Osmanlı'nın Endülüs'ün sürgün Müslümanlarına yardımı

🔸Morisko, Endülüs medeniyetinin hüküm sürdüğü yıllarda İspanya'da Müslümanlar için kullanılan Moro adına 15. yüzyılın sonlarında '-isco' ekinin ilavesiyle türetilen bir kelimeydi. 'Müslümanlara mensup' veya 'Müslümanlardan geriye kalan kişi' anlamına gelirdi. 🔸Büyük çoğunluğu baskı altında din değiştiren Moriskolar İspanyol kaynaklarında, eskiden beri Hristiyan olan halk ile aralarındaki farkı vurgulamak için 'yeni Hristiyanlar' adıyla da geçer. TARİHE YÖN VEREN MEDENİYET: ENDÜLÜS 🔸Müslüman Arap orduları 711 yılında Tarık bin Ziyad komutasında Cebeli Tarık Boğazı'nı geçerek İspanya'ya ayak bastığında orada Vizigotlar vardı. Yaklaşık 5 bin kişilik ordusuyla Tarık bin Ziyad, İber Yarımadası'nın içlerine kadar ilerledi. 🔸Bu süreçte oradaki halk, feodal beylerin ve kilisenin baskısı altında köleleştirilmişti. Müslümanlar, buradaki köylüleri hürriyete kavuşturunca insanlar hızlı bir şekilde İslam'ı seçmeye başladı. Böylece İslamiyet İspanya'da çok hızlı bir şekilde yayıldı ve ortaya Endülüs medeniyeti çıktı. TARIK BİN ZİYAD KİMDİR? 🔸1492 yılında Endülüs Devleti'nin İspanya Krallığı'na yenilmesinin ardından, Müslümanlar İspanyollar tarafından etnik temizliğe maruz kaldı. Burada doğup büyüyen Müslümanlar, büyük bir zulme uğrayarak yerlerinden yurtlarından kovuldu. Büyük çoğunluğu da dinlerini değiştirmeye zorlandı. 🔸1502 yılında Kraliçe İzabella'nın çıkardığı ferman ile Gırnata civarındaki Müslümanlar, ya Hristiyanlığa girmek ya da bölgeyi terk etmek zorunda bırakıldı. Fakat kraliçenin aldığı önlemler bölgeyi terk etmeye mani oluyordu. Fermanla buradaki Müslümanların Hristiyan gibi davranacakları fakat gizlice Müslümanlıklarını devam ettirmeye gayret edecekleri yeni ve zorlu bir dönem başlamış oldu. Bu Müslümanlar için genellikle Moriscos (Moriskolar) ismi kullanılmaya başlandı. 🔸1502'de çıkarılan fermandan sonra Müslümanlar, baskılardan kurtulabilmek için dinlerini gizliden yaşamak zorunda kaldı. İbadetlerini gizlilik içerisinde eda ederek İslam'a bağlılıklarını devam ettirdiler. 🔸İspanya'daki Hristiyan idareciler, durumun farkına vararak Müslümanlara topyekûn bir asimilasyon politikası uyguladılar. 1526 yılında çıkarılan yeni bir fermanla bir dizi yasak getirildi. Bunlardan bazıları şöyleydi: Muhtelif bölgelerde yaşayan Morisko cemaatleri, birbiriyle irtibat kurmayacaklar 🔸İspanya'daki Hristiyan idarecilerin getirdikleri yeni yasaklar ise şöyleydi: 🔸Bu kararlara uyulup uyulmadığını kontrol etmek ve ihlallere karşı cezaî müeyyideleri uygulamak amacıyla başta Gırnata ve Belensiye olmak üzere Moriskoların topluca bulundukları yerlerde Ortaçağ'ın en karanlık uygulaması olan engizisyon mahkemeleri kuruldu. 🔸Bir Morisko'nun Ramazan ayında gündüz vakti kendisine sunulan yemeği yahut herhangi bir günde domuz etini yememesi, cuma günü temizlik yapması veya evini kilitlemesi, çocuklarına Müslüman kültürüne ait isim vermesi, Arapça konuşması, ağzından 'Allah', 'Muhammed' lafızlarından birinin çıkması ve yatak odasında haç bulundurmaması gibi sebepler engizisyon mahkemesine sevki için yeterliydi. 🔸Fermanın ardından engizisyon mahkemelerinin ve mahallî yöneticilerin baskıları daha da arttı; özellikle Gırnata'da Moriskoların mülkleri ellerinden alındı. 🔸Bunun üzerine, II. Felipe'nin Almanya'da Protestanlar ve Hollanda'da Calvinistler tarafından çıkarılan isyanlarla meşgul olmasını da fırsat bilen Gırnata Moriskoları, vaftiz ismi Hernando de Cordova de Valor olan Muhammed b. Ümeyye'nin (Aben-Humeya) önderliğinde 1568'de ayaklandılar. 🔸1487 senesinde son Gırnata Sultanı XII. Muhammed, o dönemdeki Osmanlı padişahı II. Bayezid'e bir elçi ve mektup göndererek, ondan Gırnata'yı işgale hazırlanan Kastilya Krallığına karşı yardım istedi. Fakat bu sırada II. Bayezid, bir taraftan kardeşi Cem Sultan, diğer taraftan Memlukler ile meşgul olduğu için Endülüslüler büyük bir askeri yardımda bulunamadı. 🔸Müslümanların baskılara karşı çıkardığı ayaklanmalar, Hristiyan idareciler tarafından çok sert ve kanlı bir biçimde bastırıldı. 🔸Bunun üzerine Müslümanlar, II. Bayezid'e bir temsilci daha gönderdi. Bu temsilci yanında padişaha sunulmak üzere 105 beyitlik bir kaside yer alıyordu. Kutsal, sonsuz ve sürekli yinelenen selamını Ne büyük bir felakettir o! (Kral) Gözümüzü boyadığı antlaşmalara uymadı. Peygamberimize küfretmeyi Köleleştik, ne fidye ile geri alınabilecek esirler, 🔸1505 senesinde II. Bayezid, Endülüslülerin yardım taleplerine cevap olarak Kemal Reis'in kumandasında bir donanmayı Akdeniz'e gönderdi. Kemal Reis, İspanya kıyılarını vurduktan sonra, bir grup Endülüslü Müslümanları kurtarıp Kuzey Afrika ve İstanbul'a taşınmalarını sağladı. 🔸Osmanlı'nın meşhur denizcileri Kemal Reis ve Barbaros Hayreddin Paşa sonraki yıllarda da İspanya'dan kaçmak isteyen çok sayıda Müslümanı Kuzey Afrika'ya taşıdı. 🔸Barbaros, 70 bin civarındaki Endülüslü Müslümanı Kuzey Afrika'ya özellikle de Cezayir'e taşıdı. Turgut, Piyale ve Salih reisler gibi Osmanlı denizcileri de İspanya kıyılarına pek çok sefer düzenleyerek çok sayıda Endülüslü Müslüman'ı Kuzey Afrika'ya taşıdı. 🔸Osmanlı Sultanı I. Ahmed, İngiltere Kralı I. James'e, Fransa kral nâibesi Maria de Medici'ye ve Venedik doçuna birer mektup göndererek ülkelerine gelen Moriskolara iyi davranılmasını ve onların Osmanlı topraklarına gönderilmesinin sağlanmasını söyledi. 🔸Cezayir ve Tunus Beylerbeyilerine de Moriskoların himaye altına alınmasını emreden fermanlar gönderdi. Böylece göçmenler devlete ait topraklara yerleştirildi. Beş yıl vergiden muaf tutuldu ve denizcilikten anlayanları donanmada istihdam edildi. 🔸Kısa sürede ziraat, ticaret, zenaat, sanat, ilim ve edebiyat alanlarında kendilerini ispat eden Moriskolar, Kuzey Afrika ipek böcekçiliğini ve ipek imalâtını geliştirdiler. 🔸Osmanlı Devleti, Endülüslü Müslümanları için mümkün olanı yapmaktan kaçınmadı.

Osmanlı'nın Endülüs'ün sürgün Müslümanlarına yardımı

MORİSKO NEDİR?