Osmanlı'nın ilk telsiz telgraf istasyonu

İlk telsiz telgraf istasyonunun Sultan 2. Abdülhamid tarafından Anadolu'da Patara'da ve Libya'da Derne'de kurdurulduğunu biliyor muydunuz? Antalya'nın Kaş ilçesinde yer alan ve Likya Birliği'nin başkenti olarak bilinen Patara'da bulunan Osmanlı Devleti'nin 1906 yılında Afrika'daki toprakları ile iletişim için kurduğu ilk telsiz telgraf istasyonu müzeye dönüştürülecek. İstasyonun yanı sıra tarihi bin 500 yıl öncesine dayanan hurma bahçesi ve hamamlarıyla da dikkat çeken antik kent, 2020 yılının turizm teması olarak seçildi. Türkiye'nin kültürel ve tarihi değerlerini ön plana çıkarmak amacıyla, 2020 yılının turizm teması olarak seçilen Patara Antik Kenti, antik dönemde üç oy hakkına sahip altı kentten biri. Arkeolojik kazılarla M.Ö. 8'inci yüzyıla tarihlenen Antik Kent, Antalya'nın Kaş ilçesine 42 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Likya Birliği'ne üye en eski yerleşimlerden ve başkentlik yapmış bir şehirdir. Geçtiğimiz yıllarda 2018 Troya, 2019 ise Göbeklitepe Yılı olarak ilan edilmişti. 2020 yılının teması olarak ise Antalya'nın Kaş ilçesindeki Patara Antik Kenti seçildi. Bugüne kadar onlarca eşsiz tarihi eserin ortaya çıkarıldığı Patara, UNESCO Dünya Kalıcı Miras Listesi'nde bulunan Xanthos Vadisi'nde denize açılabilecek tek yer özelliğini taşıyor. Patara'da bulunan Osmanlı'nın 1906 yılında Afrika'daki topraklarıyla iletişim için kurduğu istasyon, restorasyon çalışmalarının ardından müze haline dönüştürülerek ziyarete açılacak. Patara'da antik tiyatro, hamam gibi yapıların dışında Türkiye'nin yakın tarihine iz düşürmüş, unutulmaması gereken bir tarihi büyüklüğü olan ve birkaç üniteden oluşan yapı, Osmanlı Devleti'nin ilk telsiz telgraf istasyonudur. Burada makine teçhizatının, telsiz telgraf araçlarının konulduğu bir yapı bulunur. Aslında lojmanları, depoları ve dört telsiz direğiyle büyük bir külliye niteliğindedir. Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'da son toprakları bugün Libya sınırları içerisinde yer alan Trablusgarp ve Derne'dir. Sultan 2. Abdülhamid Han o dönemde İtalya gibi bazı devletlerin başka toprakları ele geçirme niyetlerinin olduğunu belirleyerek bu coğrafya ile Anadolu'nun haberleşmesinin çok büyük önem taşıdığını fark eder. 12 bin Osmanlı lirası harcanarak, Almanya'daki özel bir şirket aracılığıyla buradaki istasyon kurulur ve dönemin en son teknolojisiyle donatılır. Patara'daki istasyonun karşı taraftaki karşılığı ise Libya'nın Derne kentinde yer alır. Aradaki mesafe 850 kilometredir. Bu kadar uzun bir mesafeyi o dönemde geçebilen başka bir telsiz telgraf bulunmaz. Çağ açıcı bir gelişim olarak nitelendiren bu istasyonda günlük 4 bin kelimenin aktarılması hedeflenir. Sultan Abdülhamid Han o dönemde bu teknolojiyi öğrenmek için Türk mühendisler Galip ve Hasan beyleri de Almanya'ya gönderir. Ardından biri Patara'da diğeri de Derne'de görev yapar. İstasyonun açılışı Abdülhamid Han'ın tahta çıktığı günün yıl dönümünde yapılır. Galip Bey'in arşivdeki bir yazısında şu satırlar yazılıdır; 'Açılışa yakın köylerdeki insanlar da geldiler. Vekil kaymakamımız da 15 kilometre öteden atla geldi. Her yeri ışıklarla donattık. Çiçeklerle süsledik. Şölen yemeği yedik ve padişahımız için dua ettik.' İstasyon sadece Osmanlı'nın askeri savunması değil, ticari hareketlilik açısından da önem taşır. Akdeniz'de seferde olan askeri gemiler ve uzak ticari gemiler de bu istasyondan başta meteorolojik bilgiler olmak üzere faydalanır. Tam tarihi tespit edilemese de İtalyanların Patara'yı ve bu istasyonu bombaladığı kaynaklarda yer alır. Bu esnada antik tiyatronun güneydoğu köşesi de isabet alır. Bugün antik tiyatroda gördüğümüz büyük göçük bu bombalardan kalmadır. Antalya Valiliği öncülüğünde istasyonda başlayan restorasyon çalışmaları sonucunda, burada bir telsiz telgraf müzesi oluşturulacak. Yıkık, naif bir durumda görünen bu yapı bize, Osmanlı'nın yeni adımları duyulmaya başlanan Türkiye Cumhuriyeti ile kesiştiği yerde duran bir tarihi anlatıyor. Patara, Kaş ilçesine bağlı bir kenttir. Gelemiş Köyü'nün merkezinden denize kadar olan kısım Patara Antik Kenti'dir. Patara Antik Kenti'ne ve Patara Plajı'na Kaş'tan ve Fethiye'den her gün düzenli olarak dolmuş bulmak mümkün.