Padişah günlükleri ruznameler hakkında 10 bilgi

◾ Farsça kökenli bir kelime olan ruzname, 'günlük' anlamına gelmektedir. Osmanlı literatüründe birkaç anlamı birlikte ihtiva eder. Örneğin, günlük gazeteler ruzname olarak tanımlanıyor. ◾ Bunun yanında müneccimlerin yıllık takvimlerinden günlük hadiselerin anlatıldığı tarihlere, bürokraside günlük gelir ve giderlerin kaydedildiği defterlere de rûznâme denilmiştir. 9 Osmanlı padişahı ve hürmet ettikleri alimler ◾ Bütün bu kullanımlarının dışında ruzname, özel olarak 'padişahların günlük faaliyetlerinin kaydedildiği tarihi eserler' anlamı taşır. ◾ Birçok tarih eseri ve sır kâtiplerinin padişahlarının hayatını anlatan çalışmaları, ruzname olarak adlandırılmıştır. Sır katibi: Günlük rutinlerden devlet işlerine kadar her konuda kayıt tutan, padişahların kişisel asistanı... ◾ Sır katipleri, padişahın her an yanında bulunarak, sarayda, sur içi ve sur dışında gidilen yerleri ve yapılan işleri kayda geçirir. Katiplerin çeşitli boyutlardaki kâğıtlar üzerine aldığı düzensiz notlarda; dış ve iç politikadaki önemli gelişmeler, merasimler, yangınlar, depremler, şehzade ve sultan doğumları, önemli tayinler, ölümler, yazlık ve kışlık saraylarda cereyan eden olaylar yer alır. ◾ Selimî mücevveze kavuğu, divan kürkü, çiçekli Bursa kumaşından üç peşli entarisinin altına giydiği kırmızı şalvarı ve sarı yemenileriyle mütevazı bir görünüm sergileyen bu saray görevlisinin tuttuğu ruznâmeler, Osmanlı Sarayı'nın günlük yaşamına ayna tutar. Ayasofya'daki padişah türbeleri ◾ Sır katiplerinin kaleme aldığı ruznamelerde, tarih kitaplarında yer almayan gizli buluşmalar, padişahın tebdil-i kıyafetle yaptığı geziler, merasimler, sadrazamla yapılan olağan ve olağanüstü görüşmeler, saray içinden bakan bir gözle kaleme alınmıştır. ◾ Ruznamelerde, padişahın özel zevkleri, ibadet alışkanlıkları, dinlediği müzikler, izlediği spor faaliyetleri kaydedilirken, satır aralarında kişiliğine dair bilgiler de verilmiştir. Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? ◾ Ruznamelerin önemi, tarih teliflerinde hiç bahsedilmeyen gelişmelerin, ziyaret trafiğinin, gizli buluşmaların, tebdil gezilerinin ve sarayın gerçek gündeminin günü gününe aktarılıyor olmasıdır. Osmanlı'da padişah çocukları nasıl yetiştirilirdi? ◾ Ruznameler yalnızca padişahların hayatlarını aydınlatma noktasında değil İstanbul'un şehir kimliğini göstermesi açısından da çok önemli kaynaklar arasındadır. ◾ İsmiyle ve yeriyle belirtilen saraylar, yalılar, askerî yapılar, hanlar, çarşılar, mesire vb. topografik öğeler İstanbul'un panoramik görünüşüyle ilgili emsalsiz malzeme sağlar. ◾ Sır kâtipleri, aldıkları sözlü tâlimat üzerine veya kendiliklerinden çeşitli tarih eserleri meydana getirmişlerdir. ◾ Osmanlı Devleti'nde Sultan II. Bayezid devrinde Kâtib Şemseddin Kasım ile başlayan sır kâtipliği vazifesi, Sultan II. Mahmud döneminde ve sonrasında da bir müddet daha devam etmiştir. ◾ Bu zaman dilimine kadar pek çok ruzname örneği ortaya konulmuştur. ◾ Kayda geçirilen birtakım ruznameler şunlardır: Sır kâtibi Hıfzî Ağa'nın kaleme aldığı Rûznâme-i Sultân Mahmûd Han, İkinci Mahmud'un günlüğüdür. Ruzname örneği ◾ Ağustos 1734'te 1. Mahmut'un hal ve hareketleri hakkında tutulmuş Rûznâme-i Sultân Mahmûd Han'dan bir örnek... '1- Pazar/Yekşenbede yine kasr-ı merḳumu saye-endaz-ı devlet ve ikbal olundukları hinde sadr-ı azam ve müftü efendi maan gelüp huzur-ı hümayuna gelüp tebrik-i makam idüp ve sadr-ı azam bir kalkan saat rikab-ı hümayuna hediye eyleyüp ba'dehü arz-ı ariz istişareden sonra sadr-ı azam ve müftü efendi gidüp efendimiz dahi salât-ı asrı edadan sonra silahşor-i şehriyari şehsüvar-zade beğ revan canibinden gelmekle arza girüp mükaleme-i mevfūreden sonra efendimiz dahi harem-i hümayuna revane oldu. 2- Pazartesi/Düşenbede şevketlü efendimiz Ali Beğ karyesine benş-i hümāyuna ferman eyleyüp ve sandal-i saba-reftarlarına süvar olup hemşire-i kebireleri Emine Sultan hazretlerinin mizāc-ı âlileri bir mikdar inhıraf üzre olmağla Husrev-abad neşimingāhında vaz' olunan sayebana iclâl olup cündiyan-ı Enderûnun piyade-cirid-bāzisi seyran olunup mahall-i asr dahi ḳarib olmağla salât-ı asrı edadan sonra benşciler İstanbula ve efendimiz ser-i keş-i süvar olup Okmeydanından Taksimden Dolmabağçeden Beşiktaş haremsarayına ruy-i rah azimet buyuruldı.