Osmanlı'da uçmaya dair girişimlerde bulunan alimler

Uçmak ilk çağlardan beri insanoğlunun en büyük tutkularından biri oldu. Uçağın ilk icat olunduğu güne kadar pek çok bilgin, adını tarihe yazdırdı. Örneğin uçma üzerine ciddi çalışmalar yapan ilk ilim adamı, İsmail Cevheri idi. Tarihte 'ilk uçma deneyimini' gerçekleştiren alim ise İbn Firnas'tı. Türkiye'de Hezarfen Ahmed Çelebi'nin uçuşunun onuruna bir posta pulu dahi basılmıştı. İşte Osmanlı'da uçmaya dair girişimlerde bulunan o alimler... Uçmaya dair 15 inanılmaz gerçek Uçma üzerine ciddi çalışmalar yapan ilk ilim adamı, İsmail Cevheri idi. Cevheri ilk eğitimine el-Farabi'den ders alarak başladı. Bağdat'ta el-Fârisî'nin derslerine devam etti. Aslen Türk olduğu için Arapça'yı uzun süre gezip dolaştığı bu yerlerde uygulamalı olarak da öğrendi. Horasan bölgesinin en büyük ilim merkezlerinden biri olan Nîşâbur'da önemli meşgalelerle ilgilendi. Nîşâbur'da *es-Sıhah adlı eserini yazdı. Bu eser Vankulu Mehmed Efendi tarafından 16. yüzyılda Vankulu Lügatı adı altında Türkçeye çevrildi ve 1729 yılında bu eser İbrahim Müteferrika'nın matbaada bastığı ilk kitap unvanını aldı. * Kısaca es-Sıhah diye de bilinen bu eser, Arap sözlükçülüğü tarihinde tertip itibariyle yeni bir çığır açtığı gibi sadece sahih kelimeleri ihtiva etmesi açısından da ayrı bir özellik gösterir. 10 soruda Osmanlı'da matbaa ve İbrahim Müteferrika Bazı kaynaklarda verilen bilgiler son zamanlarında vesveseye kapılıp aklî dengesini kaybettiği yönündeydi. Cevheri, yaptığı bir uçuş makinesi ile Nîşâbur'daki evinin veya caminin damına çıkmış, yazdığı sözlüğü kastederek toplanan halka, 'Bu dünyada benden başka kimsenin yapmadığı bir şey yaptım. Ahiret için de kimsenin yapmadığı bir iş yapacağım.' diyerek uçmaya kalkıştı, fakat düşerek vefat etti. Cevherî tarihe, Uçma üzerine ciddi çalışmalar yapan ilk ilim adamı olarak geçti. Bu uçuş Hezârfen Ahmed Çelebi'ye de esin kaynağı olmuştur. İbn Firnas, 810-887 yılları arasında yaşamış Endülüslü bir İslam âlimidir. Kurtuba'da büyümüş ve burada tahsil görmüştür. Uçan bir makine yapan ve uçma konusunda gerçek bir girişimde bulunan ilk Müslüman hatta tarihteki ilk kişi 9. yüzyılda yaşayan Kurtubalı Firnas'tı. Meraklı ve araştırmacı bir karaktere sahip olan Firnas, birçok keşfiyle çağdaşlarının dikkatini çekmiş ve devrin hükümdarı tarafından kendisine 'hakim-ül endülüs' unvanı verilmişti. Tarihte 'ilk uçma deneyimini' gerçekleştiren Firnas, 852 yılında kendisini tahta çıtalarla gerdirilmiş bol bir pelerine sarıp, İspanya'daki Kurtuba Ulu Camii'nin minaresinden aşağıya atlamıştı. Böylelikle en azından tarihte ilk kez paraşütle atlayanlardan biri oldu. Tarihte ilk uçuşu gerçekleştiren Müslüman alim; Abbas ibn Firnas Firnas, 810-887 yılları arasında yaşamış Endülüslü bir İslam âlimidir. Kurtuba'da büyümüş ve burada tahsil görmüştür. İbn Firnas, ilk uçuş denemesinden 23 yıl sonra planör dediğimiz aletle ilk kontrollü uçuşu yaptı. İbn Firnas'ın bir kuşa benzeyen planörü, kartal tüyleriyle kaplanmış ipektendi. Rivayete göre İbn Firnas'ın, iyice yükseldikten ve havada on dakikadan fazla kuşlar gibi süzüldükten sonra, biraz sertçe yere indiği söylenir. Bu sert iniş, uçuş öncüsü İbn Firnas'ın kuşların kuyruklarının güvenli iniş yapmaktaki önemli rolünü anlamasını sağlamıştır. Günümüzde iniş yapan uçakların yere önce arka tekerlekleri değer. Leonardo da Vinci'nin, uçuşla ilgili çizimlerinin ilk örneği Abbas Kasım İbn Firnas'ın uçuş denemesinden neredeyse yedi yüzyıl sonra gerçekleşmiştir. İbn Firnas, ilk uçuş denemesinden sonra ipek ve kartal tüyleri kullanarak uçmaya yarayan bir makine yaptı. Kendisine Cebel-i Arus yakınlarında bir tepe seçti. Planör dediğimiz aletle ilk kontrollü uçuşu yaptı. Firnas'ın, iyice yükseldikten ve havada on dakikadan fazla bir süre kuşlar gibi süzüldükten sonra, sertçe yere indiği söylenir. Bu uçuş denemesi sırasında yaralanan İbn Firnas maalesef tasarımına kuyruk ekleyerek yeni denmeler yapamamıştır. Bu sert iniş, uçuş öncüsü İbn Firnas'ın kuşların kuyruklarının güvenli iniş yapmaktaki önemli rolünü anlamasını sağladı. Leonardo da Vinci'nin, uçuşla ilgili çizimlerinin ilk örneği Abbas Kasım İbn Firnas'ın uçuş denemesinden neredeyse yedi yüzyıl sonra gerçekleşmiştir. 17. yüzyılda Osmanlı'da yaşayan Müslüman Türk bilgini Ahmed Çelebi'yle ilgili bilgiler sadece Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesine dayanır. 'Bin fenli' anlamında Hezarfen unvanıyla anılan Ahmed Çelebi uçma ile ilgili araştırma ve deneylerini Okmeydanı'nda yapmıştır. Daha sonra da Galata Kulesi'nden havalanarak lodosa karşı uçmuş, Üsküdar'da Doğancılar meydanına inmiştir. 1971 yılında Türkiye'de Hezarfen Ahmed Çelebi'nin uçuşunun onuruna bir posta pulu basılmıştır. Uçuş sırasında 3200 metrelik mesafe söz konusu olduğu için uçuşun, ancak hava akımlarından faydalanarak yükselip ilerleyebilen, yekpare kanatlarla havada kalıp süzülme esasına dayanan bir çeşit basit planörle mümkün olabileceği sanılmaktadır. Havacılık tarihini değiştiren keşif: Kara kutu 17. yüzyılda yaşamış olan bilim insanı Lagari Hasan Çelebi, füze ile yerden dik bir şekilde yükselen ilk insan olarak kabul edilir. Evliya Çelebi'ye göre IV. Murad'ın kızı Kaya Sultan'ın doğumu münasebetiyle yapılan şenlikler sırasında 50 okka barut macunundan yedi kollu bir fişek icat etmiş, Sarayburnu'nda IV. Murad'ın huzurunda fişeğe binmiş, yardımcılarının fişeği ateşlemesiyle havaya yükselmiştir; havada iken yanındaki fişekleri ateşleyince denizin yüzü aydınlanmış, büyük fişeğinin barutu kalmayıp yere doğru düşerken de ellerindeki kartal kanatlarını açıp Sinan Paşa Köşkü önünde denize inmiştir. Yine Evliya Çelebi'nin belirttiğine göre daha sonra Kırım'a Selâmet Giray Han'ın yanına giden Lagari orada vefat etmiştir. Lagari Hasan Çelebi, barutla çalışan iki katlı roketi 1633 yılında yaptı. 30 metre uzunluğundaki roketle, ateşlendikten sonra 2,5 kilometre yol aldığı ve ardından denize iniş yaptığı rivayet edilen Hasan Çelebi ilk kez gerçek anlamda roketli uçuş yapan insan oldu. Lagari Hasan Çelebi'nin adı günümüzde, Türksat Lagari Hasan Çelebi Uydu Müzesi'nde yaşatılır. Lagari Hasan Çelebi hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayın.