Osmanlı'nın ilk konservatuvarı: Darülelhan

'Nağmeler evi' anlamına gelen Darülelhan, Osmanlı Devleti'nde kurulan ilk resmî mûsiki mektebiydi. Osmanlı Maârifi'nin teşkilatlanma sürecinde açılan okullar içerisinde bulunan mûsikî mektepleri mûsikî tarihimiz açısından önemli bir yere sahipti. 🎵Mektep kurulmadan önce bu amaca hizmet edecek farklı bir kurum daha açılmıştı: Darülbedayi… İstanbul Belediye Başkanı Cemil Topuzlu'nun katkılarıyla açılan Darülbedayi, Paris'ten özel olarak getirilen ünlü tiyatrocu André Antoine'ın müdürlüğü altında 1914'te çalışmalarına başladı. Darülbedayi: 'Güzellikler evi' anlamına gelmektedir. Osmanlı'nın ilk tiyatro mektebi: Darülbedayi Darülbedayi açıldığı vakit tiyatro, sahne sanatları Türk ve Batı musikisini bir bütün olarak ele alma düşüncesi vardı. Nitekim bu düşüncesini gerçekleştirdi ve faaliyetlerine başladı. DARÜLBEDAYİ'NİN ÖĞRETİM KADROSUNDA KİMLER YER ALIYORDU? 🎵Müzik eğitiminin de verildiği Darülbedayi'nin bu bölümü Şark ve Garp mûsikisi olarak ikiye ayrıldı. Şark musikisi bölümünde başta Tanburi Cemil Bey olmak üzere Zekâizâde Ahmet Efendi (Irsoy), Leon Hancıyan, Hâfız Yûsuf Efendi, Rauf Yektâ Bey, Abdülkadir Bey (Töre) gibi kişilerin, Garp mûsikisi bölümünde ise Zâtî Bey (Arca), Zeki Bey (Üngör), Âsaf Bey (Asal), Victor Radeglio, Henry Fourlani, Chevalier Geza de Hegey gibi önemli sanatçılar hocalık yapmaları kararlaştırılan isimlerdi. 🎵Ağır savaş şartları her şeyi olduğu gibi Darülbedayi de etkiledi. I. Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine Antoine ülkesine dönünce okulun resmen açılışı ertelendi, bu arada Garp mûsikisi bölümü de kapatıldı. Tiyatro ve şark musikisi bölümü çalışmalarını sürdürüyorken mali sıkıntılara dayanamayan musiki de Mart 1916'da kapanmak zorunda kaldı. Geleneksel Türk müziğine ışık tutan güfte mecmuaları 🎵Kuruluş amacı ve vizyonuyla müzik tarihimizde önemli bir yere sahip olan Darülbedayi'nin yarım kalmış bir faaliyet olması, beraberinde başka çabaları da meydana getirdi. En sonunda Mûsiki Encümeni tarafından hazırlanan tâlimatnâme gereğince erkeklere ve kadınlara ayrı ayrı eğitim vermek üzere 'Dârü'l-elhân' adıyla bir mûsiki okulunun açılmasına karar verildi. 🎵Encümenin fahrî reisi Yûsuf Ziyâ Paşa önerisiyle kurum 'Dârülelhan' olarak adlandırıldı. İşte Osmanlı'nın müstakil olarak açılan ilk konservatuvarının serüveni böylece başlamış oldu… İlk Türk operasının bestecisi Ahmet Adnan Saygun 🎵İlk çalışmalarına Cağaloğlu'nda Himâye-i Etfâl sokağında bir konakta başlayan Darülelhan, sonrasında faaliyetlerine Şehzadebaşı'nda devam etti. 🎵Kadın erkek ayrı olarak hizmet verdiği için erkekler bölümü Şehzadebaşı'nda Fevziye caddesindeki bir konakta, kadınlar bölümünün ise yine aynı semtte başka bir binada açılış merasimleri yapıldı. 🎵Dârülelhan'ın faaliyet gösterdiği son bina, Şehzadebaşı'ndaki Damad İbrâhim Paşa Külliyesi'nin arkasında bulunduğundan burası halen Dârülelhan sokağı adıyla anılmaktadır. Türk müziğinin temelini oluşturan bestekar: Rauf Yekta Bey 🎵Kurum musiki hocası yetiştirmeye yönelik bir eğitim ve öğretim programıydı. Dârülelhan tâlimatnâmesinde Garp mûsikisine de yer verilmekle beraber Türk mûsikisinin ağırlıklı olarak ele alınıyordu. Darülelhan'ın ilk amacı Klasik Türk Mûsikîsi repertuarını notaya almak ve gerekli tashihatları yapmaktı. Konservatuvar eğitim modelinin benimsendiği bu okulda dönemin Batı konservatuvarlarından ayrı olarak üç mûsikî türünde müfredat uygulandığı görülüyordu. 🎵Halk mûsikîsi icra anlamında uygulanmasa da nazari olarak işlenmekteydi. Ayrıca ilk türkü derleme çalışmaları yine bu okulun çatısı altında başladı. 🎵Mektebin programında nazariyat, solfej, Türk dinî mûsikisi, Türk mûsikisi usulleri, Türk mûsikisi aletleri, gınâ (şan) gibi derslerin yanı sıra viyolonsel, piyano, kompozisyon ve mûsiki tarihi de yer almaktaydı. 🎵Öğrenim süresi ilk mektepten sonra dört yıl olarak belirlenen Dârülelhan'ın ayrıca ilmî çalışmalar yapmak, değerli mûsiki eserlerini notaya alarak tesbit etmek ve yayımlamak, folklor araştırmaları yapmak gibi görevleri de vardı. Bu dönemin öğretim kadrosunda Muallim İsmâil Hakkı Bey, Zekâizâde Ahmet Efendi, Leon Hancıyan, Ziyâ Bey (Santur), Refik Bey (Fersan), Dürrü Bey (Turan) gibi tanınmış sanatkârlar bilhassa dikkati çekmekteydi. Darülelhan her ne kadar savaş yıllarında açılsa da zor koşullara daha fazla dayanamadı. Erkek bölümü 1918'de kapatılırken bir süre daha faaliyet gösteren kadınlar bölümü bir müddet daha devam edip aynı kadere mahkum oldu. Osmanlı'da kısa soluklu bir faaliyet olarak tarih sahnesindeki yerini aldı. Darülelhan, Vilayet Umumi Meclisi'nin aldığı kararla 14 Eylül 1923 Cuma günü törenle yeniden açıldı. 🎵Batı ve Doğu müziği ayrı bölümler olarak kuruluşta yer aldı. Daha sistemli bir eğitim modeli ortaya çıktı. 🎵Bir yıl hazırlık okumanın yanında kuruma kabul edilecek tüm öğrenciler mûsiki nazariyatı, solfej, armoni, füg, mûsiki tarihi dersleriyle orkestra ve koro çalışmalarına da devam etmeye mecbur tutulmuşlardı. Yeni dönemdeki öğretim kadrosunda Cemal Reşit Rey de yer almaktaydı. Eğitim ve öğretimin yanı sıra musiki ile ilgili yayın ve araştırmalarında yapıldığı yıllar, Darülelhan'ın en verimli zamanıydı. 🎵Yedi sayı süren Dârülelhan Mecmuası isimli bir dergi yayımlandı. 🎵Ayrıca 'Dârülelhan Külliyâtı' adı altında klasik Türk mûsikisi eserlerinin nota yayımına geçildi. Bu notalar, ilk 120 adedi Osmanlıca, geri kalan 60 adedi Latin harfleriyle ve 'İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı' başlığıyla yayımlandı. 🎵Bu dönemin en önemli faaliyetlerinden biri de öğrencilerin icra ettikleri konserlerdi. 🎵Darülelhan faaliyetlerine devam ederken kurum için yıkım olacak bir haberle yüz yüze gelindi. Tâlim ve Terbiye Dairesi Sanâyi-i Nefîse Encümeni'nin 9 Aralık 1926 tarihli kararı ile öğretim programı değiştirilerek Türk mûsikisine büyük bir darbe indirilmişti. Bu yeni programa göre Alaturka Bölümü tamamen lağvedilerek (bir kuruluşu kaldırmak) Türk mûsikisi öğretimi kaldırıldı. 🎵Mektep 22 Ocak tarihinde İstanbul Mûsiki Konservatuarı adı altında İstanbul Şehremaneti'ne bağlandı. Konservatuvar daha sonra İstanbul Belediye Konservatuvarı adıyla faaliyetini sürdürdü.

Osmanlı'nın ilk konservatuvarı: Darülelhan

KURUMUN TEMELLERİ DARÜLBEDAYİ İLE ATILDI