Padişahların asırlık geleneği: Bayram alayı

🔸 Osmanlı sarayında geniş katılımlı düzenlenen bayram törenleri, ayrıntılı bir yapıya sahipti. Bu bayramlarda düzenlenecek törenin planlanması Teşrifat Kalemi denilen protokol müdürlüğünün göreviydi. 🔸 Teşrifat Kalemi törenin detaylarını hazırlar, Ramazan Bayramı namazı ve bayramlaşma merasimine katılacaklara davet tezkireleri dağıtılırdı. https://www.instagram.com/p/CdDjfHyDP_l/ 🔸 Sarayda bayram kutlamaları arife gününden başlardı. Bayram sabahında yapılan asıl kutlamalar ise imsak vaktinden sonra başlardı. 🔸 Fatih Kanunnamesinde belirlenen kurallara göre padişah bayram sabahında, sabah namazını Hırka-i Saadet Dairesi'nde kılar, daha sonra bu yerin önüne taht konulurdu. Padişah tahta oturunca orada bulunan hocalar dualar okurlardı. 🔸 Mehter çalmaya başlayınca bir taraftan da topluluk hep bir ağızdan 'Bu gibi günlere yetişmek her zaman müyesser ola' diye bağırırlar ve dua edilirdi. 🔸 Tebrikleşme faslından sonra kendisini bekleyen devlet adamlarıyla Ayasofya ya da Sultanahmet Camii'ne doğru yola çıkardı. Devlet ileri gelenleri rütbelerine göre atlı veya yaya olarak padişahı takip ederlerdi. 🔸 Padişah Ortakapı'dan çıkınca Has Fırın tarafındaki duvarın önünde dizilmiş olan çavuşlar alkışa başlarlar, padişah da onları selâmlardı. Hiç bayram alayına denk geldiniz mi? Osmanlı dönemi İstanbul'unda yaşasaydınız cevabınız muhtemelen olumlu olurdu. 🔸 Sultan camiye vardığı zaman binek taşının yanında çizmeleri çıkartılır, özel bir pabuç giydirilirdi. Sadrazam ve yeniçeri ağası namaz kılacağı mahfil-i hümâyuna kadar padişaha refakat ederlerdi. Caminin mahfil-i hümâyununda önceden serilmiş hususi seccadesi üzerinde namaz kılardı. 🔸 Camiye gidilip, namaz kılındıktan sonra da aynı düzen içerisinde saraya geri dönülürdü. Bayram namazı için yapılan bu gidiş ve dönüşe bayram alayı denilirdi. 🔸 Alay renkli görüntülere sahne olur, İstanbul halkı güzergâh etrafından bulunarak bayram alayının geçişini seyrederdi. 🔸 Topkapı Sarayı'na dönen sultan, Enderun mensupları ve haremdeki ailesi ile bayramlaşırdı. Fatih Kanunnamesinde, sultanlar ile kimin bayramlaşabileceği de belirtilir. Bu hakka sahip olan kişiler, bayram namazından sonra Divân-ı Hümâyun'da toplanırlardı. 🔸 Devlet erkanının toplandığı haber verilince geldiği haberi padişaha iletilince kendisi Arz Odası'na geçerdi. 🔸 Ardından görevlilerin dizildiği yoldan tahtın bulunduğu yere gelirdi. Kendisini nakibüleşraf karşılar ve dua ederdi. Nakibüleşraf hakkında bilinmesi gerekenler 🔸 Buradaki bayramlaşma faslında kimin nerede duracağı en ufak teferruatına kadar belliydi. Örneğin padişahın oturduğu tahtın arkasında sağda Darüssaade ağası, solda da silahdar bulunurdu. Buradaki tören sırasında mehter durmadan çalardı. 🔸 Divan çavuşları 'Aleyke Avnullah!', 'Uğurun açık olsun, ikbalin füzun, padişahım devletinle bin yaşa!', 'Maşallah, mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var!' nidalarıyla alkış tutarlardı. 🔸 Padişah tahta oturduktan sonra devlet adamları rütbelerine göre sağ taraftan gelerek padişahın eteğini öperlerdi. 🔸 Veziriazam, kazasker gibi görevliler etek öperken padişah ayağa kalkardı. Bu üst düzey ricalden sonra sıra defterdar, nişancı reisülküttap, defter emini gibi bürokratlara gelirdi. Ancak bunlar, önceki devlet ricali gibi etek değil eşik öperlerdi. 🔸 Şeyhülislâm, padişahın önünde eğilir ve elini öperdi. El etek öpme işlemini bitiren görevliler, kendileri için belirlenmiş yere geçerek tören müddetince ayakta dururlardı. Cihan devleti Osmanlı'nın kalbi Topkapı Sarayı 🔸 Bayramlaşma faslından sonra haremde de çeşitli etkinlikler düzenlenir, bu etkinliklerin bazılarına bizzat padişah da izleyici olarak katılırdı. Sarayda pehlivan güreşleri, ok atma müsabakaları, esnaf alayları cambazlık ve hüner oyunları bu eğlencelerden bazılarıydı. 🔸 Esnaf alaylarındaki çeşitli mesleklerden esnaflar, uğraş alanları ile ilgili hünerlerini gösterirdi. Örneğin bir ayakkabıcı bir gün içinde 110 çift ayakkabı dikmişti. 🔸 Günün sonunda padişah, harem görevlilerine bahşişler dağıtır, devletin sahibi olarak herkesin mutlu olmasını gözetirdi. 🔸 Bazı bayramlarda padişahlar halka açık büyük şenlikler düzenlettirdi. Bunlardan biri Sultan Abdülaziz'e aitti. 25-28 Nisan 1866 tarihleri arasında gerçekleşen bu eğlencelerde Haliç'te, Galata Köprüsü ve Sarayburnu'nda düzenlenen gösteriler yapıldı. Orta oyuncuları, usta hayalbâzlar ve meddahlar çeşitli semtlerde halkı eğlendirdiler. Topkapı Sarayı'nda Ramazan: Hırka-i Saadet Alayı 🔸16. yüzyılda yaşamış olan Alman seyyah Salomon Schweigger, bayram eğlenceleri şöyle anlatır: 'Bayramlarda büyük caddelerin kenarlarında yüksek direklerden oluşan bir ya da iki iskele kurulur ve buralara ipler bağlanır. Halk buralara gelir ve sallanır. Bu salıncakların başında duran görevliler, sallamaları karşılığında para alırlar. İskelenin üzerine tente biçiminde bir halı serilir, çevresine de süs olarak narenciye meyveleri, mendiller, şeker külahları ve yapraklı ağaç dalları asılır. Yüksek makam sahiplerinin evlerinde de böyle eğlenceler düzenlendiği söylenmektedir. Hatta padişah bile böyle gülünç oyunlarla vakit geçirirmiş. Bu eğlenceler sırasında bir yandan da sazlar çalınır. Bayramlarda genç, yaşlı, herkes baştan ayağa kadar yeni giysilere bürünür, en azından yeni ayakkabılar edinir.' İstanbul'un tarihine ışık tutan az bilinen 5 seyyah