı’da müzeciliğin temellerini atan sultan: Abdülmecid

1839 yılında, 17 yaşında Osmanlı tahtına geçen Sultan Abdülmecid, saltanatının henüz dördüncü ayında ilan ettiği Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu sebebiyle Tanzimat Dönemi padişahı olarak anılır. Adil, merhametli, ıslahatçı ve yenilikçi bir hükümdar olan Sultan Abdülmecid, geleneksel eğitim yanında Batı kültürüne yönelik eğitim de almıştır. Resim, müzik, hat dersleri almış, ileri derecede Fransızca, Arapça ve Farsça bilmesi nedeniyle yabancı yayınları yakından takip etmiştir. 22 yıl yönetimi sırasında Tanzimat ve Islahat Fermanları yayınlamış, ülkenin modernleşmesinde etkili çalışmalar gerçekleştirmiştir. Saraya, sanat alanında yenilikçi düzenlemeler getirmiş, Batı müziği ile ilgilenmiş, dönemin batılı ressamlarına Osman Gazi'den başlayarak, Osmanlı padişahlarının bir arada gösteren tablosunu yaptırmıştır. Bezmiâlem Valide Sultan Camii, Ortaköy ve Tophane Kılıç Ali Paşa Camii'nde bulunan levhaları kendi yazmıştır. İlk tiyatroyu, ilk operayı kurdurmuştur. Sultan Abdülmecid, Topkapı Sarayı Hazine Dairesi'nde hazırlattığı 2 odayı zaman zaman konuklarına açarak gösterdiği kaynaklarda aktarılmıştır. Onun bu anlayışı, müzeciliğin sergileme odaklı gelişimini yansıtmaktadır. Dolmabahçe Sarayı (1853), Beykoz Kasrı (1855), Küçüksu Kasrı (1857), Edirne-Meriç Köprüsü (1847), Mecidiye Camii (1849), Teşvikiye Camii (1854), Hırka-i Şerif Camii (1851), Bezmiâlem Valide Sultan Gureba Hastanesi (1845-1846), Yeni Galata Köprüsü (1895) onun döneminin başlıca yapıtlarıdır. Yine İstanbul'daki Mecidiyeköy semti de adını Abdülmecid'den almaktadır. Sultan Abdülmecid, Medine'nin en önemli su kaynakları ve Medine kalesini, hastanesini, Cennetü'l Baki Kabristanı ve Uhud Şehitliği'ni, Kubâ Mescidi'ni tamir ettirmiş, 1842 yılında Kâbe'nin içinde eskiyen mermerler yeniletmiştir. 1852 yılında Hacerü'l Esved altın bir mahfaza içine alınmış, Hatim Duvarı, Mescid-i Haram'daki revakların üzerindeki bütün kubbeler elden geçirilmiş, Mekke'de Hz. Peygamber'in (sav) doğduğu ev tamir edilmiştir. Cennetü'l Mualla'nın etrafı duvarlarla çevrilmiş ve türbeler elden geçirilmiş, Mekke'deki birçok medrese, mescid ve tarihi eser tamir ettirilmiştir. Tanzimat Dönemi'nde Osmanlı İmparatorluğu'nun eski eser toplama ve koruma çalışmalarına başladığı resmi yazışmalardan anlaşılır. Sultan Abdülmecid zamanında müzecilik anlamında bazı değerli eşyaların ve antikaların Aya İrini'ye toplanmasını sağlamıştır. 1945 yılında Sultan Abdülmecid'in Yalova civarında yaptığı gezi sırasında gördüğü Doğu Roma yazıtlarını İstanbul'a naklettirmesi eski eserlere karşı ilgiyi arttırmış, bunun üzerine 1846 yılında Osmanlı devlet adamı Ahmed Fethi Paşa tarafından o güne kadar silah deposu olarak kullanılan Aya İrini'de toplanılmaya başlanmıştır. Müze, Mecma-i Eslihai Âtika ve Mecma-i Âsâr-ı Âtika olmak üzere iki bölüm halinde düzenlenmiş, kuruluşu daha eski dönemlere dayanan Mecma-i Eslihai Âtika bölümü, Harbiye Askeri Müzesi'nin temelini oluşturmuştur. Sultan Abdülmecid Dönemi'nde, Osmanlı Dönemi'nin bütün görevlileri ve yeniçeri kıyafetlerinden oluşan Elbise-i Âtika adı verilen kıyafet koleksiyonu Sultanahmet Meydanı'nda çadır depoda sergilenmesi, sergileme esnasında Aya İrini'de bulunan mankenlerin getirilmesi, bugün Marmara Üniversitesi Rektörlük Binası olarak kullanılan mekânda Yeniçeri Müzesi açılması, Sultan Abdülmecid'in müzecilik tarihine katkılarıdır. Ne yazık ki, bu Yeniçeri Müzesi ve eserleri günümüze ulaşamamıştır. 25 Haziran 1861 yılında 38 yaşında Dolmabahçe Sarayı'nda vefat eden Sultan Abdülmecid, Yavuz Sultan Selim Camii avlusunda kendi yaptırdığı türbeye defnedilmiştir. Osmanlı tarihinde iz bırakan hükümdarlardan biriydi Sultan Abdülmecid. Babasının yolundan giderek modernleşmenin temellerini atmış; ancak geleneğe olan bağlılığını hiçbir zaman yitirmemişti. Doğu ve batıyı her alanda sentezleyen Abdülmecid, sanatta da bu bakış açısını sürdürmüş; hem batı resim sanatıyla, hem de geleneksel hüsn-i hatla ilgilenmişti. Ortaya koyduğu eserlerle, Osmanlı'nın en iyi ilk üç 'hattat padişah'ından biri olarak anılmış, döneminde inşa edilen pek çok caminin levhası onun elinden çıkmıştı… 'Sultan Abdülmecid'in hatları' adlı haberimizi okumak için tıklayın.

Osmanlı’da müzeciliğin temellerini atan sultan: Abdülmecid

SULTAN ABDÜLMECİD 17 YAŞINDA TAHTA GEÇTİ