Reddedilen inkılap: 93 yıl önce ilk Türkçe Kur'an tilaveti

◾ Türkçe ibadet inkılabının en önemli ayaklarından birisi olan Allah Teala'nın kelamı Kur'an-ı Kerim'in ilk kez Türkçe tilavet edilmesi hadisesi Karaköy Yeraltı Camii'nde gerçekleşmişti. ◾ Anadilde ibadet maksadıyla başlayan 'Türkçe ibadet' uygulamaları halk tabanında karşılık bulmamış bu sebepten dolayı da ülkemizde yerleşmemişti. NAMAZ İBADETİNDE KUR'AN I KERİM NEDEN TÜRKÇE OKUNAMAZ? ◾ 1932 yılında üç ayrı inkılap başlığı altında üç ayrı uygulama gerçekleştirildi. Bunlar: Müzik İnkılapları, Dil İnkılapları ve Dini İnkılaplar oldu. Müzik İnkılapları ↪ Asırlardır süregelen musiki kültürünün yerine Türk müziğinin çok sesli bir boyuta geçmesi hedeflenmiş ve zorunlu uygulamalara tabi tutulmuştu. Dil İnkılapları ↪ Dolmabahçe Sarayı'nda gerçekleştirilen I. Türk Dili Kurultayı ile beraber Türkçe kendisini yıllardır besleyen gelişim yolları ve kelimelerden uzaklaştırılmaya çalışıldı. Dini İnkılaplar ↪ Ezanın Türkçe olarak okunması, Kur'an-ı Kerim'in Türkçe tilaveti ve ibadetlerin Türkçe olarak yapılması idi. Bu kuralın tatbiki sıkı olarak takip edilmiş ve yerine getirmeyenler cezalandırılmıştı. ◾ Yeni bir toplum dizayn etmenin üç ayrı ayağı olan bu inkılaplar içinde başarıya ulaşmayanı ise 'Dini İnkılaplar' oldu. Halk asırlardır okuduğu, duyduğu sesin Türkçe olarak tilavet edilmesini kabullenmedi. ◾ Tam 93 yıl önce 22 Ocak 1932'de Karaköy Yeraltı Camii'nde Kur'an-ı Kerim tilaveti ilk defa halk önünde Türkçe olarak gerçekleştirildi. İBADETLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER ◾ Bu durum Milliyet, Akşam ve Cumhuriyet gibi devrin önde gelen gazetelerinde geniş yer bulmuştu. ◾ 22 Ocak 1932 tarihinde yayınlanan Milliyet gazetesinin ilk sayfasında haber 'İlk Türkçe Kur'an bugün okunuyor' başlığı ile yer bulmuştu. ◾ Haberin devamında 'Sabık riyaseticumhur musıki heyeti alaturka kısmı şefi Yaşar Bey tarafından bugün saat ikide Yerebatan camiinde Türkçe kur'an okunacaktır. Hafız Yaşar Beyin kur'anıkerimin Yasin suresini intihab edeceği (seçeceği) tahmin olunmaktadır.' ifadeleri yer almakta. ◾ Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da Milliyet ve Cumhuriyet'teki haberlerde Karaköy Yeraltı Camii'ne Yerebatan Camii denmiş olması. ◾ Resimlerde küçük bir minare ve Ayasofya gözükse de Yerebatan Camii isminde bir cami mevcut değil. Eskiden sarnıç olarak kullanılmasından dolayı Yeraltı camii, 'Yerebatan' olarak da anılmıştı. bu durum göz önüne alındığında Yerebatan Camii'nden kastın Yeraltı Camii olduğunu düşünmekteyiz. 18 YIL SÜREN TÜRKÇE EZANIN HİKAYESİ ◾ Akşam gazetesi de hadiseyi ilk sayfadan duyurmuştu: 'Dün Yerebatan camiinde, büyük bir kalabalık huzurunda Hafız Yaşar Bey tarafından ilk defa olarak Türkçe kuran okundu. Gazetelerde Türkçe kuran tilavet edileceğini duyan halk daha saat on ikiden itibaren camie gelmeye başlamıştı.' ◾ Buradan Hafız Yaşar Bey'in Yasin Suresi'nin tamamını Türkçe olarak makam ile okuduğunu öğreniyoruz. Gazetenin ikinci sayfasında da haber hakkında malumat verilmişti: 'Bittiği zaman bir ihtiyar hanım: Oh şükürallah.. dedi, ölmeden evel kulaklarım kendi dilimle kuranı işitti.. Yıllardır okuduğum kitabı anladım..' ◾ 23 Ocak 1932 günü Cumhuriyet gazetesi Türkçe Kur'an tilavetini manşete 'Türkçe kur'an, dün, ilk defa okundu' başlığı ile okuyucularına servis etmişti. Haberin içeriği ise şöyleydi: 'Halk Yasin süresini büyük bir vecdü heyecanla dinledi. Ayakta duranlar arasında meb'uslarımızdan doktor Reşit Galip ve Kılıç Ali beyler de vardır.' Kur'an-ı kerimin türkçe tercümesi dün ilk defa olarak hafız Yaşar Bey tarafından çok beliğ ve müessir bir surette, Ayasofya'da Yerebatan camisinde okunmuştur. Matbuatın birkaç günden beri verdikleri haberler üzerine Yerebatan camii halkın tahaccümüne maruz kalmıştır. Daha sabahleyin saat onda cami dolmuştu. Küçücük camiin içinde kadın ve erkek büyük bir kalabalık vardı. Avluda ve sokakta birçok kimseler pencerelere tırmanmış, içeriden gelecek sesleri işitmeye çalışıyorlardı.' ◾ Beyoğlu'nda bulunan ve 'Kurşunlu Mahzen' olarak da anılan Karaköy Yeraltı Camii aslında asırlardır var olan ve Bizans döneminde 'Kastellion' olarak bilinen bir hisarın mahzeniydi. ◾ Öyle ki İstanbul'un fethi sırasında Haliç'e çekilen zincirin bir ucu burasıydı. Yapı, İstanbul'un fethinin ardından Osmanlılar tarafından su sarnıcı, cephanelik gibi ihtiyaca binaen kullanılmıştı. BİR RÜYANIN FETHİ: İSTANBUL ◾ Osmanlı kayıtlarında 'Mahzen-i Sultani' olarak geçen cami, 1752 - 1756 yılları arasında yapılan çalışmalar ve Sadrazam Köse Bahir Mustafa Paşa'nın gayretleri ile camiye dönüştürülmüştü. Köse Bahir Mustafa Paşa kimdir? 3 defa Sadrazamlık yapmış olan Mustafa Paşa, Karaköy Yeraltı Camii'ni düzenleyip cami haline getirmesiyle tanınır. ◾ Caminin kendine has, bir kuleyi andıran minaresi bir deprem esnasında yıkıldı ve Sultan I. Mahmut Han tarafından mimariye uygun olarak yeniden inşa edildi. EYÜPSULTAN'DA BULUNAN TARİHİ YERLER ◾ Burayı meşhur yapan ise Ashab-ı Kiram'dan Amr bin el-Âs, Vehb B. Huşeyre ve Tebeu't-Tâbiin'den Süfyân B. Uyeyne'nin makam kabirlerinin burada bulunmasıydı. ◾ Bu yönü ile Karaköy Yeraltı Camii, Eyüp Sultan Camii'nden sonra İstanbul'da en fazla ziyaret edilen mekan olmuştu. Öyle ki makamları görmek için her yıl binlerce insan camiyi ziyaret etmekte. Adres: Kemankeş Karamustafa Paşa, Kemankeş Cd. No:23, 34425 Beyoğlu/İstanbul