Osmanlı'nın kuruluş devrine ışık tutan tarihi kaynaklar

Osman Gazi 1257 veya 1258'de Söğüt'te doğdu. Babası Ertuğrul Gazi 1281'de öldüğünde üç oğlu hayattaydı. Gündüz, Saru Yatı (Savcı) ve Osman Bey, Osman Gazi, yaşça kardeşlerin en küçüğü idi. Ancak atılganlığı ve lider karakteriyle ön plana çıktığı için Ertuğrul Gazi'nin sağlığında babasının vekilliğini yapmaya başlamıştı. Osman Bey, bu yüzden 1281'de kardeşlerinin itirazı olmadan aşiretin başına geçti. Osman Bey, babasından devraldığı aşireti kısa zamanda bir beyliğe dönüştürdü. Halefleri, Osman Gazi'nin kurduğu beyliği dünyanın en büyük imparatorluğu haline getirdiler. Bu büyük imparatorluk da kurucusunun ismini alarak Devlet-i Âliyye-i Osmaniye (Yüce Osmanlı Devleti) ismiyle anıldı. Osmanlı İmparatorluğu'nun tarih sahnesine çıktığı 13'üncü yüzyılın sonlarıyla 14'üncü yüzyılın başlarına ait kaynak eserler son derece azdır. Bu tarihlerde eserlerini kaleme alan Pachymeres, Nicephoras, Kantakousenos adlı üç Bizans tarihçisi ile İbn Battuta, İbn Said, El-Umarî adlı üç Arap seyyahı ve coğrafyacısı vardır. Eserlerinde Osmanlı Beyliği hakkında verdikleri bilgiler son derece azdır. Buna karşın onların kaleme aldıkları, Osmanlı'nın kuruluşuna dair oldukça nadide bilgileri barındırır. Osmanlı Beyliği'nin ilk yıllarında yazılmış bir Türk tarihi yoktur. 15'inci yüzyılın başlarında yazılan Yahşi Fakih Menakıbnâmesi ise bugün mevcut değildir. Yahşi Fakih, Orhan Gazi'nin imamı İshak Fakih'in oğludur. Eserini yazarken babasının şahit olduğu ve duyduğu hadiseleri kullanmış olmalıdır. İlk devirlere ait önemli bilgiler veren bir tarih kaleme alan Aşıkpaşazâde, 1413'te Geyve'den geçerken hastalanmış ve Yahşi Fakih'in evinde misafir olmuştu. Burada Yahşi Fakih'in yazdığı kitabı görüp okudu. Aşıkpaşazâde, kendi tarihini yazarken de bu bilgileri kullandı. Bu menakıbnâme Osmanlı Beyliği'nin ilk yıllarına ait bilgi veren Anonim Tevârih-i Âl-i Osmânlara da kaynak olmuştur. Bugün elimizde mevcut en erken Osmanlı tarihi 15'inci yüzyılın başlarında yazılan Ahmedî'nin İskendernâmesi'dir. Yine bu dönemlerde yazılmaya başlanan Anonim Tevârih-i Âl-i Osmânlar vardır. Osmanlı tarihine ait teferruatlı bilgi veren asıl eserler 15'inci yüzyılın ikinci yarısında yazılan Aşıkpaşazâde, Neşrî ve Oruç tarihleridir. Özellikle Aşıkpaşazâde Tarihi, Yahşi Fakih Menakıbnâmesi'ni kullandığı için teferruatlı bilgi vermektedir. Ancak Osmanlı'nın kuruluş yıllarına ait bilgi veren bu eserleri güvenilmez bulanlar da vardır. Colin Imber, 'Bu tarihlerdeki bilgilerin hemen hemen tamamının hayal ürünü, bu yüzden de Osmanlı tarihinin başlangıcının bir kara delik olduğunu belirtir. Bu deliği doldurmak için yapılan girişimlerin, yalnızca yaratılan masalların sayısını artıracağını' söyler. Feridun Emecen ise 'Osmanlı tarihinin ilk dönemlerini çalışacaklar için tekrar tekrar bu kaynaklara başvurmaktan başka çare bulumadığına dikkat çeker ve Osmanlı tarihiyle ilgili çalışmalarda ortaya atılacak yeni fikirleri, bile bile dipsiz kuyuyu doldurmaya çalışma gibi ümitsiz bir uğraş olarak görmekten ziyâde, kör kuyuyu atılan taşlarla doldurabilme beklentisi olarak mütalaa etmenin daha umut verici bir yaklaşım' olduğunu belirtir. Colin Imber'e göre Aşıkpaşazâde, Bursa bölgesindeki yer isimlerinden hareketle bir Osman Gazi efsanesi meydana getirdi. Osman Gazi'nin arkadaşları olarak anılan Köse Mihal, Turgut Alp, Konur Alp, Akça Koca, Kara Mürsel ve Hasan Alp'ın gerçekte var olmadıklarını, folk-etimolojinin ürünleri olduklarını belirtir. Imber'in bu teorisi Halil İnalcık, İrene Beldiceanu gibi tarihçiler tarafından şiddetle tenkit edilmiştir. Osmanlı arşiv kayıtlarından ve saha araştırmalarından bu tarihî şahsiyetlerin izleri tespit edilmiş ve Aşıkpaşazâde Tarihi'nde anlatılan olayların belli bir gerçeklik payı taşıdığı ortaya çıkarılmıştır. Derlenmiştir. Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2016. Ülkemizin yanı sıra dünyanın çeşitli ülkelerinde de milyonların yayınlanacağı tarihi merakla beklediği Kuruluş Osman'ın ilk bölümü için geri sayım sürüyor. Uzun süre boyunca ekranların fenomen dizisi olarak yayın hayatını sürdüren Diriliş Ertuğrul'un devam dizisi niteliği taşıyan Kuruluş Osman, daha yayın hayatına başlamadan geniş kitlelerde ilgi uyandırmayı başardı. İşte, önümüzdeki günlerde yayınlanacak olan Kuruluş Osman'ın ilk bölümü için yayınlanan 2. fragman.

Osmanlı'nın kuruluş devrine ışık tutan tarihi kaynaklar

OSMAN GAZİ KİMDİR?