Osmanlı’da yiyeceklerin bozulmadan saklanması nasıl sağlanırdı?

Soğuk hava depoları, yiyeceklerin ömrünü uzatmak için kurulan, yiyecekleri bozulmayacakları ısıda muhafaza eden bir sistemdir. Osmanlı bu tür soğuk hava depolarıyla 20'nci yüzyıl başlarında tanıştı. Daha öncesinde soğuk hava depoları olmaması sebze, meyve ve et ürünleri satan tüccarları oldukça zor bir durumda bıraktı. Zira artık ticaret büyümüş ve şehir dışından da birçok ürün getirilip satılmaya başlanmıştı. Fakat satılamayan ürünlerin kısa zamanda bozulması da bu ürünleri satan kişilere büyük zarar vermişti. Soğuk hava depoları bir anlamda imparatorluk topraklarında toplu pazarlamanın tarihi olarak karşımıza çıktı. İstanbul'da soğuk hava depolarının eksikliğini fark eden ünlü İngiliz tüccar George Baker ve birkaç ortağı bu işle ilgili imtiyaz almak için dönemin hükümetine projelerini sundular. Hükümetin onayı ve II. Abdülhamid'in de iradesiyle bu kişilere soğuk hava deposu kurma imtiyazı verildi. Buna göre bu şahıslar et, balık, sebze, yumurta, tereyağı, peynir gibi gıdaların bozulmasını engellemek maksadıyla İstanbul, Üsküdar, Haydarpaşa, Galata ve Beyoğlu'nda soğuk hava deposu kuracak ve işletecekti. Söz konusu depoların işletme imtiyaz süresi de 30 sene olacaktı. 1902 senesinde verilen bu imtiyaz ilk somut sonucunu iki sene sonra verdi. Baker ve ortakları aynı yıl Dersaadet Soğuk Hava Mahzenleri Osmanlı Anonim Şirketi isimli bir şirket kurdular ve çok geçmeden Unkapanı Soğuk Hava Deposu'nun inşasına başladılar. Unkapanı Soğuk Hava Deposu'nun inşaatına eski Tüfenkhane mevkiinde başlandı. Deponun yapımı iki sene sonra tamamlandı. Bina altı kattan müteşekkil taş bir yapıydı. O zamanın imkânlarına göre iç kısım duvarları, muhafaza olunacak mamulleri rutubetten korumak ve sıcaklığının da içeriye girmesini önlemek amacıyla asfalt, kömür tozu ve muşambadan oluşan 25 cm kalınlığında bir tür köpükle kaplandı. Depoda mamullerin donmadan soğuk kalmasını sağlayacak olan soğuk tuzlu su, borular vasıtasıyla odada dolaştırılırdı. Zemin katında karbon gazını basınçlı hale getirmek ve bu tuzlu suyun borularda dolaşmasını sağlayacak 180 beygir gücünde (134 kw) iki makine bulunurdu, ayrıca bu makineleri çalıştırmak için de yine iki adet buhar kazanı vardı. Yine deponun çalışma sistemine göre silindirlerin içine sıkışmış olan karbon gazı makineler vasıtasıyla temiz havayı sıkıştırır ve yoğunlaşma haznesine gönderirdi. Bu haznede karbonun gaz halinden sıvı hale geçmesiyle bir soğukluk meydana gelirdi. Meydana gelen bu soğukluk borulardaki tuzlu suyu da soğutur ve odanın her köşesini kaplayan bu borular, deponun soğuk kalmasını sağlardı. Deponun zemin kat ve altıncı katının haricinde dört katında bulunan soğuk hava odaları, odaların sıcaklığını bozmamak maksadıyla elektrikle aydınlatılırdı. Ayrıca deponun sahilden ve karayolu ile gelecek ürünleri iç kısma taşıyabilmek maksadıyla, soğuk hava odalarının bulunduğu katların her iki tarafında da balkonlar vardı. Bu eşyaları içeri taşımak için ağırlık kaldırma makasları balkonlara yerleştirildiği gibi, katlar arasında mamul naklini kolaylaştırmak için iki adet asansör yapılırdı. Unkapanı Soğuk Hava Deposu sekiz sene boyunca herhangi bir aksaklık olmadan faaliyet gösterdi. Fakat 1912 yılında depoda çıkan bir yangın, bütün binanın yanıp kül olmasına sebep oldu. Daha sonraları soğuk hava depolarının serbestçe açılmasına izin veren bir ferman yayınlandı.

Osmanlı’da yiyeceklerin bozulmadan saklanması nasıl sağlanırdı?

OSMANLI’YA SOĞUK HAVA DEPOLARI NE ZAMAN GELDİ?