Piri Reis'in eseri Kitab-ı Bahriye hangi bilgileri içeriyordu?

1233 yılında Kızıldeniz ya da Basra Körfezi'ndeki bir deniz yolculuğunun anlatıldığı Muhammed Avfi'nin kaleme aldığı Hikâyeler adlı Farsça eserde pusula şu şekilde tarif edilir: 'Mıknatıs taşına sürtüldükten sonra suyla dolu bir kabın içine bırakılan ve suyun içerisinde bir süre döndükten sonra güneye geldiğinde duran demirden balık.' Mıknatıslı pusulanın İslam dünyasında denizcilik alanındaki kullanımına ilişkin ilk eksiksiz tarif Baylak Kıpçakî'nin 1282 yılında Mısır'da yazdığı Taşların Bilgisini Arayan Tüccarlar İçin Hazine Kitabı adlı eserde yer alır. Kıpçakî, 1242 yılında bugünkü Lübnan'ın Trablus şehrinden İskenderiye'ye yapılan deniz yolculuğu sırasında gördüğü yüzer pusulanın kullanımını şöyle anlatır: 'Demir bir iğne bir saz parçasıyla artı şeklinde birleştirilip suyla dolu bir kabın içerisine koyulur. Daha sonra bu cihazın yakınına mıknatıslı bir taş getirilerek taşı tutan el kabın üzerinde saat yönünde bir kere döndürülür. İğne ve sazdan oluşan artı, bu hareketi takip eder. Mıknatıslı taş aniden uzaklaştırıldığında iğne meridyenle hizalanır.' İçinde mıknatıslı iğne bulunan, söğüt ağacından ya da kabak 'balığı'ndan yapılan tasarımlardan da bahsedilir. Su üzerinde yüzen bu pusulalar katran ya da balmumuyla sızdırmaz hale getirilirdi. Bu pusula, ıslak pusula olarak bilinmekle beraber bir de kuru pusula vardı. Kâğıt disk üzerinde zıt taraflara yerleştirilen iki tane mıknatıslı iğnenin ortasında huni benzeri bir şey bulunuyordu. Bu huni, kâğıt diskin düşmesini önlemek için koyulan cam levha ile sızdırmaz hale getirilmiş bir kutunun ortasını pivot alan bir eksen üzerinde dönüyordu. Müslüman tüccarlar tarafından bu tasarımlarla birlikte Avrupa'ya götürülen pusula, Avrupa'da daha da gelişecekti. Seyrüsefer aletleri geliştiren Müslümanlar aynı zamanda usta denizcilerdi. İbn Mecid, 15'inci yüzyılda Arabistan'ın Necd şehrinde doğmuş böyle bir kimseydi. İbn Mecid'in kendisi gibi denizcilikle uğraşan babası ve büyükbabası, denizciliğin eğitimini veriyor ve Kızıldeniz'i avuçlarının içi gibi biliyordu. İbn Mecid Kızıldeniz'den Doğu Afrika'ya ve Çin'e giden deniz yollarının tamamına yakınını bilmekteydi. Bu yollar üzerine şiir ve düzyazı türünde en az 38 eser yazmış olup bunlardan 25'i günümüze ulaşmıştır. Astronomi ve denizcilikten bahseden bu eserler, ayın evlerini, deniz rotalarını ve limanların enlemlerini içeriyordu. Denizcilik alanının en önemli ismi, denizcilikle ilgili talimatlar içeren 450 yıllık Kitab-i Bahriye'si 'Denizcinin Kitabı', 'Donanma Kılavuzu' ve 'Deniz İlminin Kitabı' isimleriyle tercüme edilen 16'ıncı yüzyıl kaptanıderyası Pîrî Reis'tir. Bu eserin 1991 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayınlanan yeni baskısında orijinal el yazmasının renkli kopyası ve Osmanlıca metinle birlikte Latincesi, modern Türkçesi ve İngilizcesi de yer alır. Pîrî Reis tarafından yazılan ve Akdeniz sahilleri ve adalarıyla ilgili bir denizcilik kılavuzu olan Kitab-ı Bahriye, modern deniz yolculuğunun temelini atmıştır. Harita olarak da bilinen bu eser, sahil kesimlerini, suyollarını, limanları ve Akdeniz sahilindeki mesafeleri gösteren haritaları içeren kapsamlı bir el kitabıydı ve denizciler için teknik talimatları içeriyordu. Denizcilere Akdeniz sahili, adaları, geçitleri, boğazları, koyları sığınakları ile ilgili sağlam teknik bilgiler veren eser, limanlara nasıl yaklaşılacağını ve nerede demir atılacağını açıklıyordu. Aynı zamanda yön bilgileri ve farklı yerler arasındaki tam mesafeleri de veriyordu. 219 tane ayrıntılı harita ihtiva eden bu eser, Akdeniz ve Ege Denizi hakkında hazırlanmış eksiksiz ve geniş kapsamlı tek kılavuzdu; Akdenizli denizciler ve bilim insanları tarafından kaydedilen 200 yıllık ilerlemenin zirveye ulaştığı noktaydı. İki versiyonu olan bu kitabın ilk versiyonu 1521 yılında, ikincisiyse 5 yıl sonra çıktı. Birinci versiyon özel olarak denizciler için hazırlanmış, ikincisi ise Pîrî Reis tarafından sultana takdim edilmişti. Süsleme sanatlarının zengin örnekleriyle dolu olan ve haritaları usta hattat ve ressamlarca çizilen bu eser, daha 16'ıncı yüzyıldayken aranan bir koleksiyon parçası haline geldi. 100 yıldan fazla bir süre boyunca yeni kopyaları üretilen bu kitap, giderek daha da lüks ve süslü bir hale geldi; ayrıca fırtınalar, pusula, haritalar astronomik seyrüsefer, dünya okyanusları ve bunları çevreleyen karalar hakkında ilave bilgiler içermeye başladı. Daha da ilginci, Portekizlilerin Hint Okyanusu'na girmeleri ve Kolomb'un Yeni Dünya'yı bulması gibi Avrupalılar tarafından yapılan keşif gezilerine de değiniyordu. Kitab-i Bahriye'nin 'Deniz İlminin Kitabı' isimli tercüme el yazmasının 30 kadar kopyası Avrupa'nın farklı yerlerindeki kütüphanelerde bulunmakla beraber bunların çoğu yazmanın ilk versiyonudur.

Piri Reis'in eseri Kitab-ı Bahriye hangi bilgileri içeriyordu?

“GÜNEYE GELDİĞİNDE DURAN DEMİRDEN BALIK”