Osmanlı'da padişah çocukları nasıl yetiştirilirdi?

Osmanlı sarayında hanedanın bir üyesi olarak doğmak, sıradan bir çocukluk geçirmekten oldukça farklıydı. Padişahın bir çocuğu olacağı öğrenildiğinde, doğum öncesinden itibaren oldukça teferruatlı bir hazırlık başlar ve hanedana katılacak yeni üyenin Osmanlı kültürü üzerine yetişmesi için gereken her türlü maddi manevi kaynak sağlanırdı. O dönemlerde saray dışında da doğum süreçleri belirli geleneklere bağlıydı. Doğumda görev yapacak ebenin seçilmesi, ebeye bohça hediye edilmesi, pazartesi gününe denk gelen bir gün ebenin bebeğe kundak hazırlaması, bebek için bir yeşil duvak içine ekmek ve şeker konulup odasında kıble yönüne asılması genel adetlerdendi. Doğumun ardından günümüzde de hala görmekte olduğumuz lohusa şerbeti ikramı, nazarlıklar, ilk diş buğdayı gibi adetler o dönemde de gerçekleştirilir, tüm bu usullere büyük önem verilirdi. Padişahın kız çocuklarına sultan, erkek çocuklarına şehzade denirdi. Padişahın çocuğu dünyaya geldiği zaman bu haberi müjdelemek ve halka duyurmak üzere top atışları gerçekleştirilirdi. Erkek çocuk için yedi, kız çocuk için üç atış yapılır, atışlar günde beş kez tekrar ederdi. Şehzadeler ileride tahtın varisi olarak görülmesi nedeniyle doğumlarında ilk kutlama sarayda yapılırdı. Buna göre Osmanlı sarayında doğan şehzadenin doğum haberi önce sadrazama bildirilirdi. Ardından gelen devlet erkânı ile birlikte sadrazam padişahı tebrik ederdi. Şehzadenin dünyaya gelmesi halka duyurulmasının ardından alışıla geldiği üzere şenliklere geçilir ve bu müjdeli haber ülkenin her yanında kutlanırdı. Şehzadelerin doğum kutlamaları sultanlara kıyasla daha gösterişli olurdu. Erkek çocukların ileride hükümdar olma ihtimalleri olduğundan sultanlar ile şehzadelerin eğitimleri farklılık gösterirdi. Padişahın çocuğu olduğu zaman hemen kendisine bir daire ve onunla ilgilenmek üzere dadı, kalfa, sütnine ve cariyeler takımı görevlendirilirdi. Sultanlar, oyun çağında kendi yaşıtı küçük cariyelerle vakit geçirebilir, annesi, kalfası ve dadısının gözetiminde olurdu. Sultanların eğitimi için hocalar atanır, okuma yaşına geldiğinde dersler başlardı. Hem şehzadelerin hem de sultanların dersleri törenle başlar, çoğu zaman padişah da bu törenlere katılırdı. Dersler için rahle, elifba, cüz, minder gibi gereçlerin olduğu 'hocalık takımı' denen bir set, padişah çocuklarının eğitimlerine başlamadan önce hazır edilirdi. Gün içinde genellikle öğleye kadar süren derslerin yanı sıra, özellikle Tanzimat sonrası dönemde sanat derslerine, özellikle müzik derslerine önem veriliyordu. Batılı müzik aletlerinin ön planda olduğu bu dönemde sultanların çoğu özellikle piyano eğitimi alırlardı. Batı dillerinden Fransızca da hem sultanlara hem şehzadelere verilen derslerdendi. Padişahın erkek çocuklarının, yani şehzadelerin eğitimlerinde sultanlara nazaran farklılıklar mevcuttu. Osmanlı hanedanının bir sonraki muhtemel hükümdarı olan şehzadeler, hükümdarlık vasıflarını kazanmak üzere özel eğitimlere tabi tutulurdu. Bir şehzade erken yaşta padişah olduysa onun hocasına 'Muallim-i Sultani' yani Sultanın Hocası denirdi. Şehzadelerin hocalarından bir kısmı da Osmanlı'nın idari ve askeri teşkilatının eğitimlerinden sorumlu Enderun'dan seçilirdi. Yaşlı Enderun üyelerinden seçilen kadroda taya ve lala isimli eğitmenler olurdu. Lala, tayadan daha üst düzey bir eğitmendi ve şehzadenin silah, binicilik, askerlik vasıflarını geliştirmesiyle meşgul olurdu. Şehzadelerin boş zamanlarında yaptıkları aktiviteler ve oynadıkları oyunlar da hükümdarlık vasıflarına uygun içerikte oluyordu. At binmek, ok atmak, spor yapmak şehzadelerin çalışması ve uzmanlaşması gereken başlıklardı. Osmanlı sarayında hükümdarlık yolunda geçen bir çocukluk elbette biraz kapalı bir dünya anlamına geliyordu. Fakat Tanzimat sonrası bu durum değişmeye başladı ve şehzadeler dönemin ileri gelen devlet adamları, yazarlar, şairler ve bilim insanlarıyla daha rahat ve sıkça görüşmeye başladılar. Yine bu dönemin sonrasında sultanlar için olduğu gibi şehzadeler için de piyano ve Fransızca dersleri önem ve ağırlık kazanmaya başladı.

Osmanlı'da padişah çocukları nasıl yetiştirilirdi?

OSMANLI SARAYINDA ÇOCUK OLMAK