Osmanlı'nın ilk Müslüman ilaç üreticisi; Ethem Pertev

Türk ilaç sanayisinin başlangıcı oluşturan eczanelerin ilk adımı 1867 yılında açılan Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye ile atıldı. O yıllarda yapılan bir sayıma göre Osmanlı topraklarında hiç Türk-Müslüman eczacı yoktur. Eczacıların tümü gayrimüslimlerde oluşuyordu. İlk Müslüman eczaneleri Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye mezun verdikten sonra 1880'li yıllarda açılmaya başlandı. İlk Türk eczacılardan biri de Ethem Pertev'dir. Osmanlı ilaç sanayi o yıllarda daha ziyade aktar usulüne dayanır. Aktarların çeşitli bitki özlerini karıştırarak elde ettikleri ilaçlar, Osmanlı halkının hastalıklarına deva olur. Eczacılık mektebinin olmadığı o yıllarda eczacı olmanın iki yolu vardı. Birincisi yurtdışında eğitim görmek, ikincisi bir eczacının yanında çıraklık etmek. Bu iki yol da Türkler için uygulanması zordu. Zira yurtdışı eğitimi mali güç gerektirmektedir. Usta çırak ilişkisi içinse bir eczaneye girmek şarttır. Bu ise bütün eczaneler gayrimüslim olduğu için güçtür. Dolayısıyla bu engel, ilk Türk eczacılık mektebi açılana kadar devam eder. Mektep açılıp ilk mezunlarını verince de şehirde yavaş yavaş yerli eczaneler açılmaya başlanır. Ethem Pertev, Osmanlı topraklarında açılan ilk sivil eczacılık okulunu bitirdikten sonra bir süre staj yapacak yer arar. Daha sonra askeri eczanede stajını tamamlar. 1895 yılında ise 'Ethem Pertev Eczanesi' adıyla Aksaray'da ilk iş yerini açar. Böylece Türk eczacılık tarihinde ikinci Türk eczanesi olarak yerini alır. Ethem Pertev, 1980'li yıllara kadar Türk sağlık sektöründe kullanılacak olan Pertev Şurubu'nu işte bu dükkanda 1895'te üretir. Ethem Pertev'i de bugüne getiren bu şuruptur. Çünkü Ethem Pertev ürettiği bu şurupla literatüre ilk Türk müstahzar(ilaç üreticisi) olarak geçti. Ethem Pertev eczanenin arka kısmına kurduğu laboratuvarda bir yandan şurup üretimi gerçekleştirirken bir yandan da farklı formüller geliştirir. 1900 yılında Eczacı Mehmed Kazım Bey ile ortaklaşa ilk katı ilaç üretimi tesisi olan 'Osmanlı Komprime Laboratuvarı 'nı kurar. Burada kinin, döver ve karbonat hapları üretmeye başlar. Bu yıllarda katıldığı uluslararası sergilerde birçok altın madalya kazanır. I. Dünya Savaşı'nda ürettiği ilaçlarla Osmanlı ordusunun ilaç ihtiyacının bir kısmını karşılar. Savaştan sonra 1924'te Pertev Müstahzarat Laboratuvarı daha geniş bir mekân olan Çemberlitaş'taki imalathaneye taşınır. Bu laboratuvarda yaklaşık 20 çeşit ilaç üretilir. Ethem Pertev 1927 yılında kayınbiraderi ile ortak olur ve 'Ethem Pertev ve Şeriki' ismiyle bir şirket kurarak idareyi kayınbiraderi Eczacı Niyazi Özmay'a devreder. Ethem Pertev'in ölümünden iki yıl sonra, 1929'da buradaki laboratuvarda yetişen ekip tarafından ilk defa kozmetik ürünler üretmeye başlanır. Pertev markalı krem, diş tozu, saç suyu, tırnak cilası, ruj, kolonya gibi ürünler bu dönemde üretilen kozmetik mamullerdir. Bu dönemde yapılan birçok ürün ülke içinde satıldığı gibi Ortadoğu ülkelerine de ihraç edilir. Ethem Pertev ömrünü eczacılığa adayan bir Türk eczacısıdır. Onun laboratuvarı aynı zamanda bir mektep görevi de görür. Ethem Pertev'in varisleri 1960'ta Eczacı Eli Ventura'ya satar. Eczanenin adı Emel Eczanesi olarak değişir. Şirket 1982 yılında Evyap Holding tarafından satın alınır, eczane de 1985 yılında kapanır. Ethem Pertev Bey, meslek kuruluşları ve sosyal hizmetlerde daima ön sırada yer aldı. Türkiye Kızılay Cemiyeti'nin kurucularındandı. 1914 yılında kurulan ilk Türk Kodeksi komisyonunun üyesiydi. Pertev Bey, Türkiye Eczacıları Cemiyeti'nin 13 Haziran 1924 tarihinde yapılan genel kurul toplantısında Cemiyet'in başkanlığına seçilişti. Birçok genç eczacıya, eczanesinde staj yapma olanağı tanımış, yetişmeleri ile ilgilenmiş ve eczane açmalarında yardımcı olmuştu.

Osmanlı'nın ilk Müslüman ilaç üreticisi; Ethem Pertev

OSMANLI'DA İLAÇLAR NASIL ÜRETİLİYORDU?